Deze samenvatting bevat de slides van beide lesonderdelen en lesnotities.
De eerste 2 hoofdstukken van de cursus van Prof. Colman zijn verwerkt in de samenvatting.
Ten slotte bevat dit document nog een kort overzicht van de beide begeleide zelfstudies en de gastcolleges + notities.
CRIMINOLOGIE VAN DE STRAFRECHTSBEDELING
Inleidende les
Sensu lato = vangnetten binnen andere levensdomeinen ⇒
hoe meer vangnetten, hoe
minder kans je hebt om in de strafrechtsketen terecht te komen
Sensu stricto = strafrechtsketen
Helikopterperspectief
Hoe denken we over misdrijf en straf?
● de slingerbeweging van het strafrecht
● op het ene moment nadruk op het misdrijf en ander moment op de dader
● slinger tussen daad en dader
Verschillende momenten in de geschiedenis
● Ancien Régime (tot aan de 18de eeuw)
○ willekeur over straffen en omgaan met daders
○ elke daad werd gezien als een daad tegen de soeverein, tegen de koning
○ recht op bestraffing was alleenrecht van de koning ⇒ het aanzien van de
koning moest herstelt worden
⇒
○ bekentenis afdwingen manier waarop deed er niet toe (dus ook hardhandig)
○ voorbeeldstraffen
○ belangrijk was dat de samenleving zag dat je niets verkeerd doet ⇒ daarom
publieke straffen en ook veel doodstraffen
○ “wrede Middeleeuwen” vs. recent onderzoek
○ voornamelijk focus op vergelding en afschrikking (algemene preventie)
○ preventie van er mag geen criminaliteit gepleegd worden en dat de straffen
een voorbeeld zijn om geen criminaliteit te plegen
● Verlichting en Klassiek Strafrecht (18de - 19de eeuw)
○ nieuw mensbeeld ⇒ mens als rationeel wezen ⇒ mens kan rationele keuzes
maken
○ sociaal contract = deel van vrijheid opgegeven in ruil voor bescherming van
de overheid
○ Magna Charta van het strafrecht
■ legaliteit
■ proportionaliteit
■ subsidiariteit
⇒
○ vaste straffen (dus geen beleid) dat misdrijf is die straf
⇒
○ geen individualisering rechter is de mond van de wet
○ schuld notie staat centraal
○ voornamelijk focus op vergelding (maar in functie van sociaal contract)
○ algemene preventie (afschrikking)
○ bijzondere preventie (gevangenisstraf)
○ volledig aan de daad kant van de slingerbeweging
● Positivisme (2de helft 19de eeuw)
○ misdrijf gevolg causale factoren
⇒ ⇒
○ compleet ander mensbeeld de mens heeft geen vrije keuze mens kan er
niet aan doen dat hij een misdrijf pleegt ⇒ wordt gedetermineerd om een
misdrijf te gaan plegen ⇒ voorbestemd om een misdrijf te plegen ⇒ sociale
gevaarlijkheid van de mens
○ Magna Charta op de helling
1
, ○ verschuiving van daad naar dader
○ sanctie in plaats van straffen
○ vergelding = zinloos? focus op bijzondere preventie en resocialisatie (sanctie)
■ socialiseren komt naar voor
■ bijzondere preventie dus zorgen dat die ene persoon niet recidiveert
● Sociaal Verweer (2de helft van de 19de eeuw)
○ maatschappij beschermen (verweren)
○ mens heeft een ‘zekere vrijheid’
○ normale delinquenten vs. andere delinquenten
○ straffen vs. maatregelen
○ klassiek strafrecht waarin je zegt dat er personen zijn waarop het klassieke
strafrecht van toepassing is ⇒
rationeel kunnen denken ⇒ maar er zijn ook
⇒
personen waar het niet op van toepassing is het eclecticisme van Prins
● ⇒
Na WO II: overgangsfase, bloei, welvaartstaat en verzorgingsstaat uitbouw sociale
⇒
vangnetten zorgen ervoor dat sensu lato strafrechtelijk beleid wordt uitgebouwd
● Nieuw Sociaal Verweer (na WO II)
○ aandacht voor persoonlijkheid en sociaal milieu
○ individualisering
○ met aandacht voor de rechtspositie van de dader (legaliteit) ⇒ bouwen verder
op tweesporenbeleid ⇒
meer aandacht hebben voor rechtspositie van de
⇒
mens willen legaliteit terug
○ resocialisatie centraal
○ aandacht mensenrechten
● vandaag: diverse stromingen
○ straf = diverse straffen ⇒
streven naar evenwicht tussen vergelding,
afschrikking, resocialisatie en herstel
○ rechter als koorddanser ⇒
publieke opinie (rechter heeft doorheen de tijd een hele
andere invulling gekregen)
○ voorgaand Minister van Justitie Koen Geens: 3 fases hervormingen
■ strafrecht
■ strafprocesrecht
■ strafuitvoeringsrecht
○ huidig Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne bouwt hierop verder:
wanneer mogen we de veranderingen verwachten?
De strafrechtsketen - een trechter
● misdrijf = door de wet omschreven gedrag waarop een straf is gesteld die in de wet is
bepaald
● dark number vs. misdrijven die in de trechter terecht komen
○ 700.000 - 750.000 misdrijven/jaar bezorgd aan OM
○ slechts een klein deel ervan (35.000 - 55.000/jaar, 5% - 7%) worden door de
strafrechter behandeld
○ een klein deel daarvan (18.000/jaar) leidt tot hechtenis, gevangenisstraf
De strafrechtsketen en de verregaande juridisering
⇒
● overreglementering, uitbreiding strafrecht investeringen voor justitie volgden niet
○ we hebben het strafrecht verwaarloosd
○ gevangenissen overvol, coördinatie tussen diverse actoren loopt soms mank
2
, ● overlopen, opstropen trechter: onbeheersbare hoeveelheid straffen en het
onvermogen om die uitgesproken straffen adequaat uit te voeren
● tast efficiëntie van het strafrecht aan en uitholling
● hoe meer straffen of maatregelen je gaat maken, hoe meer mensen je in je
⇒
strafrechtsketen gaat hebben die er anders niet zouden inzitten netwerk widening
● beleidsvoering betekent keuzes maken
De strafrechtsketen en de ruimte voor beleid
● “beleid voeren”
● klassieke strafrecht: geen ruimte voor beleid (magna charta)
● oud sociaal verweer: creatie beleidsruimte op echelon strafuitvoering en deels
straftoemeting voorwaardelijke invrijheidsstelling, verzachtende omstandigheden
● nieuw sociaal verweer: creatie beleidsruimte op elk echelon praetoriaanse probatie,
BiS, probatie, penitentiair verlof
● je hebt uitstroom van mensen die uit de strafrechtsketen gaan en dat is belangrijk ⇒
hoe meer er uitvloeien, hoe beter
● probleem juridisering: je hebt misschien al mensen binnen getrokken die er niet in
moesten zitten
Keuzes maken bij de opsporing
● lokale en federale politie, bijzondere inspectiediensten, douane, …
● politie legt schriftelijk vast in processen-verbaal
● opsporingsonderzoek onder leiding van het OM (90%)
● dwangmaatregelen: vordering tot onderzoek, onder leiding van de onderzoeksrechter
(gerechtelijk onderzoek 10%)
● quid: staat dit op de helling?
● wettelijk geen autonomie (geen politiesepot): alles verbaliseren en doorgeven aan OM
Keuzes maken bij de vervolging
● logica van de strafrechtelijke reactie op misdrijven
○ “eens een misdrijf is opgespoord en vastgesteld wordt het aan de strafrechter
voorgelegd met het oog op beoordeling en eventuele bestraffing”
● realiteit: eerder uitzondering dan regel
● opsporings- en vervolgingsbeleid: richtlijnen minister van Justitie en omzendbrieven
⇒
College PG’s (COLs) bindend voor alle leden OM
○ maar binnen grenzen bepaald door minister van Justitie of College PG’s kan
OM eigen accenten leggen
■ opportuniteitsbeginsel = OM kan beslissen om wel of niet tot
vervolging over te gaan
■ OM als spilfiguur
⇒
● het is niet omdat je zou moeten vervolgen dat je moet vervolgen sepot (65-70%)
○ technisch sepot (65%)
○ opportuniteitssepot (35%) = je wilt vervolgen maar het kan niet
● buitengerechtelijke afhandeling op parketniveau
● beslissen tot vervolgen
3
, Keuzes maken bij de straftoemeting
● strafrechtelijke reactie op een misdrijf is de uitzondering
● instellen strafvordering via OM ⇒
OM en procureur des konings heeft vervolgings-
monopolie
● uitzonderingen
○ via raadkamer (na vordering OM) na afsluiting gerechtelijk onderzoek door
onderzoeksrechter
○ door het slachtoffer
● rechter is onafhankelijk, onpartijdig, moet afwegingen maken en knopen doorhakken
(= vonnis vellen)
Rechter als koorddanser
● straftoemeting: geen automatisme
● legaliteitsbeginsel
● breed straffenarsenaal, geen straftoemetingsrichtlijnen
● recht om te straffen werd vanaf het positivisme en sociaal verweer verlegd van de
objectieve zwaarwichtigheid van de daad (klassieke leer, vaste straffen, “la bouche de la loi”)
naar persoonlijkheid van dader
● misdrijf in wet, maar concrete straf moet niet op voorhand in de wet worden bepaald
● op het ogenblik van straftoemeting: aanpassen aan persoonlijkheid van beklaagde
● ⇒ rechter moet balanceren tussen bestraffen daad en bestraffen van de dader
○ balanceren op een koord tussen gelijkheidsbeginsel en het beginsel van de
individualisering van de bestraffing
● publieke opinie gaat veel zwaarder straffen dan de rechter
Dispariteit
● dispariteit, ongelijkheden door discretionaire ruimte van de rechter
● straffen voor eenzelfde misdrijf: kunnen sterk verschillen
○ wettelijke factoren: ernst misdrijf
■ verschillende straffen
■ min - maximale ruimte
○ niet-wettelijke factoren: persoonlijkheid of sociaal-economische achtergrond
dader, figuur van de rechter
Recht en samenleving
⇒
● rechter ten dienste van de maatschappij? de rechtbank
● “evolutie van rechter als pure wetstoepasser, over billijke en activistische rechter tot
de verlegen rechter van de netwerksamenleving”?
● samenleving en de roep om strengere straffen ↔ werkt dit?
● case: vonnis Gentse rechtbank verkrachtingszaak: opschorting van de uitspraak ⇒
“rechter praat verkrachting goed” (De Morgen)
○ schuld: een schuldigverklaring
○ strafmaat: niet over schuld maar over passende straf, uitgebreide motivering
van de opschorting
● rol media: publieke waakhond versus vechtershond?
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur EllaPeeters. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €9,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
