Samenvatting Medische Microbiologie
Overzicht gram-negatieve en gram-positieve bacteriën
Gram-negatieve staven
Enterobacteriaceae
Oxidase positieve, fermenterende gramnegatieven
Niet-fermenterende, strikt aërobe gramnegatieven
Gramnegatieve staven die speciale groeivoorwaarden vereisen
Anaëroben
Gram-negatieve kokken
Neisseria
Moraxella
Gram-positieve staven
Aërobe gram+ staven
Stikt anaerobe gram+ staven
Gram-positieve kokken
Staphylococcus
Streptococcus
Enterococcus
Zuurvaste bacteriën
Mycobacterium
Spirochaetales
Treponema
Borrelia
Leptospira
Mycoplasma
Chlamydia
Deel 1: Gram-negatieve bacteriën
1|Pagina
,1. Gram negatieve staven
Gram-negatieve staven
Enterobacteriaceae
Oxidase +, glucose fermenterenden
Niet-vergistende strikt aeroben
Fastidious organisms
Speciale groeivoorwaarden
Gramnegatieve anaeroben
Taxonomie
Wetenschappelijke naam:
- Familie (naam eindigt op -aceae)
- Geslacht – genus (hoofdletter)
- Species -- soort (kleine letter)
- Subspecies – ondersoort
- Serotype
- Kleinste eenheid binnen een soort = STAM
Voorbeeld indeling
Familie : enterobacteriaceae
Geslacht : Salmonella
Ondergroep :D
Soort : typhi
Serotype : (somatisch antigeen 9,12)
Probleem bij indeling
Optreden van kruisingen tussen stammen
Fenotype en genotype vergelijken van verschillende stammen (kenmerken van het
DNA):
o Guanine-cytosine gehalte
o Volgorde nucleotiden
Op grond van celwandopbouw, celmembraanlipide (samenstelling en volgorde van
het 16S-RNA)
3 soorten antigenen:
• Celwand antigenen of somatisch antigenen gelegen op specifieke lipopolysachariden
(O-antigen)
• Flagellaire antigenen (H-antigen)
• Kapselantigenen, meestal specifieke polysachariden (K-antigen)
Kapselantigenen bedekken soms de somatische antigenen
1.1 Familie van de Enterobacteriaceae
Hoofdeigenschappen:
- Gram-negatieve staven
2|Pagina
, - Facultatief aëroob
- Glucose fermenterend (stomp altijd geel)
- Oxidatie negatief (cytochroomoxidase)
- Snelgroeiers
- (on)beweeglijk
- Katalase +
- Nitraatreductase + (NO3- NO2-)
alle eigenschappen zijn toepasbaar op alle enterobacteriaceae
Indeling
• meest freqeunt geïsoleerde gram negatieve staven
• > 30-tal geslachten, waarvan een 10-tal belangrijke geslachten
• bij patiënten met zware immuundeficiëntie worden zeer uitzonderlijk ook
Enterobacteriaceae geïsoleerd die tot de zeldzamer voorkomende geslachten
behoren (o.a. Cedecea, Ewingella, Kluyvera, Moellerella, Tatumella,...)
BELANGRIJK
Isolatie (cultuur)
groeien goed op alle algemene bodems en op matig selectieve bodems voor gram
negatieve staven
Mac Conkey: de meest gebruikte selectieve voedingsbodem voor isolatie van
Enterobacteriaceae
o bevat galzouten en kristalviolet voor de selectiviteit
o bevat lactose en neutraalrood voor de differentiatie
facultatief aëroob: in broedstoof
Identificatie
gebruik van een reeks gecombineerde testmedia (Kligler, MIU, ..) al dan niet
aangevuld met enkelvoudige testmedia (citraat, FAD, ...)
o afleesbaar na 18-24 uur incubatie
3|Pagina
, gebruik van snelle identificatie-testen (ONPG, ..), waarbij een dikke suspensie
bacteriën in een klein volume testreagens wordt gebracht
o afleesbaar binnen 1 tot 4 uur
oxidase (cytochroomoxidase): negatief
Kligler: gele stomp (glucose-fermentatie) (soms zwart)
Indeling op basis van Kligner-type (glucose-gas-lactose-H2S)
Coli-type Paracoli-type Shigella-type Salmonella-type Citrobacter freundii-type
+++- ++-- +--- ++-+ ++++
Escherichia Escherichia Shigella Salmonella Citrobacter freundii
Citrobacter koseri Citrobacter koseri Yersinia Citrobacter
Klebsiella Morganella Providencia freundii
Enterobacter Providencia Serratia Proteus
Hafnia
Voor volledige identificatie:
- Kligler, citraat, FAD, mobiliteit, Indol, ureum, lysine (ornithine, arginine), eventueel
bijkomende specifieke testen
__________________________________________________________________________
GESLACHT ESCHERICHIA
5-tal soorten, waarvan 1 belangrijke soort: Escherichia coli
Voorkomen
E.coli of colibacillen behoren tot de commensale darmflora van mens en dier
Pathogeen vermogen
E.coli is de meest frequent geïsoleerde pathogene bacterie in een klinisch microbiologisch
laboratorium
1. Frequente oorzaak van:
- Urineweginfectie (cystitis)
- Septicemie: kiemen in bloedbaan
- Wondinfectie
- Meningitis: hersenvliesontsteking
- Galblaasontsteking
2. Indien ze zeer talrijk aanwezig zijn op slijmvliezen of in secreties waar ze normaal niet
voorkomen (vagina, keel,…) kunnen ze een pathogene rol spelen (meestal gaat het
echter louter om kolonisatie, soms ook om een echte infectie
3. Sommige serotypen veroorzaken diarree
o EHEC
o EPEC
o ETEC
o EIEC
o EAggEC, DAEC,…
Pathogeen vermogen: EHEC
– enterohemorrhagische Escherichia coli
4|Pagina