Resume
Samenvatting Medische Sociologie
- Cours
- Medische Sociologie
- Établissement
- Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Alle colleges zijn samengevat, de extra teksten zijn hier eveneens in verwerkt.
[Montrer plus]
2 revues
Par: ElienBMW • 1 année de cela
Very complete and clear summary! :)
Par: hafsastudent • 6 mois de cela
Aperçu du contenu
MEDISCHE SOCIOLOGIEAsselman Jessy
Academiejaar 2021-2022
KUL
EXAMEN
- schriftelijk
- 3 open vragen (10p/vraag)
waarvan twee theorievragen en één
inzichtsvraag
- Je mag in puntjes antwoorden
maar het verhaal erin moet wel
duidelijk zijn.
- Bij de inzichtsvraag moet je
duidelijk maken dat je een goede
sociologische blik hebt gekregen.
- 2u30min tijd
,Inhoud
Deel 0: Inleiding ....................................................................................................................................... 6
1. Wat is sociologie? ............................................................................................................................ 6
2. Wat is medische sociologie? ........................................................................................................... 7
3. Uitgangspunten cursus .................................................................................................................... 7
4. Welzijn en gezondheid .................................................................................................................... 8
Hoe meet je eenzaamheid? ......................................................................................................... 8
Wat zijn de gevolgen van eenzaamheid? .................................................................................... 9
Wie is meer vatbaar voor eenzaamheid?.................................................................................. 10
Eenzaamheid bij ouderen. ......................................................................................................... 10
5. Bredere definitie van eenzaamheid .............................................................................................. 12
Eenzaamheid in tijdens van COVID-19. ..................................................................................... 12
Welk oplossingen zijn er? .......................................................................................................... 14
Deel 2: Ziekte en zorg: een historische schets ...................................................................................... 15
1. Ontwikkelingen in het sterfte- en ziektepatroon .......................................................................... 15
1.1 Sterftedaling tot 1850 ............................................................................................................. 15
1.2 Sterftedaling tussen 1850 en 1970.......................................................................................... 17
1.3 De ontwikkeling van de levensverwahting in België ............................................................... 18
1.4 Verklaringen van de sterftedaling vanaf 1850 ........................................................................ 19
2. Ontwikkelingen vanaf 1970 en het hedendaagse sterfte- en ziektepatroon................................ 20
3. Van zieken naar patiënten............................................................................................................. 23
4. Geneeskundige systemen.............................................................................................................. 23
5. Geneeskunde en het biomedisch model ....................................................................................... 24
6. Reguliere en alternatieve geneeskunde ........................................................................................ 25
7. Voorspellende geneeskunde ......................................................................................................... 26
Deel 3: Ziekte, gezondheid en handicap in sociologisch perspectief .................................................... 27
1. Ziekte ............................................................................................................................................. 27
2. Gezondheid ................................................................................................................................... 28
Een eerste definitie van gezondheid volgens WHO. ................................................................. 28
Een tweede definitie van gezondheid volgens WHO. ............................................................... 28
Een derde definitie van gezondheid volgens WHO. 1984. ........................................................ 28
Definitie van gezondheid volgens Machteld Huber. 2014. ....................................................... 28
3. Gezondheid, risico op ziekte en ziek zijn ....................................................................................... 30
4. Handicap ........................................................................................................................................ 31
5. Van individueel naar sociaal model ............................................................................................... 32
6. Gezondheid als waarde en norm................................................................................................... 34
, 7. De sociale constructie van ziekte .................................................................................................. 36
7.1 Hoe reageert de maatschappij? .............................................................................................. 36
7.2 Eigen ervaring .......................................................................................................................... 38
7.3 Medische kennis als sociaal geconstrueerd ............................................................................ 39
8. Van DSM 4 naar DSM 5. ................................................................................................................ 40
Deel 3: Leken en ziekte.......................................................................................................................... 41
1. Ziektegedrag als sociaal probleem ................................................................................................ 41
1.1 Expert talk: geestelijke gezondheid......................................................................................... 47
2. Determinanten van medische consumptie ................................................................................... 49
2.1 Economische benadering ........................................................................................................ 49
2.2 Sociaal-demografische benadering ......................................................................................... 50
2.3 Sociaal-psychologische benadering ......................................................................................... 50
2.4 Sociaal-culturele benadering ................................................................................................... 50
2.5 Organisatorische benadering of aanbodbenadering............................................................... 51
2.6 Overkoepelende benadering: model van Andersen ............................................................... 51
2.6.1 Factoren van invloed op de behoefte aan gezondheidszorg ........................................... 51
2.6.2 Factoren van invloed op de neiging tot gebruik van gezondheidszorg ............................ 52
2.6.3 Factoren van invloed op de mogelijkheid van gebruik van gezondheidszorg.................. 52
2.6.4 Zorggebonden factoren of systeemfactoren.................................................................... 52
3. Lekenmodellen van ziekte en gezondheid .................................................................................... 55
3.1 Lekenmodellen en persoonlijke ziekteverhalen ...................................................................... 55
3.2 Chronisch zieken en zelfhulpgroepen ..................................................................................... 56
5. Leefstijlen en consumentencultuur............................................................................................... 57
Deel 4: sociologische theorieën inzake ziekte ....................................................................................... 58
1. Verschillende types van sociologische theorieën.......................................................................... 58
1.1 Ziekte als onvermogen en gemotiveerde afwijking ................................................................ 58
1.1.1 Ziekte als onvermogen ..................................................................................................... 58
1.1.2 Ziekte als gemotiveerde afwijking .................................................................................... 59
1.1.3 De twee modellen in onderlinge samenhang .................................................................. 59
1.1.4 De functies van de ziekenrol ............................................................................................ 60
1.1.5 Variatie in de ziekenrol ..................................................................................................... 61
1.2 Ziekte als professionele constructie en als onderhandeling ................................................... 64
1.2.1 Ziekte als professionele constructie ................................................................................. 65
1.2.2 Ziekte als onderhandeling ................................................................................................ 67
1.3 Ziekte als verlies en uitbuiting ................................................................................................. 68
1.3.1 Ziekte als verlies ............................................................................................................... 68
, 1.3.2 Ziekte als uitbuiting .......................................................................................................... 69
Deel 5: arts en patiënt ........................................................................................................................... 70
1. Arts en patiënt samen onderweg: de consensusbenadering ........................................................ 70
1.1 De rol van de arts .................................................................................................................... 71
1.2 Ziekte als onvermogen en de arts ........................................................................................... 72
1.3 Ziekte als gemotiveerde afwijking en de arts .......................................................................... 72
2. Een botsing van perspectieven...................................................................................................... 73
2.1 Ziekte als professionele constructie ........................................................................................ 74
2.2 Arts en patiënt in onderhandeling .......................................................................................... 74
3. Compliance en concordance ......................................................................................................... 75
Deel 6: Beroepen in de gezondheidszorg .............................................................................................. 77
1. Theoretische benaderingen van professies en professionalisering .............................................. 77
1.1 ‘Professie’: een beroep met bijzondere kenmerken ............................................................... 77
1.2 Dienstverlening aan de kwetsbare mensheid: de functionalistische benadering .................. 78
1.3 ‘Een samenzwering tegen de leken’ (Shaw): de machts- en beheersingsbenadering ............ 78
2. Andere beroepen in de gezondheidszorg ..................................................................................... 79
3. Deprofessionalisering, proletarisatie en formalisering van professionele sociale controle ......... 80
4. Medicalisering ............................................................................................................................... 81
4.1 Wat is medicalisering?............................................................................................................. 81
4.2 Medicalisering: door wie, voor wie? ....................................................................................... 87
Deel 7: Health systems .......................................................................................................................... 89
Deel 8: Sociale breuklijnen in gezondheid en gezondheidszorg. .......................................................... 98
Deel 9: gastcollege mondgezondheid ................................................................................................. 108
1. Inleiding ....................................................................................................................................... 108
2. Het belang van mondgezondheid ............................................................................................... 108
3. Socio-economische aspecten van mondgezondheid – statistieken ............................................ 109
4. Wetgeving – rechten en plichten ................................................................................................ 110
4.1 Casus ...................................................................................................................................... 111
4.2 Hoekstenen van een goede mondgezondheid ...................................................................... 111
5. Projecten ter ondersteuning van mondgezondheid voor kwetsbare groepen ........................... 112
Deel 10: medische migratie en toerisme ............................................................................................ 114
1. Migratie van zorgpersoneel......................................................................................................... 114
1.1 Gevolgen ................................................................................................................................ 115
1.2 Binnen EU .............................................................................................................................. 116
1.3 Buiten EU ............................................................................................................................... 116
1.4 Een tekort .............................................................................................................................. 116
,2. Migratie van patiënten ................................................................................................................ 117
,Deel 0: Inleiding
1. Wat is sociologie?
Twee takken
(1) De wetenschap die het samenleven van mensen bestudeert; hoe we omgaan met ziekte,
behandelingen, gezond blijven.
(2) De studie van het sociale leven, sociale verandering en de sociale oorzaken en gevolgen van
menselijk gedrag.
In deze cursus ligt de focus voornamelijk op de eerste tak.
‘Sociology is the study of the interaction between groups and individuals in human society. The term
society refers to a range of external factors that influence our beliefs and behaviours.’
‘Sociology is the study of social life, social change, and the social causes and consequences of human
behavior. Sociologists investigate the structure of groups, organizations, and societies, and how
people interact within these contexts. Since all human behavior is social, the subject matter of
sociology ranges from the intimate family to the hostile mob; from organized crime to religious cults;
from the divisions of race, gender and social class to the shared beliefs of a common culture; and
from the sociology of work to the sociology of sports. In fact, few fields have such broad scope and
relevance for research, theory, and application of knowledge.’
‘Sociology provides many distinctive perspectives on the world, generating new ideas and critiquing
the old. The field also offers a range of research techniques that can be applied to virtually any
aspect of social life: street crime and delinquency, corporate downsizing, how people express
emotions, welfare or education reform, how families differ and flourish, or problems of peace and
war. Because sociology addresses the most challenging issues of our time, it is a rapidly expanding
field whose potential is increasingly tapped by those who craft policies and create programs.’
,2. Wat is medische sociologie?
Twee takken:
(1) Sociologie van ziekte en gezondheid.
(2) Sociologie van de geneeskunde en de geneeskundige beroepen.
Bij het idee van ‘ziekte en gezondheid’ werd vroeger vooral de associatie gelegd met ziekenhuizen en
dokters. Vandaag hebben we een breder beeld van wat hier allemaal bij komt kijken zoals sporten,
vitamines, gezonde voeding, alternatieve geneeskunde, therapie, preventieve gezondheidszorg, etc.
3. Uitgangspunten cursus
Maatschappelijke evoluties beïnvloeden:
- Wat wordt als (zorg)probleem ervaren
- Vraag naar zorg (het probleem de vraag vb. meer mensen vragen naar psychologische hulp)
- Aanbod van zorg (op dit moment te kort aan aanbod, zal mee moeten veranderen)
- Organisatie van de zorg (deze zal ook moeten mee veranderen)
Wat als probleem wordt ervaren, verandert ook doorheen de tijd: een voorbeeld.
Tijdens de 19e eeuw ontstonden de eerste grote steden. In de U.S. was er een toename van
bewoners met 30 miljoen. Er ontstond een probleem: de belangrijkste vorm van transport (paarden)
veroorzaakte veel ongevallen, veel milieuoverlast, hoge verzekeringskosten, vervuiling, ongezonde
lucht, etc. Ze hielden een eerste 10-daagse international urban planning conference in 1898 maar
werd gestopt na 3 dagen omdat er geen oplossing werd gevonden. De oplossing kwam er niet door
tussenkomst van de overheid, niet doordat mensen zich terug te voet verplaatsten, maar wel door
technologische innovatie: de auto. De auto werd toen gezien als redder van het milieu.
Conclusie: problemen van nu zijn niet de problemen van de toekomst en de oplossingen van nu zijn
niet noodzakelijk oplossingen in de toekomst.
Voorbeelden van thema’s:
Houding t.o.v. roken en rokers, veranderingen in de relatie tussen arts en patiënt.
De kern is dat biologische factoren de sociale mogelijkheden bepalen maar dat de sociale wereld
eveneens grenzen stelt aan wat biologisch mogelijk is.
,4. Welzijn en gezondheid
Welzijn en gezondheid vallen niet van elkaar te scheiden, ze beïnvloeden elkaar.
Een voorbeeld: eenzaamheid
Eenzaamheid is niet hetzelfde als sociaal isolement. Sociaal isolement valt op basis van de omvang
van en de contactfrequenties met het sociaal netwerk, objectief te bepalen. Eenzaamheid
daarentegen is het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van)
bepaalde relaties.
Hoe meet je eenzaamheid?
(1) Direct, en dus expliciet het woord ‘eenzaam’ vermelden, is moeilijk aangezien er wat taboe rond
zit. Omwille van schaamte en sociale wenselijkheid verkiezen onderzoekers de indirecte manier. Voor
7/10 ouderen die soms of dikwijls eenzaam zijn, is het moeilijk om hierover te spreken. Subjectieve
eenzaamheid vormt een U-curve als het op leeftijd aankomt.
(2) Indirect meten: eenzaamheidsschaal van de Jong Gierveld:
1. Er is altijd wel iemand in mijn omgeving bij wie ik met mijn dagelijkse probleempjes terecht kan.
2. Ik mis een echt goede vriend of vriendin.
3. Ik ervaar een leegte om mij heen.
4. Er zijn genoeg mensen op wie ik in geval van narigheid kan terugvallen.
5. Ik mis gezelligheid om mij heen.
6. Ik vind mijn kring van kennissen te beperkt.
7. Ik heb veel mensen op wie ik volledig kan vertrouwen.
8. Er zijn voldoende mensen met wie ik me nauw verbonden voel.
9. Ik mis mensen om mij heen.
10. Vaak voel ik me in de steek gelaten.
11. Wanneer ik daar behoefte aan heb, kan ik altijd bij mijn vrienden terecht
,Het is beter om meerdere facetten te
bevragen.
UCLA neemt ieder jaar een bevraging af
i.v.m. eenzaamheid bij zijn studenten.
Figuur 1Meer dan 43 punten is eenzaam
Wat zijn de gevolgen van eenzaamheid?
Eenzaamheid is allesbehalve onschuldig. Individuen met adequate sociale relaties hebben 50% meer
kans op overleven in vergelijking met individuen die onvoldoende sociale relaties hebben.
Eenzaamheid en ziekte lijken elkaar te versterken. Mensen die eenzaam zijn, worden slechte
‘zelfmanagers’. Zij zorgen slechter voor zichzelf en worden ook sneller ziek. Door hun ziekte gaat het
aangaan en onderhouden van sociale relaties steeds moeilijker. Dit resulteert in een neerwaartse
spiraal.
, Alhoewel het geen medisch probleem is, heeft het wel impact op de gezondheid.
- Mortaliteit 26% hoger, zelfde impact als 15 sigaretten per dag of obesitas
- Gelinkt aan hogere bloeddruk en hartziekte
- 29% hogere kans op ischemische hartklachten
- 32% hoger risico op een beroerte
- Effect op cognitieve performantie en cognitieve achteruitgang, slechter functioneren (ADL) en
slechter slapen, ook als je controleert voor depressie
- 64% hoger risico op het ontwikkelen van klinische dementie (enkel bij eenzaamheid, niet sociaal
isolement)
- Chemische effect van eenzaamheid in het lichaam – de plaats waar dit zit en de hormonen die het
door onze aderen stuurt – is identiek aan de vecht-of-vluchtreactie die we hebben wanneer we ons
aangevallen voelen.
Wie is meer vatbaar voor eenzaamheid?
Een slechte gezondheid zorgt ervoor
dat we ons vaker eenzaam voelen,
maar ook omgekeerd! Dit is echter niet
hetzelfde voor alle ziekten, het hangt
eveneens samen met het stigma dat
rond bepaalde ziektes hangt. Er is zowel
een sociale als biologische component
aanwezig.
Er bestaat ook een genetische link
tussen obesitas en het risico op
eenzaamheid.
Eenzaamheid bij ouderen.
Eind 2011 werd onderzoek uitgevoerd in opdracht van Koning Boudewijnstichting over eenzaamheid
en sociaal isolement. Representatieve steekproef bij 1.507 65-plussers in België.
De evolutie van eenzaamheid bij thuiswonende 65-plussers in Vlaanderen, 1985-2001-2011 (in %).
Indeling op basis van een directe, enkelvoudige
vraag.
7% voelt zich dikwijls eenzaam, 29% is soms
eenzaam. Ouderen zijn de afgelopen decennia
niet eenzamer geworden.
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur jessyasselman. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €5,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
80364 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans