Gevalstudies uit de systeemtherapie: lesnotities + tekstenbundel
Les 1: De persoon van de therapeut...................................................................................... 2
Les 2: partnertherapie (gastspreker Mieke Faes - interactieacademie Antwerpen).................................17
Les 3: systemisch werken met jongeren................................................................................ 25
Les 4: Systemisch werken met kinderen (Greet Splingaer)...........................................................28
Les 5: multicultureel en community based werken.....................................................................36
Les 6: systemisch werken met diagnoses.............................................................................. 42
Voorbeeldfragment en uitleg examen................................................................................... 44
Tekstenbundel............................................................................................................ 47
Teksten: De persoon van de therapeut................................................................................. 47
1.1 De therapeut....................................................................................................... 47
1.2 Common factors and our sacred models........................................................................53
Teksten: Systemisch werken met koppels.............................................................................. 57
2.1 The multi-level approach: A road map for couples therapy....................................................57
2.2 Narratieve partnerrelatietherapie................................................................................ 64
Teksten: Systemisch werken met jongeren............................................................................. 69
3.1 Bouwstenen voor een integratieve therapie voor gezinnen met adolescenten...............................69
3.2 Families met pubers en adolescenten...........................................................................75
3.3 You've got mail. Werken met therapeutische brieven en documenten........................................77
3.4 Biografisch interviewen van jongeren met deviant of delinquent gedrag.....................................79
Teksten: Systemisch werken met kinderen............................................................................. 80
4.1 Het kind betrekken in de gezinstherapeutische sessie.........................................................80
4.2 Help, mijn kind heeft therapie nodig! Een gezinstherapeutische visie........................................83
Teksten: Systemisch werken met andere culturen.....................................................................88
Teksten: De plaats van psychiatrische diagnoses in therapie: een systemische blik...............................89
6.1 Ik in Veelvoud: een zoektocht naar de relatie tussen mens en psychiatrische diagnose....................89
6.2 Systeemtherapie en psychiatrische diagnoses… aparte werkelijkheden?...................................89
6.3 Rizomatisch denken in de systeemtherapie....................................................................92
Tekst: Systemisch werken in een psychiatrische context..............................................................95
1
,Les 1: De persoon van de therapeut
De persoonlijke relatie en de therapeut zelf bepalen of de therapie succesvol zal zijn of niet.
Common factor over de verschillende stromingen heen
Erg belangrijk en bepaald in grote mate het succes van de therapie
Krachten aanspreken om te helpen
We menen het, en een stuk ook niet
Vroeger de rol als regisseur Nu zoeken we samen maar wel ordelijk, gestructureerd
Therapy is now a major industry with neighborhood clinics subsidized by the government, millions of dollars
invested in training, more millions collected by the therapists of many different schools, and a vast literature
inundating the nation's libraries. Yet what is still lacking is a proper examination, or quiz, for the aspiring therapist
who is turned loose upon the public. How does one know that a therapist knows what he, or she, should? Among
the difficulties in developing a proper test is the obvious problem that skill as a therapist can only be determined
by examining the result of therapy, not by a written test about ideas. Therefore schools that take the training of
student therapists seriously do outcome studies of their therapy. Yet granting that a quiz cannot measure skill, a
certain amount of knowledge can be expected from a therapist and measured with a written test. The proper
attitude about therapy can also be shown to be present or absent by the results of an examination.
The major problem in developing a test of knowledge and attitude has been the fact that attempts at examinations
immediately reveal a dogmatic bias of a particular school of therapy and so the test is not useful to the wider field.
What is needed is a quiz based on the big, broad, flexible viewpoint so that it can be given to the therapist of any
school to determine if he, or she, knows what should be known. Fortunately a modest beginning has taken place
in solving the problem of the unbiased quiz on therapy, and one is offered here. The quiz presents the most
important questions in the field, and the correct answers are given for anyone who might not know them.
Quiz (Jay Haley)
1) Will reflecting upon himself improve the results of a therapist? (Zal zelfreflectie je vaardigheden
als therapeut verbeteren?)
Belangrijk als leerproces, kritisch zijn naar jezelf, bias tegengaan
Reflecteren over hoe de sessie is verlopen, wat goed, wat minder goed
Reflecteren met meerdere personen, zodat je verschillende invalshoeken bekijkt.
De keerzijde van voortdurend reflecteren over jezelf = te streng zijn voor jezelf, te kritisch,
piekeren/rumineren? waardoor je onzeker wordt over je eigen handelen
o Metafoor fiets: enkel naar je fiets kijken en gedetailleerd kijken naar de onderdelen
ervan terwijl je rijdt dan rijd je ergens tegen want je ziet niet meer wat er rondom u
gebeurt. De therapeut moet oog blijven hebben voor de cliënt. We moeten nadenken
over waar we mee bezig zijn, hoe iets ons raakt en wat het betekent voor de therapie.
Maar in een gesprek kan dit hinderlijk zijn, als we voortdurend bij onszelf stilstaan, zal
het geen vlot gesprek zijn want dat hindert de communicatie.
Antwoord Jay Hayley:
o Volgens de oude systemische therapieën bepaalt ons reageren alles.
o Zicht hebben op hoe we de situatie mee bepalen. We moeten nadenken over onze
positie als therapeut (expert? Deelnemer?...).
o In het postmodernisme moeten we nadenken over ons zelf als therapeut, waarmee we
worden geconfronteerd, welke stemmen komen naar boven enz.
2
, A therapist should not become so concerned with himself that he cannot see the client. A therapist who
is thinking, "Am I responding to this woman before me or to an introjected image of my great Aunt Edna
of whom she reminds me," is not responding to the woman who is trying to get his attention. Such a
therapist is probably suffering from didactic personal therapy. There is a great deal of propaganda, and
no evidence, that personal therapy increases a therapist's skill and improves the outcome of his therapy.
Didactic therapy is financially important, perhaps necessary, to the profession, but in fact for some
therapists, such a selfreflection incapacitates them. One cannot change another while thinking about
oneself. In truth, if one is really doing something he is not there.
Yet the therapist with experience knows that--like the man who turns on the light to see the darkness
more clearly--his acts produce the data upon which he acts. The married couple fighting in a therapist's
presence are in a fight partly because he, or she, is triangulating with them and spurring on their war.
The answer: A therapist must be unaware of himself and focused upon others while responding
to the situation with full awareness of his part in creating it.
2) Will a therapist be more successful if he is curious about life's complexity or if he is single
minded in his focus upon his goals? (Zal een therapeut meer succesvol zijn wanneer hij
nieuwsgierig is naar de complexiteit over het leven of als hij meer gefocust is op zijn doelen?)
Wanneer fel gefocust op doelen, bestaat de kans dat je de complexiteit niet bekijkt. Door naar
de complexiteit te kijken, kunnen er doelen voortvloeien.
De therapeut houdt zich best zo nieuwsgierig mogelijk, door de interactie open te houden en
een brede kijk te krijgen (kan ook je houding beïnvloeden).
o Ook van belang om tunnelvisie te voorkomen
Belangrijk is dat hij rekening houdt met de interactie (complexiteit) tussen bepaalde factoren.
Een houding van niet weten, betrokken zijn, en het wel willen weten is belangrijk. Maar soms
moeten we ook rekening houden dat we de focus behouden, zien dat we niet overstroomd
geraken met informatie als we teveel opentrekken.
o Hierbij is de rol van de therapeut als regisseur van belang, hij was de mensen aan het
leiden (vanuit de structurele/strategische benadering oude opvatting: nu zoeken we
meer samen).
o Het gesprek moet ordentelijk verlopen een gestructureerd gesprek (= een
succesfactor voor de therapie)
Antwoord Jay Hayley:
o We moeten geboeid zijn en de mens moet ons interesseren, maar we moeten ook
gestructureerd werken en een positie kunnen innemen. We zijn samen op zoek met
de mensen. We zijn niet superexperten met pasklare oplossingen, maar we moeten
zelf positie kunnen innemen. We weten het niet (not-knowing positie). Maar we
moeten ons ook niet wegcijferen – hebben wat opleiding en ervaring – hebben ook wel
wat meegemaakt, (we hebben onze opleiding, ervaring, we kunnen zeker wat
inbrengen). Je moet ook laten zien waarvoor je staat en niet alles in vraag stellen, je
mag bijvoorbeeld wel zeggen dat kinderen respect moeten tonen
o Mensen voelen zich meer op hun gemak wanneer je zelf inbreng geeft.
Once a student said to a Zen Master, "Isn't the mountain beautiful?" The master replied, "Yes, but isn't it
a pity to say so?" Although that story is not relevant to this question, it is an enlightening story and
reminds us all of the narrowness of the world of words. When a woman quietly sighs after her husband
speaks, the skillful therapist does not attempt some absurd translation into words of that expressive sigh.
3