Agogische vaardigheden
Deel 1: Terugblik op effectieve communicatie
Effectieve communicatie
Je verdiepen in het wereldmodel van de ander.
Ruis (zichtbaar en onzichtbaar) weg werken
Drie voorwaarden van effectieve communicatie:
- Acceptatie
- Empathie
- Authenticiteit
1.1 De relatie centraal
Belangrijkste voorwaarde voor een goed contact met een ander, is dat je in contact bent met
jezelf; met je eigen denken, voelen en willen. Wees dus bewust van jezelf. Bij het bewustzijn
van jezelf ben je vooral cognitief bezig (vanuit je hoofd). Belangrijk is dat je je daarnaast
gewaarwordt van jezelf.
Gewaarworden heeft te maken met je gevoel. Voel je lichaam aan en wees bewust van je
eigen gevoelens.
Je stemt je af of de gemoedstoestand en toont op die manier dat je bereid bent om verbaal-
en non-verbaal op elkaar af te stemmen.
Door dit te doen ontstaat er een sfeer van wederzijds vertrouwen, respect, openheid
en bereidheid om elkaar te volgen.
Spiegelen. Het is een techniek die je kan toepassen om contact te versterken.
Wat kan je allemaal spiegelen?
- Lichaamshouding
- Beweging
- Mimiek
- Gebaren
- Volume
- Tempo
- …
Congruent communiceren
Dat betekent dat je verbale en non-verbale communicatie in overeenstemming is. Het
schept duidelijkheid en vertrouwen.
1
,Drie vormen van communicatie:
- Taal/ verbale communicatie
- Intonatie
Bv. articulatie, spreekritme, volume, timbre…
- Lichaamstaal/non-verbale communicatie
Bv. lichaamshouding, verzorging, bewegingen, gebaren, mimiek…
Congruentie: Drie vormen zijn afgestemd op elkaar.
Bv. Iets leuks vertellen, daarbij glimlachen
Discongruentie: drie vormen die niet afgestemd zijn op elkaar
Iets droevigs vertellen, daarbij glimlachen -> verwarrend
Aan Metacommunicatie doen
= communicatie over de communicatie zelf.
= praten over de manier waarop je met iemand praat.
Interventie bij discongruentie
De onderlinge verhouding tussen jou en je gesprekspartner verhelderen
Ruis weghalen: bedoeling wordt duidelijk
Wanneer je in relatie gaat met de ander, doe je dat vanuit je eigen referentiekader of
wereldmodel. Wees je daarvan bewust, want wat voor jou vanzelfsprekend is, is dat voor
een ander misschien helemaal niet. (misverstanden)
Van waarnemingspositie veranderen
Waarnemingspositie= positie van waaruit je een interactie waarneemt
Veranderen van Waarnemingspositie biedt de gelegenheid om een situatie vanuit een
andere invalshoek te bekijken.
Jouw waarneming wordt verruimd. (helikopterperspectief)
Ook duidelijk aangeven van grenzen bevordert de relatie. Door je eigen grenzen aan te
geven, geef je ook vertrouwen aan de ander om die grenzen te respecteren.
1.2 De beroepshouding van een leerkracht
De juiste beroepshouding van een leerkracht geldt als een soort voorwaarde, een
basisingrediënt om tot effectieve communicatie te kunnen komen. Je kan alle
communicatievaardigheden en technieken kunnen beheersen, maar toch niet in slagen om
écht in contact te komen.
2
,1.3 Communicatie is…
Twee niveaus van communiceren zijn altijd gelijktijdig aanwezig:
- Inhoudelijk niveau: wat er letterlijk gezegd wordt
- Betrekkingsniveau: hoe dit gezegd wordt – relatieniveau
Er wordt dus altijd gecommuniceerd over inhoud én relatie, doordat in elke boodschap een
inhouds en betrekkingspaspect vervat zit. In vele situaties, zoals vergaderingen , zijn mensen
geneigd zich te concentreren op de inhoud. Toch is de relatie minstens zo belangrijk.
Ijsbergmodel
Het is heel moeilijk om tot effectieve communicatie te komen. Wie we zijn en hoe we ons
tonen kan immers sterk uiteenlopen. We zijn veel meer dan ons gedrag alleen.
Je kan ons vergelijken met een ijsberg, waarvan zaken zichtbaar zijn boven water, maar
waarvan het overgrote deel onzichtbaar is en onder water zit.
Ons gedrag is zichtbaar, en bevindt zich als het ware boven de
waterlijn. Dit speelt een grote rol in de communicatie. Wat je
kan zien en horen van de ander (de zender) is slechts datgene
wat aan de oppervlakte zichtbaar is ( of wat boven de waterlijn
bevindt).
Zelfkennis opbouwen helpt je om jezelf meer te tonen en je
gedrag af te stemmen met wat onder de waterlijn zit.
1.4 Empathisch luisteren ( vorm van effectieve communicatie)
Wat?
Luisteren met open oren (verbale), ogen (non-verbale) en hart (gevoel) en dit ook laten
merken! zonder oordeel en inleven.
Luisteren is essentieel voor effectieve communicatie. De meest effectieve communicatie is
de communicatie waar eerst geluisterd wordt en dan pas gesproken. De kwaliteit van je
vriendschappen, de hechtheid van familierelaties, de effectiviteit van werkrelaties, allemaal
zijn ze afhankelijk van jouw vermogen om te luisteren.
Luisteren is zeker niet zo eenvoudig.
De essentie van luisteren is de ander oprecht
willen begrijpen. De kwaliteit van luisteren
3
, heeft vooral te maken met de ander het gevoel te geven dat je hem serieus neemt in zijn
gevoelswereld.
Als het over empathisch luisteren gaat, dan hebben we het over het vijfde niveau van
luisteren.
Niveau 1: negeren Je reageert niet wat gezegd wordt.
Niveau 2: doen alsof Je doet alsof je luistert door wat te
hummen, af en toe te knikken en ‘ja’ te
zeggen? In werkelijkheid ga je gewoon
verder met hetgeen waar je mee bezig was.
Niveau 3: selectief luisteren Je luistert naar wat gezegd wordt, maar je
toetst wat gezegd wordt steeds af aan je
eigen ervaringen, overtuigingen,
gevoelens..
Daardoor luister je vooral naar wat je voor
jou herkenbaar is (of net niet). Het komt er
in dit niveau vaak op neer dat je inpikt in
het verhaal van de ander en jouw eigen
ervaringen of mening deelt. Daardoor is de
ander wat spreektijd, inbreng kwijtgeraakt
en wordt vooral gesproken over
Inhoudelijke overeenkomsten of
Vergelijkingen.
Niveau 4 luisteren met aandacht Dit houdt in dat je vooral op de woorden
van de spreker let (op de inhoud) en daarop
aanhaakt als luisteraar. Je luistert wel
aandachtig, maar toch gaat het gesprek niet
verder dan wat inhoudelijk aan bod komt.
De luisteraar, met de beste bedoelingen,
kan een oplossing aanreiken, of
ongevraagd) een advies geven. Het
verschuil met niveau 5 wordt duidelijk…
Niveau 5: empathisch luisteren Dit houdt in dat de luisteraar luistert naar
wat inhoudelijk gezegd wordt, én op wat
niet gezegd wordt. Wat wordt weggelaten?
Welke gevoelens detecteer je? er wordt dus
ook op betrekkingsniveau geluisterd en dit
betrekkingsniveau wordt afgetoetst door de
luisteraar bij de spreker. Je laat de andere
echt uitpraten, geeft ruimte aan de
gevoelens en gedachten van een ander. Je
luistert, vult aan, accepteert dat er niet één
waarheid is…
Je kan pas contact maken met een ander als je contact maakt met jezelf. (reflectie) je kan
niet goed luisteren naar een ander als je niet eerst hebt leren luisteren naar jezelf. Om een
4