RELIGIE
Les 1: integrale zorg en rol van spirituele dimensie
Victor Frankl:
- Joodse psychiater, heeft in concentratiekampen gezeten
- Boek: Man’s search for meaning
o Deel 1: analyse mensen in het kamp: er was een verschil tss de beleving van verschillende mensen
in het kamp (hoewel ze in dezelfde omstandigheden leefden) g bevinding: mensen die meer bezig
waren met zingeving hadden meer kans om te overleven
o Deel 2: zijn visie over betekenis en zinbeleving
Logotherapie: zoektocht naar zin is hoogste doel in leven van een mens, daarom moeten we
er meer aandacht aan geven in de behandeling v pt
- Kritiek op de piramide van Maslow:
o Piramide van Maslow= piramide over de ontwikkeling vd mens: je moet eerst voldoen aan
basisbehoeften (voldoende voedsel, hygiëne), voordat je je zelf kan ontplooien (dan pas komen
spiritualiteit en zinsbeleving aan te pas)
o Kritiek v Frankl: de hoogste drijfveer vd mens is zijn/haar zinsbeleving, als de basale (laagste in de
piramide) noden niet vervuld zijn, dan is de nood aan zin en betekenis de meest dringende g
volgens Frankl zou zinsbeleving dus eerder de basis vd piramide dan de top zijn
De rol van de spirituele dimensie
- Spiritualiteit = ademen:
o Meestal onbewust (elke dag talloze keuzes (onbewust) om een zo aangenaam mogelijk leven te
krijgen)
o Soms bewust op een negatieve of positieve manier
- Integrale visie op het biopsychosociaalspirituee model: spirituele
dimensie = dragende dimensie g draag de andere dimensies
o Alle dimensies zijn met elk. verbonden en spelen op elk. in
o Spirituele dimensie w vaak als ‘deal-breaker’ gezien
- Spirituele dimensie draagt geen eigen taal: gebruik van gevoelstaal
- Evolutie:
o Historisch: zorg en spiritualiteit waren altijd verweven met elk.
o Onder invloed van techniek en wetenschap op de achtergrond
o Opnieuw groeiende interesse sinds integratie in palliatieve zorgen
o Veel studies verschenen over impact van spirituele dimensie op behandelingen en resultaten
o ISPEC: Interprofessional Spiritual Care Education Curriculum: integreren v spirituele zorg in de 1 e
lijnszorg: artsen w hierop geoefend
- Concensus definitie van Christina Puchalski: bevat 4 puntjes
o Spiritualiteit
Dynamisch en intrinsiek (iedereen wordt er mee geboren + het is dynamisch: het wordt
beïnvloed door alles wat je overkomt)
Door spiritualiteit gaan mensen opzoek naar betekenis, zin, levensdoelen en transcendentie
(dit woord kan slaan op geloven of gwn naar zaken die je overstijgen)
Spiritualiteit w ervaren in verbondenheid
Spiritualiteit w uitgedrukt in overtuiginen, waarden, tradities etc (bv. rituelen)
o Nadeel v deze def: blijft te breed en te vaag om er wetensch onderz op te baseren
o !!! spiritualiteit is breder dan religie: iedereen heeft spiritualiteit, maar niet iedereeen heeft dat in
dezelfde vorm - niet iedereen heeft een bepaalde religie
1
,- Basisactiviteit vd spirituele dimensie: zin zoeken, zin geven, zin ontvangen, zin beleven, zinverlies
hanteren, onzin beleven
Verhoogde activiteit van de spirituele dimensie
- = spirituele verdieping (heelheid en volheid vh leven) OF spirituele pijn (eindigheid en beperking vh
leven)
- Symptomen:
o Uitingen van onmacht
o Uitspraken met dubbele laag - verborgen achter uitdrukkingen van de lichamelijke, psychische en
sociale dimensie (symbooltaal) (bv. pt die vraagt hoe hij zijn testament moet opstellen)
o Existentieel schuldgevoel (bv. er niet bij zijn als partner overlijdt g schuldgevoel)
o Gebruik van krachtbronnen
o Gebruik van spirituele noden
o Uitspraken rond hoop en wanhoop
o Uitspraken en vragen rond zin en onzin:
Zinvragen
- Meest gekende zinvraag: “waarom ik?”
- Komen voort uit grenservaringen: wanneer mensen in contact komen met
gebrokenheid/eindigheid, maar ook met het leven en heelheid
- Zinvragen = trage vragen:
o Er is geen pasklaar antwoord op
o Eventueel ook voorlopige antwoorden
- CAVE: verborgen vragen (bv. pt die vraagt hoe hij zijn testament moet opstellen)
- Doel van zinvragen en uitspraken:
o Deel van proces om zin te vinden
Niet kunnen stellen van zinvragen kan herstel of heling in de weg staan
o Verwerking: vraag moet meerdere keren gesteld: dit houdt de zoektocht in het leven actief
o Opheffen van isolement: communicatie naar andere toe
o Ondersteuning in bewust kiezen
Zin verliezen en zin opnieuw vinden: een verhaal v 2 snelheden
- Wanneer mensen getroffen worden door lijden, kan je hier 2 perspectieven in bekijken:
o Binnenstaandersperspectief: ik word getroffen
o Buitenstaandersperspectief: ik word zelf niet getroffen
o => lijden zal in twee snelheden een plek worden gegeven
- Lijden heeft geen zin, maar neemt zin weg: als mensen getroffen w door het lijden:
o MAAR des te meer je lijdt in het herstelproces, hoe meer betekenis en zin je zal kunnen toekennen
aan het lijden dat je is overkomen g uitdaging om dat lijden een plek te geven
- Lijden krijgt a posteriori zin: lijden kan enkel zin krijgen als degene die het overkomt hieraan betekenis
toekent. Die zingeving gebeurt altijd na de feiten, na lange tijd, na een heel proces
- Zingeven = een persoonlijk proces g je moet het zelf beleven, het kan je niet “aangegeven” w
Onmacht heeft een licht- en schaduwzijde
- Het kan zorgen voor isolement, ontwijking, vluchtgedrag g bv. je durft niets naar vriendin te sturen
omdat je je ongemakkelijk voelt
- MAAR het kan ook een positieve kracht zijn: bron van opstand, verbondenheid en solidariteit
o Samen onmacht delen = een gemeenschappelijke motor
o Ruimte om niets te doen, maar te zijn: de pt verwacht gewoon dat hij niet in de steek w gelaten,
maar dat hij gehoord w = betrokkenheid
2
, Eerstelijns spirituele zorg: zorg die de menselijke noden van de geest erkent en probeert te ondersteunen
Spirituele zorg begint met het aanmoedigen v menselijk contact in een relatie en beweegt in de richting die
nodig is
Les 2: toepassingen spirituele zorg
Spirituele dimensie in casussen herkennen:
- Zin vinden in en door revalidatie
o Belang van controle
o Belang van onafhankelijkheid
o Belang van controle pijn
- Euthanasie talk: Vandaag de dag wordt er steeds minder over spiritualiteit gebabbeld in de vorm van
religieuze praat. Als men het over de zin van het leven heeft dan is dit vaak in het kader van de
euthanasie-talk. Euthanasie als optie zien, geeft in de eerste plaats aan dat je zinloosheid ervaart, en
niet per se dat je echt euthanasie zal plegen
- Verschuiving of herbevestiging van waarden
o Zin geven aan iets wa hem is overkomen = herschikking maken van wat je belangrijk vindt
- Muziek is voor veel mensen een krachtbron en een verwoording van wat er in hen leeft
Les 3: verdere verdieping spirituele zorg
Global meaning en situational meaning
- Benadering van de spirituele dimensie
door prof Crystal Park
o Situational meaning: als er een
stressful life event plaatsvindt,
ontstaat er een heel proces van ‘zin
zoeken’(=situational meaning making),
zo w er een betekenis gegeven aan
het stressful life event
o Global meaning = zingevingskader
Gevormd dr geboorteplaats,
opvoeding, vrienden…
Dit niveau heeft ook invloed op de situational meaning
- We vinden deze 2 niveaus ook terug in de zorg:
o 1e lijns spirituele zorg: vnl gericht op situational meaning making
o 2e lijns spirituele zorg: vnl gericht op global meaning/zingevingskader
o => andere fundamentele gerichtheid v 1e en 2e lijnszorg, maar ze ku natuurlijk wel overlappen
- Onderzoek van Elsbeth Littooij: aanpassing op stressful life events
o Onderzoeksvraag: wat is de impact van global meaning op revalidatie en acceptatie v mensen met
beroerte?
o Situational meaning in dialoog met global meaning (zingevingskader)
o Inhoud global meaning:
Kernwaarden: waarden die fundamenteel belangrijk zijn voor iemands leven
Relaties
Wereldbeeld of levensbeschouwing (twee betekenissen): hierin zit ook religie vervat
Identiteit
Innerlijke houding: manier waarop mensen omgaan met feiten die ze nt ku veranderen
Er waren dus al 4 aspecten v global meaning, maar Littooij heeft nog 5de dimensie aan
toegevoegd: inner posture (houding) vd pt
3
