Ethiek in de social profit
Bachelor in de orthopedagogie: MT3
Voorwoord
Zowel ethiek (micro) als beleid (macro) gaan over het goede doen: ze beïnvloeden elkaars domeinen
wederzijds via verstrengeling tss persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling
-> Het persoonlijke goede en het goede op maatschappelijk vlak: hoe moeten we handelen
We verwachten dat een degelijk beleid ethisch verantwoord is, maar dat het ook de manier waarop
we nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen en keuzes ervaren en waarderen beïnvloedt.
Vb Manier waarop het beleid en de visie op abortus/euthanasie is veranderd
Vb Het verschil in de manier waarop de inclusie-gedachte zich doorzet en hoe zich dit vertaalt in dagelijks beleid
Hier in ethiek:
- Wie ben ik als hulpverlener en als mens?
- Van waaruit vertrek ik in mijn handelen en oordelen?
- Waar stoot ik op?
->> Iedereen is op zoek naar waarachtigheid en ‘het goede leven’
,Ethiek in de social profit
Bachelor in de orthopedagogie: MT3
Moraal, ethiek en grondhouding
1. Moraal en ethiek
-> Gewoonlijk als synoniem gebruikt: is niet correct
1.1. Moraal
Latijn; mos/mores
= Geheel van die normen, waarden en deugden van een specifieke persoon (of bepaalde doelgroep)
Verwijst naar de gewoonten, zeden en gebruiken van iemand op vlak van wat hoort en niet hoort.
-> Wat goed, juist en rechtvaardig is en wat slecht, verkeerd en onrechtvaardig is
Via onze opvoeding en onze cultuur maken we ons normen, waarden en deugden eigen die ons
handelen motiveren, sturen of er een uitdrukking van zijn
Het geheel van die normen, waarden en deugden van een specifieke persoon (of een bepaalde groep)
verwijst naar zijn of haar moraal.
1.2. Ethiek
Latijn: ethos
Oorspronkelijke betekenis: het vermogen om het vertrouwen van het publiek te winnen tijdens een
gesprek of redevoering
Moderne betekenis: het domein van de filosofie dat zich bezighoudt met wat (be)hoort, met de vraag
naar het goede, het juiste en het rechtvaardige
->> Ethiek is de systematische reflectie op moraal
Ethiek houdt zich bezig met de vraag naar de fundering van moraal, naar soorten van moraal en de
uitwerking van kaders die ons morele handelen kunnen begrijpen en sturen
= Antwoord op de vraag hoe we moeten handelen; hoe beter mens worden
Vb een advocaat of politicus: hebben een goed ethos want moeten verkiezing winnen door
vertrouwen te tonen.
-> Logos en pathos zijn ook 2 belangrijke karakteristieken voor een goed betoog
- Logos = logische opbouw van de argumentatie
- Pathos = overtuigingskracht en leggen van passie in betoog
Overgang tussen moraal naar ethiek komt voort uit nood om goede van het slechte te onderscheiden
-> Culturen of samenlevingenvinden die fundering in religie
-> Filosofie peilt die fundering los van religie (goden)
-> Via metafysica of naturalistische verklaring tot fundering
1.3. Waarden, normen en deugden
Bij de concepten moraal en ethiek denken we aan waarden, normen en deugden.
Waarden:
- Wat we waardevol vinden, over datgene waar we waarde aan hechten
- Waarden worden beschouwd als fundamentele richtsnoeren voor ons gedrag
-> Je gaat ernaar leven + terugvinden in de opvoeding vb veiligheid
Normen:
- Manieren waarop waarden gerealiseerd worden vb verkeersreglement bij waarde veiligheid
- Hebben de vorm van geboden of verboden: naleven of afdwingen
- Houdt zich bezig met de volgende 3 vragen: Wat mag ik doen, wat moet ik doen/niet doen?
, Ethiek in de social profit
Bachelor in de orthopedagogie: MT3
Deugden:
- Goed ervaren morele eigenschappen
- Belichaamde/ verinnerlijkte waarden
- Zijn uitingen waarop het goede, degelijke zich uitdrukt in onze dagdagelijkse omgang met elkaar
- Je kan ze begrijpen als karaktereigenschappen of kwaliteiten
- Stellen jou in staat juist te handelen vb voorzichtigheid
De 4 oorspronkelijke deugden: maat, moed, praktische wijsheid en rechtvaardigheid
-> Alles kan je terugbrengen naar deze 4
-> Bij de christelijke beleving nog 3 erbij: geloof, hoop en liefde
Het onderscheid tussen kan verhelderd worden met het belang van het behalen van een rijbewijs
- Veiligheid (waarden)
- Het verkeersreglement, regels waar we ons moeten aan houden (normen)
- Kwaliteiten die noodzakelijk zijn om de waarde veiligheid te realiseren en die je dus door inzicht en oefening dient te
ontwikkelen (deugden)
Een moreel probleem heeft te maken met vragen naar wat de beste manier is om het goede te
realiseren in een bepaalde situatie. Hier moet je kiezen tss mogelijke handelingsalternatieven en
daarbij afvragen wat het beste is en beargumenteren waarom je koos wat je koos.
-> Bij een probleem zal je dus nooit iets verliezen
Een moreel dilemma is een specifieke vorm van een moreel probleem. Je moet een keuze maken
tussen 2 verschillende mogelijkheden of waarden, waarbij die 2 waarden elkaar wederzijds uitsluiten.
Dat betekent dat, wat je ook kiest, je steeds verliest.
Bijvoorbeeld: het verhaal van Antigone. Haar broer sterft en ze moet kiezen tussen de visie van schoonvader of haar visie op
begraven. Kiest voor eigen wil en wordt gedood.
Morele nood is wanneer je ervan bewust bent dat iets niet behoort, maar niemand hoort je.
Bijvoorbeeld: je hebt weet van mishandeling, maar niemand gelooft je. Jij, alsook de mishandelde persoon in kwestie,
bevinden zich in zo’n geval van morele nood
-> Werken met mensen bezit steeds een morele bedding; moraliteit is verbonden met feit dat we als
mens in relatie staan.
Op zoek gaan naar bron van moreel handelen en de ethische grondhouding
2. Het verhaal van de alligator-rivier
“Er was eens een vrouw die Abigail heette en die verliefd was op Gregory. Gregory woonde aan de andere oever
van een brede rivier. Deze rivier, die beide geliefden scheidde, zat vol met mensenetende alligators. Abigail wilde
bij Gregory zijn, maar dit kon niet want de brug was weggespoeld. Daarom vroeg ze Sinbad, die een boot bezat,
om haar naar de overkant te brengen. Sinbad wou dit wel doen, maar enkel op voorwaarde dat ze ermee
instemde om eerst met hem naar bed te gaan. Abigail weigerde zijn voorstel en trok naar haar vriend Ivan en
legde haar miserie uit. Ivan antwoorde haar dat hij er niets mee te maken had en geen zin had om betrokken te
raken in deze affaire. Als gevolg van zijn weigering zag Abigail geen ander alternatief dan alsnog Sinbad’s
voorwaarde te aanvaarden. Sinbad hield zich aan zijn afspraak en bracht haar naar de overkant. Wanneer Abigail
aan Gregory vertelde over haar escapade met Sinbad, dumpte Gregory haar onmiddellijk. Vol hartzeer en ziek van
ellende, trok Abigail naar Slug en vertelde haar verhaal. Slug had medelijden met Abigail. Hij zocht Gregory op en
sloeg hem in elkaar tot hij blauw zag. Abigail was heel tevreden toen ze hoorde dat Gregory zijn verdiende loon
had gekregen. Op het moment dat de zon achter de horizon verdween, weerklonk haar gelach.”
