1 Algemene inleiding................................................................................................................................... 1
1.1 Beginselen IPR .................................................................................................................................. 1
1.1.1 Ipr? Wat is het? Is iedereen ermee vertrouwd? ..................................................................... 1
A. Notarieel IPR vertalen naar de notaris ........................................................................................ 1
1.1.2 Wanneer is er een IPR-element aanwezig? ............................................................................ 1
1.2 Bronnen van het IPR ........................................................................................................................ 2
1.2.1 Hiërarchie der normen ............................................................................................................ 3
1.3 Hoe werkt het conflictenrecht......................................................................................................... 3
1.3.1 Verwijzingsregels ..................................................................................................................... 3
(1) Opbouw van de verwijzingsregel: ....................................................................................... 3
(2) Verwijzingsladder met een getrapte aanknoping ............................................................... 4
(3) Terugverwijzing of doorverwijzing (=renvoi) ...................................................................... 5
1.3.2 Werking van het conflictenrecht ............................................................................................. 6
A. De verwijzing naar een niet-geünificeerd rechtsstelsel .............................................................. 6
B. De kwalificatieproblematiek ........................................................................................................ 6
C. Werking van het conflictenrecht in tijd ....................................................................................... 6
D. Het conflict mobile of veranderingsconflict ................................................................................ 7
E. Ambtshalve toepassing vreemd recht ......................................................................................... 8
F. De voorvraag ................................................................................................................................ 8
G. Afwijking van het normaal toepasselijk recht ............................................................................. 9
(1) Internationale openbare orde ............................................................................................. 9
(2) Voorrangregels .................................................................................................................. 10
(3) Afwezigheid betekenisvolle band ...................................................................................... 10
(4) Wetsontduiking.................................................................................................................. 10
2 Rol van de notaris als actor in het IPR ................................................................................................... 12
2.1 Bevoegdheid van de notaris .......................................................................................................... 12
A. Is de notaris een gerecht? ......................................................................................................... 12
2.1.1 De bevoegdheid van de notaris is een verhaal met nuances. .............................................. 14
A. Hoe bepalen of een notaris bevoegd is ..................................................................................... 14
(1) Wil van de partijen............................................................................................................. 14
(2) Grenzen .............................................................................................................................. 15
(3) Wat als tussenkomt van de Belgische notaris niet opportuun is? ................................... 17
2.1.2 De bevoegdheid van de notaris en de algemene bevoegdheid van de forumrechter ........ 18
A. Meerdere forumstaten zijn mogelijk......................................................................................... 18
B. Praktisch + technieken ............................................................................................................... 19
(1) Praktisch ............................................................................................................................. 19
(2) Technieken ......................................................................................................................... 19
, C. Wat als andere Staten de akte/operatie afkeurt? .................................................................... 20
D. De notariële aansprakelijkheid .................................................................................................. 21
2.1.3 in welke mate kan of moet de notaris rekening houden met de speciale desiderata van de
cliënten? 22
A. Taal ............................................................................................................................................. 22
(1) Principe = vrijheid van taalgebruik .................................................................................... 22
(2) Principiële vrijheid wordt soms aan banden gelegd ......................................................... 23
3 Huwelijk .................................................................................................................................................. 27
3.1 Huwelijk en gevolgen ..................................................................................................................... 27
3.1.1 Bevoegdheid: nationaal of multilaterale regelgeving ........................................................... 27
A. Ambtenaar van de burgerlijke stand ......................................................................................... 27
B. Rechter ....................................................................................................................................... 27
(1) Toepasselijk recht (art. 48 WIPR) ..................................................................................... 28
(2) Verwijzingsregel ................................................................................................................. 29
(3) Werking in de tijd............................................................................................................... 29
(4) Gezinswoning ..................................................................................................................... 29
3.2 Relatie van samenleven ................................................................................................................. 30
3.2.1 Omschrijving .......................................................................................................................... 30
A. Vage definitie (art. 52 WIPR) ..................................................................................................... 30
B. Geen band evenwaardig aan het huwelijk ................................................................................ 30
3.2.2 Bevoegdheid .......................................................................................................................... 31
A. Ambtenaar burgerlijke stand ..................................................................................................... 31
B. Rechter ....................................................................................................................................... 31
3.2.3 Toepasselijk recht .................................................................................................................. 31
3.3 Huwelijksvermogensrecht ............................................................................................................. 32
3.3.1 Relevante bronnen ................................................................................................................ 32
3.3.2 Bevoegdheidsregels ............................................................................................................... 33
3.3.3 Toepasselijk recht .................................................................................................................. 33
A. Primair stelsel............................................................................................................................. 33
B. Secundair stelsel ........................................................................................................................ 33
(1) Beginsel = art. 127, lid 2 WIPR........................................................................................... 33
(2) Afwijking: rechtskeuze ....................................................................................................... 33
C. Toepasselijk recht conform oude IPR ........................................................................................ 34
(1) Afwezigheid rechtskeuze ................................................................................................... 34
(2) Beperkte rechtskeuze ........................................................................................................ 35
(3) Vorm................................................................................................................................... 35
(4) Publiciteit ........................................................................................................................... 35
, D. Toepasselijk huwelijksvermogensrecht conform WIPR ............................................................ 35
(1) Rechtskeuze toepasselijk recht ......................................................................................... 36
(2) Unitaire rechtskeuze (art. 50, §2, tweede lid WIPR)......................................................... 37
(3) Vorm (art. 52, §1 juncto art. 50, §2) ................................................................................. 37
(4) Draagwijdte en omvang toepasselijk recht ....................................................................... 38
(5) Rechtskeuze tijdens het huwelijk ...................................................................................... 40
(6) Afwezigheid rechtskeuze tijdens het huwelijk .................................................................. 43
(7) Casus huwelijk -en huwelijksvermogensrecht .................................................................. 45
E. Huwelijksvermogensverordening (HVR VO) .............................................................................. 47
(1) Toepassingsgebied............................................................................................................. 47
(2) Casus inzake bevoegdheid ................................................................................................. 48
(3) Opmaken rechtszeker huwelijkscontract in een IPR-context ........................................... 49
(4) Wanneer gaat de Belgische notaris een forumbeding inlassen? ..................................... 49
(5) Wat zijn de bevoegdheidsregels in de HVR VO die voor de notaris van belang zijn? ...... 50
(6) Toepassingsgebied............................................................................................................. 50
(7) Toepasselijk recht (art. 26 WIPR) ...................................................................................... 50
(8) Bepalingen van bijzonder dwingend recht........................................................................ 54
(9) Schenkingen tussen echtgenoten herroepen ................................................................... 54
(10) Anticipatieve inbreng......................................................................................................... 54
(11) Mogelijkheid om deelakkoorden te sluiten ...................................................................... 55
F. Naar een nieuwsoortig HuwCO ................................................................................................. 55
(1) Nationale context .............................................................................................................. 55
(2) Internationale context ....................................................................................................... 55
(3) Methode IPR ...................................................................................................................... 56
(4) Vaststellende akte ............................................................................................................. 56
G. Europees IPR geregistreerde partnerschappen ........................................................................ 59
4 Echtscheiding ......................................................................................................................................... 60
4.1.1 Onderzoeksmethode ............................................................................................................. 60
A. Driestapsraket: ........................................................................................................................... 60
B. Knipperlichten bij IPR-echtscheiding ......................................................................................... 61
4.1.2 Bevoegdheid (art. 3.1 BrusselII-bis VO) ................................................................................. 61
C. Bevoegdheidsproblematiek: vandaag niet, later wel? .............................................................. 61
D. Exclusieve aard van de bevoegdheidsregels (de artt. 3, 4 en 5 VO) ......................................... 62
E. Forumbeding .............................................................................................................................. 62
4.1.3 Toepasselijk recht .................................................................................................................. 63
A. Verwijzingsregels en verwijzingscategorie ................................................................................ 64
B. Rechtskeuze onder het WIPR .................................................................................................... 64
, (1) Rechtskeuze moet worden uitgedrukt bij eerste verschijning ......................................... 65
C. Rechtskeuze onder de RomeIII-VO ............................................................................................ 65
(1) Universele gelding ............................................................................................................. 65
(2) Toepassingsgebied............................................................................................................. 66
D. Afwezigheid rechtskeuze ........................................................................................................... 68
(1) Verwijzingsladder (art. 8 RomeIII-VO) (cfr. WIPR) ............................................................ 68
E. Uitzonderingen .......................................................................................................................... 69
4.1.4 Recht toepasselijk op de onderhoudsverplichting (alimentatie) .......................................... 69
A. Aparte verwijzingcategorie ........................................................................................................ 69
B. Aparte bevoegdheidsvraagstuk ................................................................................................. 70
C. Toepasselijk recht op de onderhoudsverplichting (alimentatie) volgens WIPR ....................... 70
(1) Rechtskeuze voor Belgisch recht ....................................................................................... 71
D. Toepasselijk recht op de onderhoudsverplichting (alimentatie) volgens AlimentatieVO........ 71
(1) Verwijst naar Haags Protocol inzake het toepasselijk recht op onderhoudsverplichtingen
71
(2) Uitgangspunt als geen rechtskeuze werd gedaan ............................................................ 72
(3) Mogelijkheid rechtskeuze.................................................................................................. 72
4.1.5 Recht toepasselijk op ouderlijk gezag, omgangsrecht, beheer goederen kind .................... 73
A. Artikel 35 WIPR .......................................................................................................................... 73
B. Geen rechtskeuze mogelijk........................................................................................................ 73
4.1.6 Toepasselijk recht op de goederenverdeling, vereffening-verdeling ................................... 74
4.1.7 Erkenning en exequatur echtscheidingsbeslissing................................................................ 75
5 Erfrecht ................................................................................................................................................... 76
5.1 Testamentair erfrecht .................................................................................................................... 76
5.1.1 Testamenten .......................................................................................................................... 76
5.1.2 Problemen bij internationaal testeren .................................................................................. 77
A. Verdrag van Bazel ...................................................................................................................... 77
5.1.3 Toepasselijk recht .................................................................................................................. 78
A. Vormelijke geldigheid en tegenwerpelijkheid testamenten ..................................................... 78
A. Verdrag wetsconflicten uiterste wilsbeschikking ...................................................................... 79
(1) Werking van de tijd ............................................................................................................ 80
(2) Doel van het verdrag ......................................................................................................... 80
(3) Mondeling testament ........................................................................................................ 81
(4) Herroeping uiterste wilsbeschikking (verwijzing naar art. 1 verdrag) .............................. 82
B. Formele geldigheid uiterste wilsbeschikking ............................................................................ 82
C. Internationaal testament ........................................................................................................... 83
(1) Verdrag van Washington ................................................................................................... 83
, 5.2 Intestaatserfrecht .......................................................................................................................... 84
5.2.1 Bronnen.................................................................................................................................. 85
5.2.2 Oude WIPR ............................................................................................................................. 85
A. Bevoegdheid .............................................................................................................................. 85
(1) Forumbeding...................................................................................................................... 86
B. Toepasselijk recht: art. 78 oud WIPR ........................................................................................ 86
(1) Beperkte erfkeuze ............................................................................................................. 87
(2) Draagwijdte en toepassingsgebied van het toepasselijk erfrecht .................................... 87
C. ErfrechtVO waarom? ................................................................................................................. 89
(1) Vaststelling ......................................................................................................................... 89
(2) Probleemoplossing ............................................................................................................ 90
5.2.3 Nieuwe recht: ErfrechtVO ..................................................................................................... 90
A. Toepassingsgebied ..................................................................................................................... 90
B. Bevoegdheidsregels ................................................................................................................... 91
(1) Algemene bevoegdheid ..................................................................................................... 91
(2) Uitzonderingen op de algemene bevoegdheidsregels ..................................................... 92
C. Toepasselijk recht ...................................................................................................................... 96
(1) Rechtskeuzemogelijkheid (art. 22) .................................................................................... 98
(1) De draagwijdte en het toepassingsgebied van het toepasselijk erfrecht ........................ 99
5.2.4 Testamenten ........................................................................................................................ 100
A. Inhoudelijke geldigheid ............................................................................................................ 100
(1) Rechtskeuze ..................................................................................................................... 101
B. Vormelijke geldigheid .............................................................................................................. 101
C. Erfovereenkomsten ................................................................................................................. 101
5.2.5 Erfrechtverklaring ................................................................................................................ 102
(1) Bewijs ............................................................................................................................... 103
(2) In vergelijking met attest van erfopvolging..................................................................... 104
(3) Op verzoek van de erfgenamen ...................................................................................... 104
(4) Wie levert dat af? ............................................................................................................ 104
(5) Duur afschrift ................................................................................................................... 105
(6) Verplichte vermeldingen ................................................................................................. 105
(7) Onmiddellijke uitvoerbaarheid ........................................................................................ 106
(8) Correctie, wijziging en intrekknig .................................................................................... 106
(9) Nog veel onzekerheden ................................................................................................... 106
6 Recht van de gewone verblijfplaats ..................................................................................................... 108
6.1 Draagwijdte en betekenis: gewone verblijfplaats ....................................................................... 108
A. Ontleend aan resolutie 18 januari 1972.................................................................................. 108
, B. Internationaal........................................................................................................................... 108
C. Europees .................................................................................................................................. 109
D. Nationaal .................................................................................................................................. 109
(1) WIPR ................................................................................................................................. 109
(2) Huwelijksvermogensrecht ............................................................................................... 109
(3) Erfrecht ............................................................................................................................ 111
6.2 Diverse vragen ............................................................................................................................. 112
6.2.1 Is er één definitie voor de gewone verblijfplaats, die voor alle IPR-regels geldt? Of is er een
specifieke definitie voor elk instrument waarin de gewone verblijfplaats een rol speelt?................ 112
A. Nuance: feitelijke situaties verschillen .................................................................................... 112
6.2.2 Welke minimumtermijn om van een ‘gewone verblijfplaats’ te kunnen spreken? ........... 113
6.2.3 Eén enkele gewone verblijfplaats of meerdere? ................................................................ 113
6.2.4 Hoe oordelen? ..................................................................................................................... 113
6.2.5 Op welk ogenblik dient beoordeling plaats te vinden? ...................................................... 113
6.2.6 Welke rol voor de wil van partijen ...................................................................................... 114
6.2.7 Mogen partijen een verklaring afleggen over hun gewone verblijfplaats?........................ 114
7 Rechtspersonen en vennootschappen ................................................................................................ 115
7.1 Inleiding ........................................................................................................................................ 115
A. Vaststelling: niet alleen natuurlijke personen zijn mobiel, maar ook rechtsperonen ........... 116
7.2 Bevoegdheid ................................................................................................................................ 116
7.2.1 Algemene bevoegdheidsgrond............................................................................................ 116
7.2.2 Bijzondere bevoegdheidsgronden....................................................................................... 117
A. Verbintenissen uit overeenkomsten (art. 7, 1°) ...................................................................... 117
B. Verbintenissen uit onrechtmatige daad (art. 7, 3°) ................................................................ 117
C. Een geschil betreffende de exploitatie van een filiaal, van een agentschap of enige andere
vestiging (art. 7,5°) ........................................................................................................................... 118
(1) Wat is een filiaal? ............................................................................................................. 118
7.2.3 Exclusieve bevoegdheidsgrond ........................................................................................... 118
7.2.4 Voornaamste vestiging (art. 4 WIPPR) ................................................................................ 119
7.2.5 Erkenning ............................................................................................................................. 119
7.2.6 Omkaderd ............................................................................................................................ 120
(1) Ratio ................................................................................................................................. 120
7.2.7 Nakende hervorming vennootschapsrecht ......................................................................... 121
7.3 Toepasselijk recht (lex societatis) ................................................................................................ 121
7.3.1 Toepassing conflictenregel .................................................................................................. 122
A. Maatschappelijk kapitaal ......................................................................................................... 123
B. Geldigheid aandeelhoudersovereenkomst ............................................................................. 123
, C. Voorbeeld................................................................................................................................. 123
7.4 Zetelverplaatsingen...................................................................................................................... 125
7.4.1 Europese vennootschappen ................................................................................................ 126
7.4.2 Fusie ..................................................................................................................................... 126
7.5 Samenvattend .............................................................................................................................. 127
7.5.1 Problemen van interne aard ................................................................................................ 127
7.5.2 Betwistingen met derden .................................................................................................... 127
7.5.3 Splitsing of fusie en zetelverplaatsing ................................................................................. 127
8 Trust...................................................................................................................................................... 128
8.1 Bevoegheid................................................................................................................................... 128
8.2 Toepasselijk recht ........................................................................................................................ 129
9 Legalisatie, apostille, digitale volmacht en tenuitvoerlegging ............................................................ 131
9.1 Inleiding ........................................................................................................................................ 131
9.2 Incidenten met extraneïtietselementen ..................................................................................... 131
9.2.1 Wat met buitenlandse documenten? Bewijskracht akten ................................................. 132
A. Uitgangspunt: legalisatie (art. 30 WIPR) ................................................................................. 132
B. Hoe ziet een legalisatie eruit ................................................................................................... 133
C. Apostille.................................................................................................................................... 135
(1) Legalisatie van Belgische akten ....................................................................................... 135
(2) Legalisatie van buitenlandse akten ................................................................................. 135
D. Afwezigheid legalisatie ............................................................................................................ 136
E. Praktische tip............................................................................................................................ 137
F. Actueel ..................................................................................................................................... 137
G. Krachtlijnen .............................................................................................................................. 137
9.2.2 Toepassing: aktes die voortbouwen op buitenlandse aktes............................................... 138
A. De buitenlandse volmacht gebruikt voor België ..................................................................... 138
B. De Belgische volmacht gebruikt in het buitenland ................................................................. 139
C. Diplomatieke en consulaire agenten met notariële bevoegdheden ...................................... 139
(1) Toepassing ....................................................................................................................... 140
9.2.3 Nieuwigheid – digitale volmacht ......................................................................................... 141
9.3 Uitvoering ..................................................................................................................................... 141
9.3.1 Uitvoering EET...................................................................................................................... 142
(1) Gevolgen EET? ................................................................................................................. 143
(2) Wel vereist is een certificatie (art. 25 § 1) ...................................................................... 143
,Internationaal privaatrecht
1 Algemene inleiding
De titel van het internationaal privaatrecht komt in de praktijk zeer vaak aan bod komt (meer als vroeger).
- bv mensen van een andere nationaliteit die ooit getrouwd zijn in Afghanistan en die nu een huis
kopen, een krediet wensen af te sluiten. Dat brengt een aantal vragen met zich mee, onder andere
naar het toepasselijk recht bij de aankoop.
- Typische IPR – elementen die de notariële praktijk gaan beïnvloeden
- Die mobiliteit is de laatste 10-20 jaar enorm toegenomen en die problemen accumuleren zich à
ook Belgen met een gewone verblijfplaats in België die ook vermogen buiten België verzamelen.
Dat leidt ook tot problemen bv. bij een overlijden à hoe gaan de goederen vererfd worden, naar
wie gaan ze overgaan...
Het is een zeer praktijkgericht vak, meer focussen op die methode à hoe kunnen we het probleem dat
zich gaat stellen oplossen, hoe kunnen we daar praktisch mee aan de slag gaan zodat dat morgen in onze
praktijk (hetzij als notaris, hetzij als advocaat, hetzij als vermogensplanner, …) kan opgelost worden.
1.1 Beginselen IPR
Verder gaan we een aantal beginselen en basisprincipes zien van het IPR. Op dat vlak is er een grote gemene
deler van Europese wetgeving aan het ontstaan en die tegenwoordig ook al bestaat.
1.1.1 Ipr? Wat is het? Is iedereen ermee vertrouwd?
IPR is een tak van het recht die in een situatie met internationale componenten zal uitmaken welk recht van
welk land toepasselijk is, welke rechtbank van welk land bevoegd is, en hoe andere landen die rechterlijke
uitspraak eventueel zullen erkennen en uitvoeren
A. Notarieel IPR vertalen naar de notaris
De notaris heeft zijn rol als actor van de willige rechtsmacht, hij maakt contracten om te voorkomen dat
geschillen voor de rechtbank zouden komen. In vele gevallen lukt dit. Binnen deze context gaan wij zien
wat er gebeurt wanneer een notaris in dat verhaal terecht komt.
1.1.2 Wanneer is er een IPR-element aanwezig?
Stel à een Italiaan werkt in Luxemburg (hoge vastgoedprijzen) en woont in België. Hij heeft een onroerend
goed in Luxemburg gekocht als investering die hij verhuurt. Verder heeft hij ook een onroerend goed in
België en heeft wat geld op de bank in België. Hij is gehuwd in Parijs met een Spaanse zonder
huwelijkscontract en wenst te weten welk stelsel van toepassing is. Hij heeft drie kinderen en wil er één
van onterven bij testament. Quid?
Er zijn heel wat internationale elementen aanwezig. Van dergelijke casussen moet een IPR-verhaal gemaakt
worden waarbij we de volgende vragen moeten stellen:
1. Welke rechter is bevoegd?
2. Indien we weten welke rechter bevoegd is, welk recht is van toepassing?
Een ander punt. Stel dat 2 Belgen hun huwelijksfeest geven in België? Is dat dan ook een IPR-casus? Zijn
er IPR-elementen aanwezig?
1
, - Prof had ooit 2 vrienden aan de kust en ze wonen en werken in Londen. Ze waren niet van plan
daar te trouwen, dus die kwamen naar België terug om hier hun huwelijksviering te laten
plaatsvinden om daarna terug naar Londen te verhuizen.
Het klassieke IPR is van toepassing wanneer volgende elementen aanwezig zijn:
- Wanneer een bestaand extraneïteiselement of extraneïteiselement in de kiem aanwezig is
o Dit laatste is een aandachtspunt, want een gewone verblijfplaats kan snel veranderen.
Er kan snel een verhuis optreden naar het buitenland. Zelfs in een casus waar 2 Belgen
bij een Belgische notaris zitten kan het al zinvol zijn om te denken aan de hypothese wat
als men nu plots zou verhuizen naar het buitenland? Elke casus, zelfs al gaat het op eerste
zicht over een louter lokale casus, het extraneïteiselement kan in de kiem al aanwezig
zijn
- Wanneer er potentiële aanknopingspunten zijn met het buitenlandse rechtsstelsels bij een
potentieel juridisch conflict (vb. nationaliteit, gewone verblijfplaats buitenland, buitenlandse
nationaliteit)
Hoe moet een notaris of rechter dergelijke casus oplossen? Daarvoor moet men aandacht besteden voor
de methode van het IPR. Die methode is iets wat wij niet meer mogen vergeten. Om een IPR-casus te
kunnen oplossen, moet een drietrapsraket doorlopen worden:
1. Is er bevoegdheid? Ben ik als rechter bevoegd. Wat is de forumstaat?
o Forumstaat = is er volgens de bestaande IPR-regels van een bepaalde staat een
bevoegdheid voor de rechter of notaris om zich over een bepaald geschil/conflict te
buigen?
2. Er is een bevoegdheid à welke zijn de IPR-verwijzingsregels van de forumstaat?
o Kijken naar de IPR-regels die van toepassing zullen zijn
3. Welk materieel recht wordt door de verwijzingsregels aangeduid
o Een keer we bij dat materieel recht komen à analyse maken of iets juridisch correct
werd opgelost of niet
Bij het notarieel IPR dient te worden afgevraagd hoe de notaris hiermee dient om te gaan, om:
- Ofwel rechtszekere akten op te maken
o Als partijen ooit het gevoel hebben dat het verkeerde recht werd toegepast en zij gaan
vervolgens het geschil voorleggen aan de rechtbank en de rechtbank is van oordeel dat
effectief het verkeerde recht werd toegepast. In dit geval heeft de rechter geen
rechtszekere akte opgemaakt. Integendeel de akte zal voor vernietiging vatbaar zijn
o De notaris moet daar toch mee bezig zijn. Als hij ooit een akte opmaakt dat het
rechtzeker is en dat notarissen moeten toewerken naar de rechtszekerheid. Dit
impliceert dat een notaris moet inschatten als er ooit een conflict of een geschil komt
à hoe of wat het resultaat daarvan zal zijn, wat zal de rechter daarover beslissen
- Ofwel om adviezen te geven.
1.2 Bronnen van het IPR
Waar gaan we het IPR terugvinden? Er zijn een aantal nationale verwijzingsregels, bilaterale, maar ook
multilaterale regels, wetboek IPR, daarnaast zijn er bilaterale verdragen of overeenkomsten, soms zijn er
ook multilaterale regels, protocollen, verdragen (zoals Haags verdrag), communautaire akte (bv.
huwelijksvermogensverordening, de erfrechtverordening, de echtscheidingsverordening. In bepaalde
heel belangrijke topics voor het vermogensrecht zijn er communautaire akten.
2
, Vóór 2004 was dat een heel ander verhaal en had men heel wat verspreide nationale wetgeving en
rechtspraak die als een bron van recht moest fungeren. Er was wat verdragsrecht, billateraal en
multilateraal, maar de Europese input was heel beperkt.
Nu zien we een volledige kentering waar Europa op alle vlakken de touwtjes in handen neemt om dat met
verordeningen te regelen. Het Wetboek IPR is in grote lijnen al overruled door de Europese regelgeving.
1.2.1 Hiërarchie der normen
Hoe zit het dan als er zowel nationale als internationale regels bestaan? Op dat vlak verwijst prof ons naar
de bronnen en rechtsbeginselen. Er is een onderscheid tussen rang en hiërarchie tussen de verschillende
nationale of supranationale verwijzingsregels.
Dit is terug te vinden in art. 2 IPR: Onder voorbehoud van de toepassing van internationale verdragen, van
het recht van de Europese Unie of van bepalingen in bijzondere wetten, regelt deze wet voor
internationale gevallen de bevoegdheid van de Belgische rechters, de aanwijzing van het toepasselijk recht
en de voorwaarden voor de uitwerking in België van buitenlandse rechterlijke beslissingen en authentieke
akten in burgerlijke zaken en in handelszaken.
- Dit artikel bepaalt dat de nationale regels slechts in tweede orde staan. De supranationale
wetgeving of de regelgeving die voorrang heeft staat hoger dan de nationale regels en heeft dus
voorrang.
1.3 Hoe werkt het conflictenrecht
1.3.1 Verwijzingsregels
Men gaat altijd werken met een soort verwijzingsregel. Die regel zal een conflict van wetten oplossen.
- Dit noemt men ook wel eens een wegwijzer naar het toepasselijke recht
Verwijzingsregels zijn niet blind opgesteld, er blijkt vaak een beleid uit à vaak een zoektocht naar het recht
waarmee de meest betekenisvolle band bestaat. Die regels gaan bv. rekening houden met nationaliteit,
met gewone verblijfplaats, met de ligging van de goederen, met de nauwste band.
(1) Opbouw van de verwijzingsregel:
Men gaat altijd in een verwijzingsregel (1) een te beoordelen feitelijke situatie of rechtsverhouding
aanmerken. Daarna gaat men een soort (2) bindingselement voorzien met een bepaald land (of
aanknopingsfactor).
- Bv. art. 26 HUW V1: Bij gebreke van een rechtskeuzeovereenkomst overeenkomstig artikel 22, is op
het huwelijksvermogensstelsel (dit is de te beoordelen feitelijke situatie of rechtsverhouding) het
recht van toepassing van de staat:
o waar de echtgenoten na de huwelijkssluiting hun eerste gewone gemeenschappelijke
verblijfplaats hebben, of, bij gebreke daarvan,
o waarvan beide echtgenoten op het tijdstip van de huwelijkssluiting de nationaliteit bezitten,
of, bij gebreke daarvan,
o waarmee de echtgenoten samen op het tijdstip van de huwelijkssluiting de nauwste band
hebben, met inachtneming van alle omstandigheden.
Dit is een soort verwijzingsladder. Er zijn een aantal aanknopingsfactoren opgenomen:
1. De gemeenschappelijke verblijfplaats
2. De nationaliteit van beide echtgenoten
3. Nauwste band van de echtgenoten op het tijdstip sluiten huwelijk
3
