PSYCHOSOCIALE EN MAATSCHAPPELIJKE ASPECTEN VAN DE BEWEGINGSACTIVITEITEN
DEEL 1: EPIDEMIOLOGISCHE EN GEDRAGSWETENSCHAPPELIJKE ANALYSE VAN FYSIEKE
ACTIVITEIT
LES 1
Biomedische perspectief
Dateert van Renaissance, 19e eeuw. Tijd van heel wat ontdekkingen en uitvindingen.
Eerst dacht men dat we ziek worden van dingen buitenaf (miasma), pas later sprake
van ‘micro-organismen’. Revolutionair in zeker zin (ziekte kan gericht behandeld
worden), ook reductionistisch en mechanistisch want mens wordt gezien als robot.
De genezing is afhankelijk van medische technologie en/of chemische interventie,
patiënt is passief + arts als lichaamsingenieur.
Disease: diagnose, pathologische processen, los van persoon
Illness: symptomen
Sick-role: wat men verwacht dat zieke doet, medische hulp zoeken + coöperatief zijn,
snel mogelijk beter worden, afzien van normale activiteiten en
verantwoordelijkheden, hulpbehoevend
In de meeste gevallen vallen deze 3 concepten niet samen!
Gevaarlijk dualisme (Descartes) van lichaam en geest, waar en niet waar zijn
zogezegd.
Biopsychosociaal perspectief
Heel wat oorzaken! Manier van klachten ervaren is zeer variabel aan inwendige
factoren. Er is een veel betere weergave van de realiteit. Geen gedwongen dualisme.
Relatie tussen ‘disease’ en ‘illness’ is complex. Patiënt is actief betrokken, zelf-
management.
Engel: 1e die biomedische perspectief durfde doorbreken.
Opkomst van het biopsychosociale perspectief
Veranderde tableau van ziekte-en sterftecijfers;
Veranderingen in oorzaken van sterfte (meer vasculair, kanker, minder infectie
gerelateerd) + hogere levensverwachting geassocieerd met gedrag.
De effectiviteit en kosten van de hoog-gespecialiseerde curatieve geneeskunde;
Met de tijd betere behandelingen van bv kanker + kosten aanzienlijk +
machtsprincipe + omgevingsinterventie (hygiëne bv) heeft veel grotere impact dan
sommige medische interventies + Cochrane = evidence based medicine, RCT’s
gebruiken (Randomised controlled trials).
Aanvaarding door medische disciplines;
Multidisciplinaire aanpak! Diëtisten, revalidatie, verplegers,…
, Politieke evoluties;
Gezondheid meer dan afwezigheid ziekte. Verloren potentiële levensjaren:
levensjaren die je nog geleefd zou kunnen hebben als er geen ziekte was. Years lived
with disability.
6 Vlaamse gezondheidsdoelstellingen
Nog niet zo heel lang beweging erbij. Gezondheidsnormen!
Sedentariteit = gedrag waarin zitten een belangrijke component is.
Gezondheidspromotie en ziektepreventie:
Primaire preventie = alle factoren die ziekte of ongezondheid veroorzaken
elimineren.
Secundair = opsporen en vroegtijdig behandelen van zieken en aandoeningen
voordat ze zich daadwerkelijk manifesteren.
Tertiair = dysfunctie of invaliditeit voorkomen (klinische gezondheidspsychologie).
, LES 2 ROL VAN FA EN SEDENTARITEIT VOOR DE GEZONDHEID
Waar halen we bewijsvoering vandaan?
Cross sectionele studie: obersvationeel, geen interventie, hoofdzakelijk om na te
gaan hoeveel gevallen van een ziekte voorkomen in een populatie op een bepaald
tijdstip. Vaak aan de hand van vragenlijsten, enquêtes, interviews,…
Randomised controlled trials: dubbelblind, willekeurig.
Onderzoekscyclus
Onderzoeksvragen en hypotheses, data verzamelen, analyseren en verwerken,
resultaten en conclusies rapporteren, probleemanalyse
Bewijsvoering kritisch analyseren, experimentele trials
Interne + externe validiteit
BIASES: systematische fout bij inschatting van effect QUIPS TOOL
1. Study participation: Is de groep vergelijkbaar met de populatie waarover
uitspraak? Omvang populatie, hoeveel mensen bevraagd, selectiviteit (bv bij
studie beweging enkel vrouwen die fulltime werken)
2. Study attrition: selectieve uitval
3. Prognostic factor/exposure measurement: betrouwbaar en valide, voorspeller
(bv FA verantwoordelijk voor ziekte)
4. Outcome measurement: betrouwbaar en valide (bv vrouwen 40-60j,
incidentie, mortaliteit)
5. Study confounding: verdoken, verstorende factoren
6. Statistische analyses & rapportage: gebruik maken van juiste methodes
FYSIEKE ACTIVITEIT EN FYSIEKE GEZONDHEID
FA en cardiovasculaire aandoeningen
Secundaire en tertiaire preventie: vroeger rusten, momenteel evidentie dat
regelmatige FA ziekteproces tegenhoudt en risico op voortijdige dood vermindert.
Diabetes
Preventie en behandeling type 2.
Kanker
FA geassocieerd met verminderde incidentie; colon- borst- en prostaatkanker
Beschermend effect groter bij matige FA dan bij minder intense.
Na diagnose verhoogt regelmatige FA overlevingskansen met 50%-60% (borst- &
colonkanker) en heeft FA gunstige effecten op het psychologisch welzijn, behoud van
fysiek functioneren, reduceren van symptomen, verminderen neveneffecten
medische behandeling.