SAMENVATTING: JURIDISCHE OMGEVING
(2021 – 2022)
1 INLEIDING
Charles Michel Voorzitter van de Europese Raad
(Belg)
Ursula von der Voorzitter van de Europese Commissie
Leyen (Duitse)
Koen Lenaerts Voorzitter Europees Hof van Justitie
(Belg) (gevestigd in Luxemburg)
Josep Borrell Hoge vertegenwoordiger van de Unie voor
(Spanjaard) buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid →
vertegenwoordigt EU bij externe
organisaties
Frans Timmermans Vicevoorzitter van de Europese Commissie
(Nederlander)
1
, Europese Leden = elke lidstaat heeft 1 team of
Commissie “college” van commissarissen
➔ België: Didier Reynders
Europese raad Leden = staatshoofden en regeringsleiders
(= Europese top) van de EU-landen, voorzitter van de
Europese Raad, voorzitter van de Europese
Commissie
Hof van Justitie Leden = 1 rechter per EU-lidstaat
(benoemd voor 6 jaar + herbenoeming
mogelijk)
Europees
Parlement
1.1 BEVOEGDHEDEN EU
1. Exclusieve bevoegdheden: EU is als enige bevoegd (bv. common commercial policy = EU is als enige
bevoegd om handelsrelaties op te zetten)
2. Gedeelde bevoegdheden: EU en lidstaten treden samen op. Eens EU heeft opgetreden, kunnen de lidstaten
de bevoegdheid niet zelf meer uitoefenen (bv. energie: EU heeft nog niet gehandeld op dit vlak, dus de LS
mogen zelf nog beslissen of en waar er kerncentrales, gascentrales, windmolens… geplaatst worden)
3. Ondersteunende bevoegdheden: LS zijn zelf verantwoordelijk, maar de EU zet ondersteunende activiteiten
op om hen hierbij te helpen (bv. onderwijs)
1.2 ACHTERGROND
Staten waren continu aan het wedijveren om groter/sterker te zijn, meer invloed te hebben… ≠ eensgezind Europa
Belangrijke gebeurtenissen:
- Graaf Kalergi (plan): Zegt “Europa moet samenwerken” (Europees gedacht)
- Neutraal grensgebied: België, Nederland en Duitsland raakten het niet eens over wie mocht heersen over
het klein stukje land (→ zilvermijnen) dus maakten ze er een neutraal gebied van.
- BENELUX: Tijdens WOII wordt de BENELUX opgericht (= om de grenzen te openen en handel te voeren in
1944). Eerst een douane-unie, daarna uitgegroeid tot een economische unie.
2
, - Schuman plan: Schuman = Franse politicus → creëerde EGKS (= Europese Gemeenschap voor Kolen en
Staal)
Kolen en staal waren op dat moment de belangrijkste economische goederen in Europa. Deze goederen
zouden de landen met elkaar verbinden en zo wilde men conflicten vermijden (= was vooral gericht op de
conflictstaten Frankrijk en Duitsland).
• Staal: wapens
• Kolen: energie
De Raad van Europa (≠ EU-instelling)
- Opgericht in 1949
- Internationale organisatie met zetel in Straatsburg
- Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) & het Europees Hof voor de Rechten van de Mens
→ landen kunnen hier geen lid van zijn zonder EVRM te ondertekenen
- Breder dan de EU → 47 lidstaten (bv. Rusland en Turkije)
Voor Verdrag van Lissabon: 3-pijlerstructuur
1. Europese Gemeenschap
2. Gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid
3. Politiële en justitiële samenwerking in strafzaken
Na Verdrag van Lissabon: 3-pijlerstructuur verdwijnt
Linksboven: Europese Commissie
Midden: Europees Parlement
Rechtsboven: Europees Hof van Justitie
Linksonder: Charles Michel, Sassoli (voorzitter
Europees Parlement) en Ursula von der Leyen
Midden: eerste Galileo-satellieten in de ruimte
Rechtsonder: Brexit
3
,Het Poolse Grondwettelijk Hof heeft zich op een bepaald
moment buiten de Europese rechtsorde gesteld. “Onze
grondwet staat boven de EU en de Europese verdragen” → dit
is heel radicaal, want het is in strijd met wat ze ooit ondertekend hebben. In sé kan dit niet, want ze zijn nog steeds
lid van de EU.
De Europese Unie wil een einde maken aan de verschillende opladers die
elektronicafabrikanten leveren. Usb-c wordt de standaard zodat één oplader kan
volstaan voor meerdere apparaten zoals smartphones, laptops en bluetooth-headsets.
Europese Commissie heeft dit voorstel gelanceerd, maar de kans is groot dat het
effectief zal goedgekeurd worden.
In geval van crisis (bv. corona) hebben landen een nationalistische reflex:
grenzen sluiten, ondanks ze akkoord zijn gegaan om een groot deel van hun
soevereiniteit af te staan (
1.3 EUROPEES RECHT
Europese Unie = verdragsrechtelijke constitutionele rechtsorde → gebaseerd op 2 verdragen, dewelke
gelijkwaardig zijn
➔ Alles wat de EU mag doen, staat hier in + werden ondertekend door soevereine staten (België, Frankrijk,
Duitsland…)
VERDRAG BETREFFENDE DE EUROPESE UNIE (VEU)
Artikel 1
Bij dit Verdrag richten de HOGE VERDRAGSLUITENDE PARTIJEN tezamen een EUROPESE UNIE op, hierna „Unie”
te noemen, waaraan de lidstaten bevoegdheden toedelen om hun gemeenschappelijke doelstellingen te
bereiken.
[…]
De Unie is gegrond op dit Verdrag en op het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (hierna „de
Verdragen” te noemen). Deze twee Verdragen hebben dezelfde juridische waarde. De Unie treedt in de plaats
van de Europese Gemeenschap, waarvan zij de opvolgster is.
4
, VERDRAG BETREFFENDE DE WERKING VAN DE EUROPESE UNIE (VWEU)
Artikel 1
[…]
2. Dit Verdrag en het Verdrag betreffende de Europese Unie vormen de verdragen waarop de Unie is
gegrondvest. Deze twee verdragen, die dezelfde juridische waarde hebben, worden aangeduid met de term „de
Verdragen”.
Europese Unie = verdragsrechtelijke constitutionele rechtsorde → landen gaan akkoord om hun eigen Grondwet
onder een andere Grondwet te plaatsen → dit kan niet zomaar veranderd worden; het vereist de individuele
toestemming van elke LS omdat het invloed heeft op hun soevereiniteit
EU: supranationaal karakter
- Onafhankelijke instellingen: opereren los van Europees niveau
- Besluitvorming bij meerderheid: ook al ben je zelf niet akkoord, toch ben je gebonden omdat de beslissing
bij meerderheid gestemd is
- Toezicht op nakoming Unierecht: sancties mogelijk wanneer LS verzaken aan hun plichten
- Eigen rechtsorde met voorrang en rechtstreekse werking: als burger kan je rechtstreeks beroep doen op
wat er beslist wordt op Europees niveau en kan ingeroepen worden bij de nationale rechter
➔ Supranationaal ↔ internationaal: internationaal recht heeft betrekking op recht tussen internationale
staten/burgers onderling, terwijl supranationaal recht het recht is dat voortkomt uit een instantie (= EU) die
van de LS de bevoegdheid heeft gekregen om regels te vormen of recht te spreken
+ op internationaal niveau wordt geen eigen rechtsorde gecreëerd, op supranationaal niveau wel
1.4 HIËRARCHIE DER NORMEN
Vlaams en federaal niveau staan eigenlijk op gelijke hoogte, maar ze hebben
andere bevoegdheden
Het is niet 100% duidelijk of het internationaal recht boven het Europees
recht staat → er zijn wel enkele verdragen die voorrang hebben, maar
landen kunnen ook geen verdragen sluiten die in strijd zijn met het
Europees recht
5
, 1.4.1 EU-INSTELLINGEN
• Europese Raad: vergadering van
Europese Raad = samenkomst
van de top → vooral
richtinggevend politiek orgaan:
algemene richtlijnen over waar
Europa naartoe gaat; weinig
wetgevende bevoegdheden.
• Wetgevende instellingen
o Europees Parlement:
wij verkiezen
rechtstreeks mensen die in het Europees Parlement zetelen = belangrijkste wetgevende
macht samen met de Raad van Ministers
o Raad van Ministers: samenkomst van ministers rond een bepaald thema = belangrijkste
wetgevende macht samen met het Europees Parlement
o Europese Commissie: voorstellen + implementeren van Europese wetgeving → de enige die
wetsvoorstellen mogen doen
+ ook controlebevoegdheid (gedeeld met Europees Parlement): bij inbreuken op de wetgeving door
LS, stappen zij naar het Hof van Justitie om deze aan te klagen
• Hof van Justitie: juridisch controleorgaan → controleert implementatie (= passieve rol)
+ actieve rol: eens het Hof op een bepaalde manier heeft geoordeeld, zal zij de volgende keer op
diezelfde manier oordelen
• Rekenkamer: juridisch controleorgaan → auditeurs kijken na of het budget nageleefd wordt, of
projecten juist gefinancierd worden…
• Europese Centrale Bank: de enige instelling met rechtspersoonlijkheid (kan contracten sluiten,
verbintenissen aangaan…)
• Europese Investeringsbank: zorgt voor economische ontwikkeling binnen de EU d.m.v. financiering aan
minder ontwikkelde regio’s (vooral Oost-Europa)
• Adviescomités
o Europees Economisch en Sociaal Comité: belanghebbers van werkgevers- en
arbeidersorganisaties → geven enkel advies, maar kunnen geen beslissingen nemen
o Comité van de Regio’s: comité van lokale entiteiten → elk land vult voor zichzelf in wie ze daar
naartoe sturen; geen wetgevende bevoegdheid, enkel advies en consultatie
• Agentschappen: bevoegd voor heel veel zaken (bv. European Medicine Agency voor corona)
6
