Sociologie samenvatting
H1 Wat is sociologie? (geen definitie aanwezig)
ALLES IN ONZE SAMENLEVING IS CONTINGENT, MAAR DAAROM NIET ARBITRAIR !
Alles is contingent = alles wat je aantreft in samenleving (regels, tradities, normen,…) hadden
ook anders kunnen zijn.
(In elke samenleving is er andere inrichting. Een samenleving is GEEN VASTSTAAND FEIT, niet
noodzakelijk)
KANS NOOIT SLUITEND, patronen nooit 100 procent sluitend
Arbitrair: =Willekeurig of door toeval ontstaan (regels, normen,…) het is NIET omdat ze niet
hoeven zijn wat ze zijn DAT ER GEEN GOEDE REDEN is. Bv patronen in samenlevingen,
voorspellingen, verbanden, maar kansen KANS KLEINER DAN 1. Niet omdat samenleving a en
b heeft dat het ook c heeft. We zoeken naar patronen maar nooit 100 procent sluitend.
KANS GROTER DAN NUL, wel voorspelling mogelijk maar kansen
Bv: huwelijk: variatie over cultuur en ruimte, in variatie patronen groter dan nul, nooit sluitend->
(patronen proberen te verklaren in socioligie!) -> contingent, maar niet- arbitrair want hangt af van
bv economie, erfrecht,… monogamie, polygamie, polygynie (=man versch vrouwen) en plyandrie
(vrouw versch mannen)
Vanaf 17DE EEUW bewustzijn contingente doorgedrongen
Alle zaken zijn gemaakt door mensen. De mensen zelf kunnen al deze praktijken dus veranderen.
Zorg hierover: over waarden en normen:
Jean-Jacques Rousseau: ‘hoe kan men mens ertoe brengen de wet te eerbieden, hoe zijn rechtstaat
en sociale orde mogelijk als iedereen zich ervan bewust is dat het allemaal conventies en
constructies zijn?’ -> alleen met civiele religies (religies die doelbewust bijdragen tot burgerdeugd)
(soort burgerreligie, staan we dag van vandaag dichterbij dan we denken, bv we houden ons aan
eindtermen school,…)
Karl Marx: ‘mensen maken hun eigen geschiedenis, doch niet onder de voorwaarde die ze zelf
kiezen’
3 verschillende manieren aanpak vraagstelling: ‘waarom is contingente niet arbitrair of willekeurig? /
(hoe komt het dat de samenleving toch functioneert?
1. Verlichting en Tegen-Verlichting
Verlichting: verwierp religie om orde te bewaren, rede en wetenschappelijk denken, mens moet nr
zijn natuur leven -> geeft maatschappelijke rust, vooruitgang en geluk
Tegen-Verlichting: geen pos beeld van de menselijke natuur, de mens zal uit eigen belang handelen,
egoïsme en onrecht zal ontstaan, men moet ze limieten opleggen anders gaan ze ten onder aan alle
mogelijkheden, Mensen hebben nood aan EXTERN GEZAG en GODSDIENST wat hun helpt bij
uitstippelen mogelijkheden.
2. Auguste Compte = grondlegger sociologie
Sprak over ‘sociale fysica’ voor ‘sociologie’ te gebruiken. (Vond dat het nauw verbonden
was met natuurwetenschappen)
1
, Vond dat we aandacht moesten vestigen op beantwoordbare vragen, zo regelmaten
gedrag ontdekken
Voorstander verlichting
Beschouwde 3 stadia van menselijke ontwikkeling:
Religieuze
Metafysische (=gronden van de werkelijkheid, fysica achter fysica)
Wetenschappelijke denken -> hier zou samenleving door REDE worden geleid
Gevoelig vr argumenten Tegen-Verlichting: geloofde niet dat REDE automatisch tt goede
samenleving zou leiden + vroeg zich ook af hoe mensen wetten en normen zouden
respecteren als ze inzagen dat dit enkel afspraken zijn, beperkingen die worden opgelegd
aan het individuele handelen en die vaak de belangen van machtige mensen dienen.
haalde idee Tegen-Verlichting: REDE (verlichting) leidt niet tot goede samenleving MAAR
ook dwang Tegen-Verlichting zorgt hier niet voor -> BEIDE NIET
stap af van oude religies: maatschappelijke orde zorgt vr volksverlakkerij (=bedrog), orde
zorgt vr bijgeloof, onverklaard respect vr gezag, rituelen, facinatie,… ->religies kunnen
maatschappij niet meer ordenen, leid tot machtsmisbruik
-> ging op zoek naar manier maatschappelijke orde ZONDER gevoel willekeur of dwang &
misleiding
Het MENSELIJKE HANDELEN wordt niet alleen geleid door de REDE maar ook door de
impulsen, gevoelens en emoties -> men moet de EMOTIES en REDE juist kanaliseren
zodat deze leiden tot pos doelen
TWEE GROTE KRACHTEN MENSELIJK HANDELEN EN GESCHIEDENIS:
Rede -> gericht door wetenschap
Emotie-> gericht door religie
Bv je kiest iets omdat je aanvoelde dat dat interessantste was, beide spelen in op onze
keuzen bv sport kiezen van onze passie, reden? Voelde beste aan.
‘Emoties halen het altijd op de reden’!
1 instelling was hiertoe instaat: RELIGIE!
Enige oplossing: rede zelf voorwerp van de religie maken!
Religies verleden REDE onvoldoende aanvaard & EMOTIES niet nr sociaal menselijke doelen gericht.
Probeerde nieuwe religie, religie van de Mensheid: ‘L’amour pour principe et l’ordre
pour base; le progrès pour but’ -> mens centraal
(nadien religie uitgebouwd, heiligen, kalender, niet meer doordacht)
Einde compte
1. Debat tussen Habermas en Luhmann
Vraag compte blijf actueel: hoe mensen eigen lot in handen nemen – niet individueel,
gezamenlijk – zonder dat hun samenhang steunt op macht en/of misleiding? /Hoe leven met
het contingente? Hoe leven zonder macht?
Habermans:
Juicht wetenschap toe MAAR wetenschappelijke REDE kan ons niet zeggen wat we
moeten doen
2
, bv: hongersnood, hoofdpijn en armoede: als we bij beperkte middelen tussen drie
moeten kiezen kan wetenschap ons hier niet bij helpen, kan alleen vertellen wat
doeltreffend en efficiënt is. -> keuze subjectief en irrationeel
Open communicatie: debat eerlijke en redelijke mensen zullen eens worden over wat ze
moeten doen en hoe beleidsprioriteiten stellen ->HIERDOOR VERDWIJNT
WILLEKEUR/ARBITRAIR!
Voorstander verlichting -> was niet voldoende uitgebreid -> open communicatie opl.
Luhmann:
Samenleving zal nooit onwillekeurig/niet arbitrair zijn-> met contingente leren leven
en arbitraire aanvaarden
Ook redelijke en eerlijke mensen zullen oneens zijn met elkaar
2 OPLOSSINGEN: meerderheidsregel: helft stemmen + 1= meerderheid,
rechtspositivisme: elke wet verdient respect (ook al zijn we niet eens) -> beide dag
van vandaag! (Habermans vindt dit niet RECHTVAARDIG)
Voorstander Tegen-Verlichting, nooit iedereen eens, rechtvaardig,… regels nodig om
chaos te vermijden en keuzemogelijkheden te beperken -> laten geloven dat
bepaalde bestaande orde onvermijdelijk is (door religie, geloof,…)!
Sociologie:
= Een van de manieren waarop hedendaagse mensen zoeken naar wat ORDE mogelijk maakt in een
maatschappij die weet dat ze zichzelf schept.
Vraag naar SOCIALE ORDE
Habermans & Luhmann slechts 2 standpunten, meerdere specifieke manieren
‘Probleem van de orde’: gaat niet over BEHOUDT van bestaande wetten regels,… maar behoud van
de MOGELIJKHEID om tot nageleefde regels te komen.
Bv verkeersregels (Het maakt niet uit of we links of rechts rijden. Het is wel belangrijk dat we
daarrond een afspraak kunnen maken en iedereen die naleeft)
Orde zorgt voor: (maakt leven leefbaar)
Voorspelbaarheid
Berekenbaarheid
(bv trein aangekondigd, zal ook effectief zijn) (ziekenhuis erop rekenen dat je goed geholpen
zal worden)
Vanwaar dit komt = probleem van de orde
CONCLUSIE! Sociologie toch kind van verlichting: mensen geloven namelijk niet meer dat
regels, wetten, door God of natuur bepaald zijn. Ten gevolge van deze bewustwording
kan mens de orde waarin hij leeft in eigen handen nemen. Het is echter duidelijk dat
zonder beperkingen, respect, regels het leven onvoorspelbaar en onleefbaar zou
worden. Zonder beperkingen en respect regels samenleving onleefbaar!
2 fundamentele sociologische vragen: !
Hoe krijgt ons leven een zekere mate van voorspelbaarheid?
3
, PROBLEEM VAN DE ORDE (deel 2)
Hoe ver drijven we berekenbaarheid? Zijn er regels die absoluut noodzakelijk en
dus niet-contingent zijn?
PROBLEEM VAN DE NIET-ARBITRAIRE CONTINGENTIE
ANTWOORD: NEEN, er zn geen dingen die niet-contingent zijn in samenleving
Het bestaande steeds voorlopig, nooit vanzelfsprekend (morgen kunnen regels al
anders zn)
In samenlevingen die zich bewust zijn van het contingente bestaat een voortdurende
druk om dat contingente te ontkennen en circuleren verhalen die gericht zijn op het
legitimeren (zeggen wrm iets juist is) van bepaalde aspecten van de maatschappelijke
organisatie:
bronnen van NIET-contingentie: 3 verhaaltypes ‘legitimerende derde’, legitimerende verhalen
(meeste mensen geloven niet meer in samenleving die buiten wil mens gecreëerd is, slecht 3 nog
erkend: )
Natuur
We zijn fysieke organismen met bepaalde beperkingen (bv worden niet 150 jaar oud, kunnen
niet vliegen)
->heeft impact op hoe we samenleving inrichten!
Bij de natuur leg je je neer
De mens zelf probeert die fysieke beperkingen te verleggen en te overwinnen m.b.v. bv
technologische hulpmiddel (bv kunnen vliegen aan hoge snelheid, binnenkort niet
heteroseksueel voortplanten, over de tijd toename intelligentie,…)
Natuur niet alleen fysieke beperkingen, soms gedragingen zitten op rand natuur & cultuur:
(bv foto’s gelaatsuitdrukkingen getoond cultuur weinig/ geen contact westerse cultuur:
herkende emoties foutloos)
We weten dat de natuur een bron van niet-contingente regels is, maar weten NIET
PERCIES welke regels dat zijn en worden het daar ook niet over EENS. Vandaar gaan we
er voorlopig beter van uitgaan dat alles contingent is.
(bv volgens HAYEK: vrijemarkteconomie: tegen natuur mens in, ware natuur mens zou
tot keuze vr radicale vormen van vrijemarkteconomie lijden)
Limieten die natuur ons opgelegd onbekend en niet zeker dat we deze kunnen verleggen.
Evenwicht (tussen natuur & contingente zoeken (niet zeker)
Geschiedenis
Dwingende volgorde van geschiedenis?
Compte (religie, metafysica en positivisme/wetenschappelijke) (alle samenlevingen door
vast stadia)
Marx (GELIJKAARDIG) (onvermijdelijkheid revolutie= opstand volk)( prof), (volgens hem
kende geschiedenis dwingende ontwikkeling, eindstadium voorspelbaar en veelbelovend. Toekomst
met afwezigheid beperkingen door aanname orde waarin niets arbitrair is, handhaven orde geen
enkele dwang MAAR dag van vandaag weten we dat bepaalde regels onvermijdelijk zn )( boek)
4
