1
H2: Algemene bepalingen van de AOW van 3 juli 1978
1 Toepassingsgebied
Deze wet regelt de arbeidsovereenkomsten voor arbeiders, bedienden, handelsvertegenwoordigers
en dienstboden. (ART. 1 AOW)
Zij is ook van toepassing op de werknemers tewerkgesteld door het Rijk, de provincies, de
agglomeraties, de federaties van gemeenten, de gemeenten, de openbare instellingen welke eronder
ressorteren, de instellingen van openbaar nut en de door het Rijk gesubsidieerde inrichtingen van het
vrij onderwijs, wiens toestand niet statutair geregeld is.
2 Het begrip arbeidsovereenkomst
Een arbeidsovereenkomst is een wederkerige overeenkomst waarbij de werknemer en de werkgever
tegenover elkaar een verbintenis aangaan of verplichtingen op zich nemen.
➔ De werknemer verricht arbeid tegen een loon en onder gezag van de werkgever.
➔ De werkgever betaalt het loon en verschaft tewerkstelling aan de werknemer.
De 3 essentiële elementen van de arbeidsovereenkomst zijn:
• De arbeid
• Het loon
• Het gezag van de werkgever, of het zogenaamde ondergeschikt verband
3 Schijnzelfstandigen en pseudowerknemers
ALGEMEEN
Een schijnzelfstandige is iemand die op papier zelfstandige is, maar in werkelijkheid werkt voor een
werkgever (in ondergeschikt verband). Hij is dus toch een werknemer.
➔ Deze persoon kan ingeschreven zijn in een instelling van de sociale zekerheid, de KBO, kan een
btw nummer hebben,…
Iemand die in ondergeschikt verband werkt is een werknemer. Die krijgt hiervoor een loon en verricht
arbeid. Dit zal overeengekomen moeten worden in de arbeidsovereenkomst.
Soms wordt er bewust voor schijnzelfstandigheid gekozen omdat het voor de werkgever goedkoper is
om met een zelfstandige samen te werken dan iemand in dienst te nemen.
➔ Bovenop het brutoloon moet de WG nog bijdragen (RSZ-werkgever) betalen van 25%. Er moet
bij de WN nog 13,07% werknemersbijdrage afgehouden worden van het brutoloon.
➔ De werkgeversbijdrage zal bij een zelfstandige wegvallen. De zelfstandige zelf zal wel een
bijdrage moeten betalen van 20,5% aan de RSZ op de eerste schijf van 60 000 EUR per jaar. Op
de schijf tot 89 000 EUR bedraagt dit 14% en alles daarboven is geen bijdrage meer
verschuldigd. Dit is dus veel goedkoper.
➔ Een werknemer heeft recht op vakantiegeld, betaalde verlofdagen, eindejaarspremie,… De
zelfstandige krijgt deze voordelen niet. Een zelfstandige wordt alleen betaald als hij die
prestaties levert.
CRITERIA
Algemene criteria
De algemene criteria laten toe om de aard van de arbeidsrelatie te beoordelen.
,2
De wil van de partijen om al dan niet op zelfstandige basis samen te werken
De partijen kiezen vrij de aard van hun arbeidsrelatie. De wil van de partijen is doorslaggevend en de
werkelijkheid primeert op de fictie.
De vrijheid van organisatie en werktijd
De verplichting om zich te schikken naar een precieze en dwingende werktijdregeling, het feit dat
verlof- en vakantiedagen niet vrij bepaald kunnen worden, de verplichting afwezigheden te
verantwoorden, te moeten prikken, te verwittigen in geval van afwezigheid,… wijzen op het bestaan
van een arbeidsovereenkomst.
De vrijheid van organisatie van het werk
Als de persoon richtlijnen moet volgen is het een werknemer. Een zelfstandige bepaalt zelf zijn
werkactiviteiten.
De mogelijkheid een hiërarchische controle uit te oefenen
Een hiërarchische controle impliceert de uitoefening van het werkgeversgezag, de controle door de
werkgever van de ijver van zijn werknemer bij het werk.
Een kwaliteitscontrole mag en is te verenigen met een zelfstandige samenwerking en heeft betrekking
op het product van het werk en niet op de ijver van het werk.
Specifieke criteria
De wet voorziet ook in de mogelijkheid tot het bepalen van specifieke criteria voor bepaalde sectoren,
beroepen, categorieën of beroepsactiviteiten bij KB.
Momenteel zijn er een aantal sectoren waar dat gebeurd is:
• Het bouwbedrijf
• De bewaking
• Het vervoer
• De schoonmaak
• De landbouw
• Het tuinbouwbedrijf
ART. 5BIS AOW
(ART. 5bis AOW) voorziet een zeer specifieke situatie van schijnzelfstandigheid. Dit artikel bepaalt dat
wanneer iemand voor eenzelfde persoon of bedrijf dezelfde prestaties levert op zowel zelfstandige
basis als op basis van een arbeidsovereenkomst, dan zal die overeenkomst op zelfstandige basis
automatisch gekwalificeerd worden als een arbeidsovereenkomst.
GEVOLGEN HERKWALIFICATIE
Wat als de sociale inspectie schijnzelfstandigheid ontdekt?
Als de inspectie vaststelt dat er onder gezag gewerkt werd, kan de inspectie beslissen (met eventuele
tussenkomst van de arbeidsrechtbank) dat die zelfstandige al een tijdje werknemer was.
➔ De RSZ kan dan zeggen dat de werkgever de achterstallige RSZ moet betalen samen met
eventuele intresten en een eventuele boete voor laattijdige betaling.
➔ De werknemer gaat kunnen zeggen dat hij eigenlijk werknemer was, waardoor hij achterstallig
vakantiegeld, eindejaarspremies, overuren kan vorderen waarop hij recht had als werknemer.
Dit kan enkel voor de voorbije 5 jaar.
De gevolgen van een herkwalificatie (verandering van statuur van de voorbije jaren) gaat de werkgever
veel geld kosten.
,3
SOCIALE RULING
Als bedrijven te goeder trouw samenwerken met een zelfstandige, maar twijfelen of dit wel echt in
vorm van een zelfstandige is, kunnen deze bedrijven aankloppen bij een commissie en een sociale
ruling aanvragen.
➔ Dit betekent dat men aan de administratieve commissie ter regeling van de arbeidsrelatie
vragen om een advies te geven om te oordelen over de samenwerking tussen de
opdrachtgever en de zelfstandige / werknemer. Die beslissing is bindend ten aanzien van de
RSZ en biedt voor de partijen een juridische zekerheid voor een periode van 3 jaar.
PSEUDOWERKNEMER
Het omgekeerde van een schijnzelfstandige is een pseudowerknemer. Dit is iemand die het statuur
van een werknemer aanneemt, maar die eigenlijk een zelfstandige is.
Dit komt in werkelijkheid veel minder vaak voor dan schijnzelfstandigheid.
4 Ontstaan van de arbeidsovereenkomst
GELDIGHEIDSVOORWAARDEN
Deze overeenkomst moet uiteraard voldoen aan de geldigheidsvereisten die gelden voor het sluiten
van elke overeenkomst.
Volgens het Burgerlijk Wetboek moeten voor de geldigheid van een overeenkomst 4 voorwaarden
vervuld zijn:
• De toestemming van de partij die zich verbindt
• Haar bekwaamheid om contracten aan te gaan
• Een bepaald voorwerp
• Een geoorloofde oorzaak
Als aan 1 van de voorwaarden niet voldaan werd, is de overeenkomst in principe nietig.
VORMVEREISTEN VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMST
De arbeidsovereenkomst kan in principe zowel mondeling als schriftelijk worden gesloten.
De wet verplicht in sommige gevallen wel een schriftelijke overeenkomst:
• De overeenkomst voor tewerkstelling van studenten
• De AO voor bepaalde tijd of voor duidelijk omschreven werk
• De arbeidsovereenkomsten voor deeltijdse arbeid
• De overeenkomst voor tewerkstelling van huisarbeiders
• De vervangingsovereenkomsten
• Het industriële leercontract
• Bepaalde specifieke tewerkstellingsvormen
5 Soorten arbeidsovereenkomsten
Binnen het geheel van de AOW kan men verschillende soorten arbeidsovereenkomsten
onderscheiden:
• Naargelang de beoogde arbeid (aard van de arbeid)
• Naargelang de duur van de overeenkomst
• Naargelang de omvang van de tewerkstelling
• Naargelang de wijze waarop de overeenkomst wordt gesloten
, 4
SOORTEN NAARGELANG DE BEOOGDE ARBEID
Arbeiders / werklieden
Hier gaat het om een arbeidsovereenkomst waarbij de werknemer zich ertoe verbindt hoofdzakelijk
handenarbeid te verrichten onder het gezag van de werkgever die er zich toe verbindt voor die arbeid
een loon te betalen. (ART. 2 AOW)
Bedienden
De arbeidsovereenkomst voor bedienden is de overeenkomst waarbij de werknemer zich ertoe
verbindt tegen loon en onder gezag van een werkgever in hoofdzaak hoofdarbeid te verrichten. (ART.
3 AOW)
De arbeidsovereenkomst voor bedienden verschilt van die van arbeiders op 2 gebieden:
• Loonregeling bij schorsing van de uitvoering van de overeenkomst
• Einde van de overeenkomst
Handelsvertegenwoordigers
Onder handelsvertegenwoordiging wordt de activiteit verstaan die erin bestaat cliënteel op te sporen
en te bezoeken met het oog op het onderhandelen over of het sluiten van zaken, verzekeringen
uitgezonderd, onder gezag, voor rekening en in naam van 1 of meer opdrachtgevers. (ART. 4 AOW)
De tegenhanger van een handelsvertegenwoordiger is een handelsagent. Dit is een zelfstandige dus
hiervoor geldt een andere regeling.
Een handelsvertegenwoordiger is een bediende, dus alle bepalingen van titel III zijn ook op hen van
toepassing. Alleen heeft de handelsvertegenwoordiger nog een aantal bijkomende artikels.
Discriminatie
Sinds 2014 is er een nieuwe wetgeving waar de discriminatie tussen arbeiders en bedienden veel
minder is.
SOORTEN NAARGELANG DE DUUR VAN DE OVEREENKOMST
Er mag niet gediscrimineerd worden. Een werknemer voor onbepaalde, bepaalde tijd of in een
vervangingsovereenkomst moeten gelijk behandeld worden als ze dezelfde functie uitvoeren.
De arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd (ART. 7 AOW)
De meeste arbeidsovereenkomsten worden gesloten voor onbepaalde tijd. Dit soort overeenkomst
biedt de meeste waarborgen aan de werknemer inzake vastheid van betrekking.
De arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd (ART. 7, 9 en 11 AOW)
De arbeidsovereenkomst voor een bepaalde tijd wordt voor iedere werknemer afzonderlijk schriftelijk
vastgesteld uiterlijk op het tijdstip waarop de werknemer in dienst treedt.
Een contract van bepaalde tijd moet dus schriftelijk opgesteld worden.
➔ Als dit mondeling overeengekomen wordt, dan word dit gezien als een contract van
onbepaalde tijd.
Een contract van bepaalde tijd is voor de werknemer niet zo voordelig omdat die geen werkzekerheid
heeft. Voor het aangaan van een lening zal dit ook niet voordelig zijn omdat de bank zal twijfelen aan
je kredietwaardigheid.
Partijen worden verondersteld een overeenkomst voor onbepaalde tijd te hebben aangegaan wanneer
zij verschillende opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd hebben gesloten
zonder dat er onderbreking is, toe te schrijven aan de werknemer. (ART. 10 AOW)
