Samenvatting communicatieve vaardigheden
1. Waarnemen en interpreteren
1.1. Het belang van een goede waarneming
Wanneer je met iemand in contact komt, is het onvermijdelijk dat je een ‘eerste
indruk’ krijgt van de ander.
Wanneer je enkel en alleen zou waarnemen en niet meteen zou beginnen
interpreteren is dit een heel objectief proces.
In het schema hieronder zijn deze elementen van een communicatieproces
weergegeven. In een dergelijk proces wisselen zender en ontvanger regelmatig van
rol; de zender wordt ontvanger en de ontvanger wordt zender.
1.2. Een boodschap kunnen we onderverdelen in 4 aspecten
1.2.1. Feitelijk/zakelijk aspect
Dit is een beschrijving van de feiten. De inhoud van de boodschap
1.2.2. Appellerend aspect (vraag)
Met dit wil men invloed uitoefenen op de ontvanger (onderliggende boodschap)
1.2.3. Relationeel aspect
Relaties tussen de zender en ontvanger (vaak onbewust)
1.2.4. Expressief aspect (zender)
De boodschap die de zender uitzendt, bevat naast het feitelijke aspect ook
informatie over de zender zelf. Je drukt jezelf als het ware uit via je boodschap
(zowel verbaal als non-verbaal).
,1.3. Factoren die het proces van waarnemen en interpreteren beïnvloeden
We maken een onderscheid in factoren die in de situatie zelf zijn gelegen, factoren
aan de kant van de zender, en factoren aan de kant van de ontvanger.
1.3.1. Factoren in de situatie zelf
– De plaats
– Aanwezigheid van derden
– Tijdsdruk
1.3.2. Factoren aan de kant van de zender
– Informatie achterhouden
– Weet niet precies wat hij wil/moet zeggen
– Is erg met zichzelf bezig
– Spreekt een andere taal
– Het non-verbale gedrag is niet in overeenstemming met wat iemand zegt
1.3.3. Factoren aan de kant van de ontvanger
– Kennis en ervaring
– Gevoelens
– Aandacht
– Opvattingen, normen, waarden, cultuur
– Motivatie
– Humeur
– Lichamelijke gesteldheid
– Afweermechanismen
, 2. Grondhouding van de hulpverlener
2.1. Een professionele basishouding berust op de begrippen:
o Respect
Respect kun je op verschillende manieren (verbaal en non-verbaal) uiten zoals:
waardering, belangstelling, hartelijkheid, warmte, geduld, tederheid,
bemoediging, vertrouwen, troosten.
o Acceptatie
In het werken met mensen is het belangrijk dat je de anderen kan accepteren
zoals ze zijn. Dat je een open houding hebt voor het ‘anders-zijn’ van de ander.
Voordelen: positief zelfbeeld, lichamelijk en geestelijk welzijn van de ander
wordt bevorderd, positieve en opbouwende instelling ten opzichte van
andere mensen, verstandelijke prestatie.
o Empathie
Empathie (meevoelen) is het vermogen je te kunnen verplaatsen in de gevoelens
en/of gedachten van de ander.
Valkuilen: eigen oordelen gaat empathie blokkeren, het is een misvatting te
denken dat empathie betekent dat je het eens bent met de opvattingen van
de ander, Empathie kan je ‘leegzuigen’.
Voordelen: respect, verkennen eigen emoties, opluchting/ontspanning, etc.
o Echtheid
Echtheid is jezelf zijn. Je niet achter een façade verschuilen.
Valkuilen: verwar echtheid niet met wreedheid.
Voordelen: echtheid stimuleert de echtheid bij anderen, meer feedback, meer
openstaan voor de eigen beleving, meer en betere contacten met andere
mensen.
o Gelijkwaardigheid
Gelijkwaardigheid is niet hetzelfde als gelijkheid! Als mens zijn we gelijkwaardig,
we hebben een eigen specifieke expertise, daarin zijn we dus ongelijk.
o Niet-veroordelen
We veroordelen de hulpverlener niet op basis van zijn referentiekader, zijn
opvattingen of meningen. We trachten vanuit een oprechte nieuwsgierigheid te
luisteren en te begrijpen.
o Verwondering
Verwondering vertrekt vanuit het besef dat we niet alles weten, dat we
integendeel zelfs veel niet-weten. We gaan ervan uit dat iedere situatie anders is
en vooral elke beleving van de werkelijkheid uniek is.