I. De Europese Unie en Europees Recht I
De Europese Unie en de inhoud van Europees recht I
Relevantie EU-recht
Het belang van het EU recht: reikwijdte
• Ongeveer 70% van alle nationale wetgeving is van oorsprong EU-recht (bv. omzetting van EU-
richtlijnen in nationaal recht). Het gaat om EU-richtlijnen die omgezet zijn in nationaal recht
want dat is de manier waarop het recht in de EU tot stand komt.
• EU-regelgeving beslaat nagenoeg alle beleidsdomeinen
• Oorspronkelijk klassiek economisch recht, thans veel ruimer: mededingingsrecht,
consumentenbescherming, milieurecht, sociale zekerheid en arbeidsrecht, asielrecht,
intellectuele eigendom, strafrecht en privaatrecht, geneesmiddelen, …) à eigenlijk, welke
sector je ook in gaat als jurist hebt je altijd met EU recht te maken.
Het belang van het EU recht: complexiteit
Het is zeer complex, recht is sowieso wat complex maar dat Europees Unie recht is bijzonder complex
omdat het vaak over technische dingen gaat, het gaat vaak over afspraken tussen lidstaten die
neergeschreven moeten worden en in eerste instantie wordt het niet in het Nederlands geformuleerd.
Het meeste wordt in het Engels geschreven en daarna vertaald. Dit vertaalt zich in een extra
complexiteit en dat wordt bevestigd door het Grondwettelijk Hof, die zegt dat een van de problemen
is de toenemende complexiteit van het Unierecht en het stijgende belang ervan. Enerzijds geeft het hof
hier toe dat unierecht belangrijker wordt en dat ze mensen nodig hebben die hierop bevoegd zijn.
Artikel 4, punt 5, van kaderbesluit 2002/584,zoals gewijzigd bij kaderbesluit 2009/299, dat de
toepassing van de in die bepaling neergelegde grond tot facultatieve weigering van de tenuitvoerlegging
afhankelijk stelt van de voorwaarde dat in geval van veroordeling de sanctie is ondergaan of op dat
tijdstip wordt ondergaan dan wel niet meer ten uitvoer kan worden gelegd volgens het recht van de
staat van veroordeling, moet aldus worden uitgelegd dat aan deze voorwaarde is voldaan wanneer de
opgeëiste persoon voor dezelfde feiten onherroepelijk is veroordeeld tot een vrijheidsstraf die hij voor
een deel heeft uitgezeten in het derde land waar de veroordeling is uitgesproken en die hem voor het
overige is kwijtgescholden door een niet-gerechtelijke autoriteit van dat land, in het kader van een
1
,algemene clementiemaatregel die ook geldt voor veroordeelden die ernstige feiten hebben begaan en
die niet berust op rationele overwegingen van strafrechtsbeleid. De uitvoerende rechterlijke autoriteit
moet bij de uitoefening van haar beoordelingsbevoegdheid een afweging maken tussen het voorkomen
van straffeloosheid en de bestrijding van criminaliteit enerzijds en het waarborgen van de
rechtszekerheid van de betrokkene anderzijds.
Het belang van het EU recht: rechtspraak
• Rechtspraak van het Hof van Justitie van de EU is richtinggevend in alle domeinen van het EU-
recht, met name op het vlak van de grondrechten en het constitutioneel recht
• Rechtspraak Hof is zeer sterk geëvolueerd, Hof vervult steeds meer rol als ‘grondwettelijk Hof’,
wordt meer de Supreme Court zoals VS omdat er heel veel zaken voorkomen die gaan over
grondrechten terwijl het vroeger vooral eerder technische zaken waren die voor het hof
kwamen (te maken met de interne markt etc) maar nu fundamentele zaken over de erkenning
van het huwelijk tussen partners van hetzelfde geslacht bijvoorbeeld
• Enkele voorbeelden van recente rechtspraak:
Tweedehands ebooks
• Arrest in zaak C-263/18 Nederlands Uitgeversverbond en Groep Algemene Uitgevers/Tom
Kabinet Internet BV e.a.
• Uitputtingsregel richtlijn auteursrecht: voorbehouden aan de verspreiding van tastbare zaken,
zoals boeken op een materiële drager à hoe zit dit nu voor ebooks? Hier heb je te maken met
eventuele digitale kopieën.
• Voor e-books: de kwaliteit van digitale kopieën van e-books gaat door het gebruik niet achteruit
en dergelijke kopieën zijn op de tweedehandsmarkt dus perfecte vervangers voor nieuwe
kopieën dan blijft die auteurrechterlijke bescherming gelden en vervalt de uitputtingsregel die
geldt op normale boeken.
Cookies
• Arrest HvJ (2019) C-673/17 Bundesverband der Verbraucherzentralen
• Voor het plaatsen van cookies is de actieve toestemming van de internetgebruikers vereist, als
je naar website wilt gaan krijg je eerst de vraag met verschillende cookies die in veel gevallen
al aangevinkt zijn à Duitse consumenten vroegen zich af of er geen actieve toestemming moet
zijn.
• Een standaard aangevinkt selectievakje is dus onvoldoende
Airbnb
• Arrest in zaak C-390/18 Airbnb Ireland
• Frankrijk kan van de vennootschap Airbnb niet eisen dat zij beschikt over een beroepskaart van
vastgoedmakelaar (Frankrijk zag dat heel veel mensen woonruimte gingen verhuren dmv
airbnb aan tijdelijke toeristen en vonden dit niet oké omdat het eigenlijk een vastgoedmakelaar
is omdat ze onroerend goed verhuren à zaak komt voor hvj).
• Reden: Frankrijk heeft verzuimd overeenkomstig de richtlijn inzake elektronische handel de
Commissie van dat vereiste in kennis te stellen à over de algemene vergunningsverplichting
zegt het hof dat FR dat niet heeft aangegeven en dit moet wel gebeuren bij de Europese
Commissie want dat is een extra vereiste omdat er vrij verkeer en vrij verlenen van diensten is
2
, in de EU dus u kan dit niet zomaar doen (ten minste eerst bij Commissie gaan aanbellen). Dus
die algemene regel mag niet zomaar ingevoerd worden.
• Maar arresten C-724/18 en C-727/18 Cali Appartements (2020): regulering (vergunning)
kortstondige verhuur aan niet-inwoners mag wel bij schaarste beschikbare woonruimte (hof
zegt dat je inderdaad wel kortstondige verhuur aan banden leggen als dat om bepaalde
redenen is in een welbepaald gebied, dan is dit wel mogelijk).
Luchtkwaliteit
• Arrest in zaak C-723/17 Lies Craeynest e.a./ Brussels Hoofdstedelijk Gewest
• Quid als een stad de meetpunten in groene zones zet bijvoorbeeld in het zoniënwoud waar de
luchtkwaliteit beter is dan in het centrum. Iemand zei dat deze niet goed stonden in Brussel en
dus geen correct beeld geven over de luchtkwaliteit in Brussel. Eerste belangrijke stelling, zij
kon naar nationale rechter gaan en kon zich baseren op de EU-normen (de grenswaarden en
meetpuntenverplichtingen).
• De nationale rechter is bevoegd om de keuze van de plaatsing van de
luchtkwaliteitsmeetpunten te controleren en om jegens de betrokken nationale autoriteit alle
noodzakelijke maatregelen te treffen
• De rechter bekeek de EU-wetgeving en vond het een goede vraag en ging een prejudiciële vraag
stellen aan het HvJ in Luxemburg. Wat kwam er daar dan naar voren? Mag hij als rechter dit
gaan controleren? Ja en het Hof bepaalde ook dat om te bepalen of de grenswaarden worden
nageleefd, moet het niveau van verontreiniging op elk bemonsteringspunt, afzonderlijk
beschouwd, in aanmerking worden genomen.
Onafhankelijkheid rechters
• Heel veel recente arresten gaan over benoemingsprocedures rechters in de EU-lidstaten
(rechtstaat of rule of law).
• Polen, maar ook Hongarije, Roemenië en Malta
• Poolse gerechtelijke hervorming, onder meer inrichting tuchtkamer om rechters te
sanctioneren; tuchtkamer is politiek benoemd
• Waarom is dit probleem voor EU? Zou het niet beter zijn dat die landen gewoon vrij zijn? Ja en
neen, het is natuurlijk wel nationale kwestie hoe je rechters benoemd maar als ze politiek
benoemd zijn en niet meer onafhankelijk zijn dan heb je geen EU unierecht meer en dan heb
je bijvoorbeeld iemand die een probleem aan de kaart wil stellen in Warsaw en dan kan die
Poolse misschien … krijgen want dan zou Poolse rechter kunnen zeggen dat die hier niet aan
gaat beginnen omdat die afhankelijk is van de overheid. Daarom is het belangrijk dat de
onafhankelijkheid van de rechters gewaarborgd wordt.
Invoer uit Israël/Palestijnse gebieden
• Arrest in zaak C-363/18 Organisation juive européenne, Vignoble Psagot
• Levensmiddelen die afkomstig zijn uit gebieden die worden bezet door de Staat Israël, moeten
de vermelding van het gebied van oorsprong daarvan en, wanneer zij afkomstig zijn uit een
Israëlische nederzetting binnen dat gebied, de vermelding van deze herkomst bevatten. Dat
was voorgeschreven door EU wetgeving en een Joodse organisatie vocht die verplichting aan
maar kreeg ongelijk van het hvj en heeft die verplichting nog versterkt waar het eigenlijk een
aanbeveling was heeft het hvj gezegd dat consumenten daar echt van op de hoogte worden
3
, gebracht dat hun product afkomstig uit een bezet gebied maar ook dat het van de nederzetting
komt in dat gebied, dit moet worden weergegeven.
Recht om te huwen
• Art 9 Handvest van de grondrechten: recht te huwen en het recht een gezin te stichten worden
gewaarborgd “volgens de nationale wetten die de uitoefening van deze rechten beheersen”.
Lidstaten hebben dat met name helemaal voorbehouden voor hun eigen beslissingsmacht, dat
komt omdat niet elke landen op dezelfde lijn zitten wat het homohuwelijk betreft.
• Zie arrest Coman (2018) C-673/16: het begrip „echtgenoot” (HVJ baseert zich op vrij verblijf
van EU-burgers): dat geldt ook voor echtgenoten van hetzelfde geslacht; art. 9 Handvest wordt
niet gebruikt. Waren getrouwd in BE en wouden naar Roemenië verhuizen à vrij verkeer van
personen en echtgenoten. Kreeg niet zomaar inreisvergunning in Roemenië maar als
echtgenoot zou je dit wel moeten krijgen. Waar lag het probleem? Echtgenoot is tussen
verschillende geslachten in Roemenië, dus geen erkenning homohuwelijk. Wat zegt het hof?
Art. 9 zegt dat dat niet in de wetgeving ingevoerd moet worden maar u moet wel erkennen dat
dat huwelijk rechtsgeldig is gesloten in de EU en u moet de gevolgen daarvan erkennen.
• In december 2021: arrest over “rainbow-families”: geboorteakte moet worden erkend (arrest
Stolichnova ‘baby Sara). Baby, geboren in homokoppel in Spanje (Spaanse en een vrouw die de
nationaliteit heeft van VK in Gibraltar). Baby kon niet Bulgaarse nationaliteit krijgen omdat
Bulgarije rainbow children niet erkennen. Ook daar heeft het hvj uitspraak gezegd dat ze de
gevolgen wel moeten erkennen en dus geboorteakte moeten geven zodat kind kan reizen in
de EU.
Inhoudelijke thema’s Europees Parlement
• https://youtu.be/cA1TdOpWlaU
• Klimaatverandering, asiel, digitale maatschappij, … à heel veel thema’s die heel actueel zijn
nationaal komen ook terug in de EU of omgekeerd wat eerst nationaal actueel was worden nu
naar de EU gebracht omdat ze niet op nationaal niveau opgelost kunnen worden, waar er
samenwerking voor nodig is zodat er een begin van oplossing wordt gegeven.
• Conferentie over de toekomst van de EU (gastcollege in april 2022) à is ook aan de gang nu,
wordt burgerparticipatie voor georganiseerd. Prof is kritisch tegenover, vindt dat het een
charme-operatie is. Hij denkt dat de EU een heel belangrijke meerwaarde heeft en essentieel
is maar je moet ook wat kritisch kunnen staan die nog niet optimaal georganiseerd worden.
Conferentie is belangrijk om te zien naar waar de EU zal evolueren.
Europees integratieproces
• Belangrijkste stappen die sinds het ontstaan van de Europese Gemeenschap voor kolen en Staal
(EGKS, 1951) hebben geleid tot de huidige EU. Samenwerking beperkt tot 2 sectoren kolen en
staal omdat het de oorlogssectoren waren. Zitten in oorlogslogica en EU-integratie kwam tot
stand en zeiden gaan de twee sectoren die nodig zijn voor oorlog samenbrengen onder
autoriteit om te voorkomen dat er nog oorlog komt.
• De Europese integratie begint bijna 70 jaar geleden, in 1951
4
