INLEIDING TOT DE CRIMINOLOGIE
Geen data op examen behalve:
10 mei 1938: Nico Gunzburg & Jules Simon initiatief om opleiding criminologie op te starten
HOOFDSTUK 1: DE CRMINOLOGISCHE WETENSCHAP – INLEIDENDE BESCHOUWING
Overal criminaliteitscontrole?
= Een overzicht van recente mediaberichten en -beeldvorming in verschillende kranten omtrent criminologisch
relevante thema’s
1990: opleiding kandidaturen in de criminologie Media aandacht
1996: zaak Dutroux veiligheid wordt belangrijker meer studenten criminologie voor criminaliteit
Er zijn meer werkgelegenheden met een diploma in de criminologie stijgt
GEVOLG: mensen denken dat het onveiliger is + er worden meer criminaliteitscijfers gebruikt (vb. aantal
autodiefstallen worden opgeteld)
1. De criminaliteitsdefinitie
Criminologie is de wetenschap van de misdaad ( = een zeer jonge wetenschap, het is namelijk pas eind 19 de
eeuw voor de eerste keer gebruik in boek van Raffaelo Garofalo, Criminologia )
Criminaliteit is een normaal sociaal gegeven, het zal altijd en in elke maatschappij voorkomen en kan verschillen in
tijd en ruimte. Waar regels zijn zullen regels overtreden worden => Emile Durkheim
1.1. De normatieve misdaaddefinitie
= criminaliteit wordt opgevat als een eigenschap van gedrag of van de persoon die dat gedrag stelt het criminele
zit hem in het gedrag of in de persoon zelf
Nature: criminaliteit is aangeboren = theorieën van Lombroso
niet zoeken in de biologische mens, maar in de omgeving = cultuur
niet zoeken in de menselijke biologie of cultuur, maar in de opvoeding = nurture
Is het nog altijd de individu die de keuze maakt om criminaliteit te plegen? (individualiteit)
Structuur: macht/machteloos de machteloze groepen worden gecriminaliseerd
Criminaliteit is volgens deze definitie een inbreuk op normen
De conventionele normatieve misdaaddefinitie
- De juridische misdaaddefinitie
= bij de omschrijving van criminaliteit wordt verwezen naar het recht
(1) De strafrechtelijke misdaaddefinitie
Criminaliteit omvat deze handelingen en gedragingen die de wetgever van een bepaald land op
een gegeven ogenblik strafbaar heeft verklaard
(2) De eng-strafrechtelijke misdaaddefinitie
Handelingen kunnen slechts als criminaliteit bestempeld worden wanneer de daders ervan met
opzet en zonder verdediging of rechtvaardiging het strafrecht hebben overtreden en hiervoor
gesanctioneerd zijn door een strafrechter – Paul TAPPAN
(3) De breed-juridische misdaaddefinitie
Een handeling is een misdrijf wanneer deze handeling door een wet wordt gedefinieerd als
sociaal schadelijk en wanneer deze wet een sanctie voorziet tegen de pleger van deze inbreuk op
1
, de rechtsnorm, ongeacht of deze sanctie via een strafrechtelijke, civielrechtelijke of
administratieve procedure geschiedt. – Edwin SUTHERLAND
( Sutherland hanteerde een minder eng geformuleerde criminaliteitsdefinitie om de
‘wittenboordencriminaliteit’ wettenschappelijk te kunne bestuderen)
- De morele misdaaddefinitie
= criminaliteit is een inbreuk op conventionele morele normen
o Eerste die een conventionele morele definitie van criminaliteit uitwerkte was Raffaelo Garofalo
Door middel van een naturalistische positivistische methode probeerde garofalo een ‘natuurlijk
misdrijf’ te omschrijven: hij isoleerde morele sentimenten die in de ontwikkeling van de
menselijke beschaving definitief verworven waren en waarvan de inbreuk als crimineel werden
ervaren
Hij identificeerde twee basis morele sentimenten:
Morele sentiment van medelijden weerhoudt de mens ervan anderen fysieke pijn te
berokkenen
Morele sentiment van eerlijkheid weerhoudt de mens ervan met geweld en bedrog
zich dingen toe te eigenen die hen niet toebehoren
Wanneer men dus een inbreuk pleegt tegen deze sentimenten, dan spreekt men van criminaliteit
DUS een gebrek aan een essentieel morele zin, een inferieure graad van individuele moraliteit leidt tot
criminaliteit
- De sociale misdaaddefinitie
= criminaliteit is een inbreuk op traditionele sociale normen
o Culture, conflict and crime – SELLIN
De aflijning van de wetenschappelijke studie van criminele gedragingen moet volgens hem
bepaald worden door de intrinsieke natuur en eigenschappen van de te bestuderen fenomeen
Een individu maakt deel uit van een sociale groep
deze sociale groep ontwikkeld gedragsnormen, die een kristallisatie vormen van de
attitude van de groep tegenover de verschillende wijzen waarop een lid van de groep kan
reageren in welbepaalde omstandigheden en waarvan de overtreding aanleiding geeft
tot een reactie van de groep
sociale groepen leggen door gedragsnormen bepaalde perken op aan de activiteiten van
hun leden met het oog op de bescherming van sociale waarden ( gedragsnormen zijn een
universeel verschijnsel)
door de studie van gedragsnormen kan de criminoloog normen identificeren en
classificeren in universele categorieën, die politiek en andere grenzen verscheiden
de kritische normatieve misdaaddefinitie
criminaliteit is een eigenschap van bepaalde gedragingen of van bepaalde personen die deze gedragingen
stellen
- mensenrechtendefinitie van criminaliteit – SCHWENDINGER
Criminaliteit is de schending en overtreding van deze in politieke strijd geformuleerde mensenrechten.
( de strafrechtelijke en mensenrechtelijke definitie overlappen elkaar deels het bestaande strafrecht
incrimineert immers schendingen van bepaalde mensenrechten)
1.2. de reactieve misdaaddefinitie
= criminaliteit is een eigenschap van een sociale reactie op welbepaalde gedragingen of welbepaalde personen
conventionele reactieve misdaaddefinitie
Een van de eerste, sociale wetenschappers die een conventionele reactieve misdaaddefinitie formuleerde
was Emile DURKHEIM
2
, = Criminaliteit is geen inherente hoedanigheid van bepaalde handelingen, maar eerder het resultaat van
sociale reacties het collectief bewustzijn, dit bepaald welke gedragingen in een samenleving crimineel zijn
de kritische reactieve misdaaddefinitie
= vanuit de verschillende kritische, criminologische invalshoeken wordt telkens de ‘sociale reactie’ concreet
ingevuld vanuit de centrale concepten van de kritische criminologieën.
- De Labelling-definitie van criminaliteit
Machtige groepen bepalen welke gedragingen als criminaliteit moeten bestempeld worden
Criminaliteit is een relatief begrip: de definitie verschilt van plaats tot plaats, de criminaliteitsdefinitie
varieert van samenleving tot samenleving
DUS criminaliteit is een etiket dat de samenleving, door middel van interactieprocessen, toeschrijft aan
welbepaalde gedragingen
Criminaliteit = sociaal product van het maken en afdwingen van strafrechtsregels
- De conflict theoretische definitie van criminaliteit
Criminaliteit = een oordeel dat door sommige geveld wordt over de gedragingen van andere personen
Criminaliteit is een definitie van gedrag toegepast op welbepaalde personen door de instanties en
functionarissen van het strafrechtsysteem. Gedragingen worden als criminaliteit bestempeld door het
formuleren en handhaven van strafwetten
- De neo-marxistische criminaliteitsdefinitie
Population , crime and pauperism – Karl MARX
= de heersende klasse bepaalt wat als criminaliteit bestempeld moet worden criminaliteit is een
definitie van gedrag dat indruist tegen de belangen van de heersende kapitalistische klasse
o Structuralistische benadering : criminaliteit is elk gedrag dat een bedreiging vormt voor de
productie en reproductie van de sociaal kapitalistische verhoudingen
o Gramciaanse benadering: criminaliteit is een politiek-ideologische kwestie
= machtige, politieke ideologieën bepalen wat crimineel is in een samenleving – SUMNER
Criminaliteit definieert hij als een ideologische formatie gesanctioneerd door de
geïndustrialiseerde beoefenaar van sociale macht
Belangrijke definitie: aangereikt door The European Society of Criminology
“The term criminology, refers to all scholarly, scientific and professional knowledge concerning”
DUS: 3 vormen van kennis
Scholary hogeschool
Scientific wetenschappelijke kennis unif
Professional knowledge kennis
Er bestaan nog verschillende andere societies:
Oa. American society, British Society, maar zelf ook World society Ze hebben congressen en tijdschrift
2. Het studieterrein van de criminologie
Traditionele, conventionele criminologie:
= Criminologie is de studie van de verschijnselen misdaad en misdadiger
Soms uitgebreid tot de studie van wangedrag dat ernstige onrust verwerkt in de samenleving of tot sociaal
ongepast gedrag ( vandaag = dit overlast)
Na WOII wordt ook gekeken naar de slachtoffers van crimineel gedrag => enge zin
Onder impuls van de kritische criminologie wordt het studieobject uitgebreid:
(1) Criminaliseringsprocessen van handelingen, gedragingen en individuen
(2) Criminalisering (processen die tot stafwetten leiden) en decriminalisering (strafwetten doen verwijderen)
(3) Informele/formele reacties op overtredingen van strafwetten
Brede zin
3
, Uitbreiding tot de studie van afwijkend gedrag
Het maken van regels die gedrag categoriseren als onwenselijk, onbehoorlijk, schadelijk, anti-sociaal,
onduldbaar
het overtreden van die regels
de reactie op die regelovertreding
de effecten van de regelovertreding
De criminologie onderzoekt DUS:
1. criminaliteit (= verder dan wat juristen als criminologie definiëren)
2. deviantie = alles wat afwijkend is van de norm MAAR normen en waarden evolueren
vb. homoseksualiteit werd vroeger gestraft
3. overlast = gedrag dat een normale burger niet stelt vb. sluikstorten, parkeren voor iemands poort
4. bedreigingen = spionage, terrorisme, radicalisering vb. aanslagen in Zaventem
5. de strafrechtsbedeling
6. de strafrechtsketen
- Criminalisering gebeurt door het parlement: wat, waar, hoe,… is criminaliteit?
- Opsporing (door politie) en opstellen van proces verbaal
- parket beslist of het moet berecht worden/niet (heef het recht om proces-verbaal niet te vervolgen =
beleidssepot) soms ook louter onderzoek: onderzoeksrechter --> toepassing recherche
- rechtbank – veroordeling
- strafuitvoering
o penologie of strafkunde = leer van het strafkunde
= Waarom straffen wij? Hoe straffen wij? Waarom gevangenis? Hoe kan je vervroegd
vrijkomen?
Verschillende vragen rond criminologie:
wat is criminaliteit?
Wie is de dader?
o Vb. moet de medeplichtige ook gestraft worden
Wie is het slachtoffer?
Waarom plegen mensen criminaliteit? (etiologie)
Wat is de reactie op criminaliteit?
Criminologische relatie tussen: dader – slachtoffer – criminaliteit – reactie – etiologie
Bepalende element in het normatief continuüm ‘criminaliteit’
Wat bepaald dat mensen criminaliteit plegen?
(1) Strafbaarstelling
(2) Inbreuk op andere (rechts)normen (sociaal recht, mensenrechten, …)
(3) Pakkans of de kans op een sanctie
(4) Historische stabiliteit van de norm
(5) Ruimtelijke stabiliteit van de norm
(6) Ernst van de feiten
- Schaal en graad van organisatie (individueel, bende, georganiseerd, ...)
- Toegebrachte schade (fysiek, psychosociaal, eigendom, ...)
- Identificeerbaar slachtoffer? (Individuelen, bedrijven, organisaties, …)
- (on)rechtvaardigheid (social harm, zelfverdediging)
- Aard van de middelden betrokken bij de feiten (diefstal vs. overval met wapens)
- Dader en hoedanigheid van de dader: overvaller, advocaat, militair
- Wie is het slachtoffer?
4