GASTCOLLEGE STEFAAN PLYSIER:
CULTUURSENSITIEVE ZORG
Onderzoek: Hoe kijken hulpverleners in London naar cultuur? (Ascoli et al., 2012)
- meestal geen aandacht voor de culturele aspecten
- etnische matching: vb. Marokkaanse jongen zoekt hulp en men vraagt Mohamed
vragen of hij de hulpverlener wil zijn van de jongen want deze kent de cultuur beter
(kan soms helpen, maar soms ook averechts effect)
- enkel aandacht voor de cultuur van de cliënt
- analyse van cultuur van eigen zorgsysteem meestal als irrelevant beschouwd
- cultural consultants als de casus over een cliënt van ‘exotische’, ‘ongewone’ culturele
achtergrond gaat (er wordt enkel gesproken van cultuur wanneer iemand andere taal
spreekt of andere huidskleur heeft)
- de hulpverleners zijn nog niet klaar om hun eigen culturele biografie te ontdekken
Geschiedenis: hoe is cultuur benaderd?
- Er zijn meerdere culturen
- Als we genoeg weten over zo’n andere
cultuur kunnen we weer verder
- Kritiek: migratiestromen
- Verschillende culturen kunnen naast elkaar bestaan
- Kennis is niet voldoende, we moeten leren omgaan
met andere culture = vaardigheden
- Kritiek: culturele competentie*zie verder
- Cultuur bestaat, maar indelen in blokken is niet
zinvol
- Er moet een zekere attitude zijn hoe je in het
werkveld staat
o Kritiek op modellen van culturele competentie
§ de neiging om de minderheidscultuur van patiënten als problematisch
te behandelen, terwijl de professionele cultuur van zorgverleners
ondervraagd blijft
§ een model dat cultuur ziet als iets statisch en behorend tot groepen
1
,Superdiversiteit: het nieuwe normaal?
- Multiculturele modellen: focus op integratie (er is een hoofdcultuur)
- Superdiverse visie: focus op microniveau (individuen)
- Cruciaal is dat de "overmaat" aan diversiteit normaal wordt, en dat de burgerzin die
het uitlokt geen bijzondere waardering of kennis van diversiteit impliceert, maar
eerder een zekere onverschilligheid
- Op vergelijkbare wijze wordt het begrip superdiversiteit bekritiseerd als een
versterking van dezelfde ideeën die het zegt te bevragen en te bestrijden, namelijk
"de neiging om culturele en sociale groepen te homogeniseren, en de kritiekloze
omarming van elitaire neoliberale conceptualiseringen van cultuur en identiteit"
o als iedereen zo anders is (geen groepen, maar individuen) en we geen
rekening moeten houden met cultuur dan zijn we weer terug bij
universalisme (komt nog voor multiculuturalisme, = er is geen cultuur en
iedereen is welkom) MAAR superdiversiteit is wel een feit.
Kennis:
- Cultuur
o Definitie van cultuur door Clifford Geertz: Man is an animal suspended in
webs of significance he himself has spun, I take culture to be those webs, and
the analysis of it to be therefore not an experimental science in search of law
but an interpretive one in search of meaning.
o Cultuur overkomt ons niet gewoon, we doen er iets mee waardoor cultuur
ook kan evolueren vb. Vroeger zat er politieke betekenis achter het dragen
van een jeans, terwijl die betekenis nu verdwenen is. Iedereen draagt jeans.
- Cultureel bewustzijn: bewust worden van:
o Eigen cultuur, waarden en normen
o Cultuur van de patiënt
o Cultuur van de hulpverlening
“ Een vis zal de laatste zijn om het water te ontdekken “ à water = cultuur
- Migratiedynamieken (verrijking en verlies, breuk, loyalietiten, veranderingen in
gezinssysteem, …)
- Culturele overdracht en tegenoverdracht
o Stereotypen en vooroorelen
o Projecties/reacties van de hulpverlener op de hulpvrager
o Projecties van de cliënt op hulpverlener
2
,- Ziektebeelden:
o Impact van cultuur op
§ Beleving van mentaal lijden
§ Expressie van mentaal lijden
§ Verklaring van mentaal lijden
§ Behandeling van mentaal lijden
à Iedereen geeft een andere betekenis aan gezondheid en ziekte: belangrijk
om te vragen waarom iemand denkt dat die ziek is en hoe we zelf en anderen
het herkennen, …
o Crazy like us: cultuur is een vergelijking van gezondheidssystemen
§ Wat als we enkel focussen op de DSM en deze op een dag plots niet
meer werkt, wat gaan we dan doen?
§ Wat als in het amazonewoud microorganismen leven die ooit een
moderne ziekte/plaag kunnen genezen, wat gaan we dan doen als
alles weggekapt is?
Vaardigheden: Om een gemeenschappelijke taal te creëren
- Werken met tolken
o Moedertaal
o Sociale tolken
o Triadisch werken
- Communicatieve vaardigheden
Attitude:
- Van ‘savoir-faire’ naar ‘savoir-être’ (niet wat moet ik doen, wat moet ik kennen, …
maar wel hoe moet ik zijn?)
- Van antropologie in de hulpverlening naar antropologie van de hulpverlening
3
, GASTCOLLEGE ALBA JASINI:
Emotionele acculturatie
INLEIDING
Illustratie
- Je spreekt af met iemand en die persoon komt een half uur te laat
- Hoe zou je je voelde in deze situatie op een schaal van 1 tot 5
o Anger?
o Frustration?
o Respect?
- Verschil tussen culturen:
Emotions are about values and goals
- onderzoek
o Americans report more autonomy promoting emotions (vb. Anger)
o Japanese report more relatedness promoting emotions (vb. Respect)
- Each cultural context is characterized by a distinct emotional pattern
Een nieuwkomer zijn kan moeilijk zijn
- De boekjes etc. vertellen niet welke emoties dominant zijn en hoe men zich moet
gedragen in welke situatie à vertellen eerder iets over monumenten, drank, eten, …
- Emotionele misfit kan grote gevolgen hebben:
o Short-term: loneliness, separation
o Long-term: difficulties for finding a job or higher education
- Emotionele acculturatie: The changes in emotions that occur as a consequence of
contact with people from a different culture
The emotional patterns questionnaire (EPQ):
- To capture the concept of emotional acculturation
- Vraag minderheden en meerderheden om gevoelens te rapporten in situaties
o Geef een emotionele situatie: context, valentie en autonomie/relatedness
o Beoordeel de situatie aan de hand van 20 emoties
4