Verbintenissenrecht: Boek 2:
De algemene leer van de verbintenis
Prof. Dr. Sophie Stijns
Samenvatting van:
- transparanten
- slides
- voorbeelden & extra notities bij transparanten en slides
Opmerking Prof.: Kennen wat in les gezien is (transparanten + PPT’s + notities)
1
,Inhoudsopgave
HOOFDSTUK 1: DE MODALITEITEN ...................................................................................................................4
AFD. 1. DE VOORWAARDELIJKE VERBINTENIS ............................................................................................................4
§1. Algemeen ...........................................................................................................................................4
§2. Ontbindende voorwaarden .................................................................................................................5
A. Begrip ............................................................................................................................................................. 5
B. Geoorloofd? .................................................................................................................................................... 5
C. Gevolgen......................................................................................................................................................... 5
§3. Opschortende voorwaarde..................................................................................................................6
A. Begrip ............................................................................................................................................................. 6
B. Gevolgen......................................................................................................................................................... 6
C. Geoorloofdheid ............................................................................................................................................... 7
AFD. 2. DE VERBINTENIS MET TIJDSBEPALING (OF VERBINTENIS MET TERMIJN) ..................................................................8
A. Begrip ............................................................................................................................................................. 8
B. Gevolgen......................................................................................................................................................... 8
C. Respijttermijnen of genadetermijnen (art. 1244, lid 2 oud BW)......................................................................... 8
AFD. 3. MEERDERE VOORWERPEN .........................................................................................................................9
AFD. 4. MEERDERE SUBJECTEN .............................................................................................................................9
0. Inleiding ...............................................................................................................................................9
Als geen pluraliteit .............................................................................................................................................. 9
Als pluraliteit aan actief- of passiefzijde ............................................................................................................... 9
1. De ondeelbaarheid ............................................................................................................................. 11
1.1 Op niveau van de OBLIGATIO (verhouding SE-SA) ......................................................................................... 11
A. Actieve ondeelbaarheid............................................................................................................................ 11
B. Passieve ondeelbaarheid .......................................................................................................................... 11
1.2 Op niveau van de CONTRIBUTIO (bijdrage v. SE of SA afzonderlijk) ................................................................ 12
1.3 Kenmerk van overerving .............................................................................................................................. 12
2. De hoofdelijkheid................................................................................................................................ 13
2.1 Actieve hoofdelijkheid ................................................................................................................................. 13
2.2 Passieve hoofdelijkheid................................................................................................................................ 13
A. Hoofdgevolgen......................................................................................................................................... 15
Op vlak van obligatio ............................................................................................................................... 15
Vier voorbeelden van gewoon persoonlijke excepties: ........................................................................ 15
1. Kwijtschelding van de schuld...................................................................................................... 15
2. Schuldvergelijking...................................................................................................................... 16
(3. Schuldvermening) à niet! ........................................................................................................ 16
4. Dading met kwijtschelding ......................................................................................................... 16
5. Afstand van hoofdelijkheid (geen leerstof) ................................................................................. 16
B. Bijkomende gevolgen ............................................................................................................................... 16
C. Gevolgen op vlak van contributio .............................................................................................................. 17
3. In solidum gehoudenheid .................................................................................................................... 18
HOOFDSTUK 2: DE OVERDRACHT....................................................................................................................19
AFD. 1 BEGRIPSBEPALING .................................................................................................................................. 19
AFD. 2. OVERDRACHT VAN SCHULDVORDERING OF CESSIE .......................................................................................... 21
1. Begrip ................................................................................................................................................ 21
2. Schema .............................................................................................................................................. 21
3. Welke schuldvorderingen? .................................................................................................................. 22
4. Wettelijke regeling (art. 1690 e.v. BW) inzake totstandkoming en tegenwerpbaarheid ........................ 22
“Vormvrije cessie”: wettelijke regeling in 6 regels .............................................................................................. 23
5. Gevolgen ............................................................................................................................................ 23
A. Tussen overdragen en overnemer.................................................................................................................. 23
B. Tussen overnemer en gecedeerde SA............................................................................................................. 23
AFD. 3. OVERDRACHT VAN SCHULDEN OF SCHULDOVERDRACHT .................................................................................. 24
1. Uitgangspunten:................................................................................................................................. 24
2. Drie figuren met drie gradaties ........................................................................................................... 24
De onvoltooide of interne schuldoverdracht ...................................................................................................... 24
De voltooide schuldoverdracht .......................................................................................................................... 25
De delegatie...................................................................................................................................................... 26
2
, AFD. 4. CONTRACTOVERDRACHT ......................................................................................................................... 27
HOOFDSTUK 3: GEWONE UITDOVINGSGROND: DE BETALING ........................................................................28
AFD. 1. GEDWONGEN BETALING OF UITVOERING ..................................................................................................... 28
1. Ingebrekestelling (herhaling) .............................................................................................................. 28
2. Gedwongen uitvoering bekomen van de verbintenis in een uitvoerbare titel ........................................ 29
(= in vonnis of authentieke akte):............................................................................................................ 29
3. Dwanguitvoering van het vonnis zelf of van uitvoerbare titel:.............................................................. 29
AFD. 2. VRIJWILLIGE BETALING OF UITVOERING ....................................................................................................... 30
1. Eenvoudige betaling of nakoming ....................................................................................................... 30
2. Betaling met subrogatie ..................................................................................................................... 30
Zakelijke subrogatie .......................................................................................................................................... 31
Persoonlijke subrogatie ..................................................................................................................................... 31
Quasi-subrogatie (wettelijk) .............................................................................................................................. 32
Conventionele (of contractuele) subrogatie (niet-wettelijk) ................................................................................ 33
Wettelijke subrogatie ........................................................................................................................................ 34
HOOFDSTUK 4: ONGEWONE UITDOVINGSGRONDEN......................................................................................35
AFD. 1. SCHULDVERNIEUWING OF NOVATIO !!!....................................................................................................... 35
1. Begrip ................................................................................................................................................ 35
2. Voorwaarden ..................................................................................................................................... 35
3. Gevolgen ............................................................................................................................................ 36
AFD. 2. SCHULDVERGELIJKING OF COMPENSATIE !!! ................................................................................................. 37
1. Begrip ................................................................................................................................................ 37
A. Wettelijke compensatie................................................................................................................................. 38
Begrip .......................................................................................................................................................... 38
Voorwaarden ............................................................................................................................................... 38
Gevolg ......................................................................................................................................................... 38
Uitzonderingen ............................................................................................................................................ 38
B. Gerechtelijke compensatie ............................................................................................................................ 39
C. Conventionele compensatie .......................................................................................................................... 39
AFD. 3. SCHULDVERMENGING ............................................................................................................................ 40
1. Begrip ................................................................................................................................................ 40
2. Gevolg ................................................................................................................................................ 40
AFD. 4. KWIJTSCHELDING VAN SCHULD ................................................................................................................. 40
1. Begrip ................................................................................................................................................ 40
2. Gevolg ................................................................................................................................................ 40
3. Bewijs van kwijtschelding ................................................................................................................... 40
AFD. 5. BEVRIJDENDE VERJARING ........................................................................................................................ 40
AFD. 6. RECHTSVERWERKING (RV.) EN AFSTAND VAN RECHT !!! .................................................................................. 41
HOOFDSTUK 5: HET BEWIJS ............................................................................................................................42
3
,Hoofdstuk 1: De modaliteiten
Er kunnen modaliteiten toegevoegd worden aan een verbintenis:
- De voorwaardelijke verbintenis
- De verbintenis met tijdsbepaling (of verbintenis met termijn)
Afd. 1. De voorwaardelijke verbintenis
§1. Algemeen
1° zuivere verb. >< verb. onder voorwaarde of met tijdsbepaling
= opeisbaarheid wordt aangetast
- De prestatieplicht wordt afhankelijk gemaakt van een
o Voorwaarde
o Termijn
Vb: Iemand wenst een handelszaak over te kopen, maar heeft daarvoor een ondernemingskrediet nodig.
Dit neemt tijd in beslag en de bank wilt zijn vermogen doorlichten. Om niet onmiddellijk te moeten
betalen zal de koper zich verbinden onder een opschortende voorwaarde (voorwaarde = het bekomen
van een krediet) (want hij wilt echt kopen, maar kan nog niet betalen).
Vb: een notaris heeft een mooi diploma behaald, en heeft een bestaand notariaat op het oog. Hij begint
te zoeken waar hij zijn notariskantoor kan vestigen. Hij vindt een heel mooi pand om te huren, maar hij
moet nog benoemd worden. Hij zal de huur afsluiten onder de opschortende voorwaarde van benoeming.
Of hij kan ook huren onder de ontbindende voorwaarde dat hij niet benoemd zal worden! (Maar best
wegblijven van ontbindende voorwaarden, deze zijn veel gevaarlijker dan opschortende voorwaarden.)
2° voorwaarde = toekomstige en onzekere gebeurtenis waarvan men de uitvoering of de uitdoving van
de verb. laat afhangen
è inbouwen van wachttijd
è opschortende v.: verb. wordt pas uitvoerbaar of opeisbaar bij vervulling
Vb: grootouders beloven je een wagen te schenken onder opschortende voorwaarde dat je je
geen tweede zit hebt. (tweede zit hebben is een toekomstige onzekere gebeurtenis).
è ontbindende v.: verb. dooft van rechtswege uit bij vervulling
Vb: grootsouders beloven de huur van je kot te betalen onder te ontbindende voorwaarde dat je
je geen tweede zit hebt. Als je wel een tweede zit hebt moet je de huur van de voorbije maanden
terugbetalen. Ze gaan al betalen (want bij ontbindende voorwaarde is het contract onmiddellijk
tot stand gekomen en uitvoerbaar), maar als je dan toch tweede zit hebt is de belofte van je
grootouders automatisch en retroactief uitgedoofd en moet je terugbetalen.
è is dus gevaarlijker want je moet in tussentijd presteren (contract wordt uitgevoerd), maar als
de toekomstige onzekere gebeurtenis niet plaatsvindt is er een automatische retroactieve
terugdraaiing van het contract.
3° termijn of tijdsbepaling = verb. hangt voor haar uitvoering of uitdoving af van een toekomstige doch
zekere gebeurtenis
- Men weet als schuldenaar op een bepaald moment zeker of hij moet presteren of niet.
4° voorwaarden zijn slechts modaliteiten:
- Je mag de 4 essentiële geldigheidsvoorwaarden (geoorloofd voorwerp, geldige oorzaak,
handelingsbekwaamheid, toestemming) van de Rh. niet laten afhangen van een toekomstige
onzekere gebeurtenis, want dan komt je verbintenis niet tot stand!
4
, - de gebeurtenis is "extern" aan de Rh. (>< UOB)
Vb. U mag als verkoper niet zeggen “Ik zal aan u verkopen onder de opschortende voorwaarde
dat u de prijs betaalt.”, want de prijsbetaling is geen toekomstige onzekere gebeurtenis! De
prijsbetaling door de koper is een van de verplichte verbintenissen die voortvloeien uit de koop!
!!! Als je wilt dat je contract ontbonden wordt bij wanprestatie of niet-nakoming moet je dat in
een UOB steken. Een UOB treedt nooit automatisch in, de schuldeiser heeft een keuzerecht
(ontbinden, uitvoering in natura, schadevergoeding), in tegenstelling tot een ontbindende
voorwaarde, waarbij je geen keuzerecht hebt!
à NIET VERWARREN! (zie ook Kader p.9 HB!)
§2. Ontbindende voorwaarden
A. Begrip
= beding waarmee partijen het retroactief en automatisch tenietgaan van een verb. laten afhangen van
de vervulling van een toekomstige en onzekere gebeurtenis
= art. 1168 en 1183 oud BW
Vb. Notaris & niet benoeming (zie hierboven)
Vb. Werknemer wordt door werkgever naar buitenland gestuurd, maar weet niet voor hoelang (hij zal na
een jaar meer weten). Hij verkoopt daarom zijn woning in België onder ontbindende voorwaarde dat de
werkgever hem zou terugroepen binnen het jaar. Vaak gaat men concreter zijn voor de periode van
onzekerheid en gaat men daar een wachttermijn aan verbinden (de periode waarbinnen de toekomstige
onzekere gebeurtenis, hier ‘het terugroepen’, zich kan voordoen). Zo weet de koper van de woning nadat
het jaar voorbij is, dat de koop niet meer ongedaan gemaakt zal worden.
B. Geoorloofd?
In principe: ja
Zeer weinig verbodsbepalingen. Zelden wordt de ontbindende voorwaarde verboden.
(in huur en pacht is het uitdrukkelijk ontbindend beding UOB wel verboden, maar dit is iets anders dan
een ontbindende voorwaarde!)
C. Gevolgen
Geillustreerd met voorbeeld van werknemer die naar het buitenland gaat.
1° pendente conditione = wachttijd (=onzekere periode) tot aan de vervulling of definitief uitblijven van
gebeurtenis ( nut van een tijdslimiet voor vervulling) è verb. is afdwingbaar, doch bedreigd
= hangende onzekere gebeurtenis
Gedurende de onzekere periode is de koper eigenaar (verbintenissen van de koper en verkoper zijn
afdwingbaar, koop moet uitgevoerd worden, sleutels worden afgegeven, koper mag intreden in het huis)
maar de koper heeft een zeer bedreigde positie, want bij terugroeping moet hij het huis ontruimen.
2° eviniente conditione = automatische en retroactieve uitdoving van de verb.
= de onzekere gebeurtenis realiseert zich
De koop ontbindt zich.
3° deficiente conditione = wachttijd is verlopen è recht van de SE van de verb. wordt definitief, geen
precair karakter meer.
= de onzekere gebeurtenis blijft uit
Het jaar is verlopen en de verkoper zal zijn huis niet recupereren. Het contract is definitief en verliest zijn
precair karakter.
5
, §3. Opschortende voorwaarde
Wordt zeer vaak gebruikt in contracten met transacties waar nog een onzeker element is!
Vb. Je wilt je pas verbinden tot koop onder de opschortende voorwaarde van het verkrijgen van een
krediet bij de bank.
Vb. onderneming zal pas bedrijfsgebouwen willen uitbreiden en bouwcontract willen opsluiten onder de
opschortende voorwaarde van het bekomen van een vergunning.
Vb. Een paar jaar geleden werden er nieuwe normen opgelegd voor liften in gebouwen, met als gevolg
dat heel veel liften vernieuwd moesten worden of vervangen worden. In praktijk werden toen heel wat
contracten gesloten voor renovatie van de liften onder opschortende voorwaarde dat het liftbedrijf een
certificaat kon bekomen dat de nieuwe lift zou erkend worden als ‘conform aan de nieuwe normen’.
à Redenen die in de toekomst liggen en die het onzeker maken of je het contract wel wilt laten gelden.
A. Begrip
= beding waarmee partijen de opeisbaarheid en dus de uitvoering van een verb. schorsen tot bij de
vervulling van een toekomstige en onzekere gebeurtenis
- art. 1181 oud BW
- Let op: het "bestaan" is niet geschorst! Het contract bestaat, maar de opeisbaarheid wordt
uitgesteld!
GEVOLG: verbintenissen worden opgeschort, maar het is niet uitgesloten dat er al niet-
nakomingen of wanprestaties zijn. Bv. informatieplichten die genegeerd worden en een
contractuele aansprakelijkheid met zich meebrengen.
B. Gevolgen
1° pendente conditione = in de wachttijd bestaat de verb. maar voorlopig moet ze niet uitgevoerd worden
- Best tijdslimiet voorzien zodat de onzekere periode concreet wordt. Indien dit niet wordt gedaan
wordt er door de rechtspraak een periode voorzien die redelijk lijkt.
è verhindert de SA door zijn fout de vervulling: de voorwaarde wordt geacht vervuld te zijn en verb.
wordt opeisbaar (art. 1178 oud BW)
- Naar huidig recht verwacht men dat een SA (bv koper die de betaling nog moet doen onder de
opschortende voorwaarde van het bekomen van een krediet) dat hij redelijke inspanningen doet.
Hij heeft een inspanningsverbintenis! (bv hij moet de nodige contacten leggen met meerdere
banken! Het volstaat niet, maar 1 bank aan te spreken!)
- De inspanningsverbintenis steunt op 1178 oud BW, maar dit is een regel die voortvloeit uit de
eisen van de goede trouw.
- De sanctie is zeer streng, want als de koper onder de opschortende voorwaarde van het bekomen
van een krediet, maar 2 banken aanspreekt en de rechter oordeelt dat hij onvoldoende
inspanning heeft gedaan, dan zal men zeggen dat hij het bekomen van het krediet heeft
verhinderd. De sanctie is dan dat de voorwaarde geacht wordt te zijn gerealiseerd (dus de koper
wordt geacht een krediet te hebben bekomen en moet betalen!) De verkopers eisen dan
betaling. De koper kan dan rechtsmisbruik inroepen om te ontsnappen (de verkoper zou
ontbinding moeten eisen ipv geld!)
2° eviniente conditione = de verb. moet uitgevoerd worden en is van rechtswege opeisbaar +
retroactiviteit
3° deficiente conditione = verbintenis zal nooit uitvoering krijgen en gaat teniet door verval (als de
onzekere toekomstige gebeurtenis niet plaatsvindt)
- Indien de voorwaarde gekoppeld was aan een hoofdverbintenis, dan kan het contract vervallen
wegens caduciteit (wegens verval aan voorwerp).
6
