Wetenschapstheoretische grondslagen van de pedagogiek
LES 1: INLEIDING / OVER FEITEN, CONCEPTEN, THEORIEËN,
VERKLARINGEN EN DUIDINGEN IN DE PEDAGOGIEK
Examen: gesloten boek, open vragen => 15/20
Opdracht: schrijfopdracht per twee => 5/20
Verwacht: Opgegeven hoofdstuk/ tekst voor elke les lezen
De inleiding wordt nog eens in de laatste les opnieuw gegeven, omdat je dan meer kennis
hebt om het te begrijpen.
INLEIDING
WETENSCHAPSTHEORETISCHE GRONDSLAGEN
Wijsgerige en historische pedagogische traditie
Algemene inleiding in de wetenschapsfilosofie (blz. 10)
Bouwt verder (gaat eigenlijk vooraf aan) op methodologische opleidingsonderdelen
- Interpretatieve onderzoeksmethoden
- Statistiek en empirische onderzoeksmethoden
DURF DENKEN
Dat is het credo van de Universiteit Gent.
- Kritische en onafhankelijke breinen studeren, onderzoeken, werken aan de UGent
Om te durven denken, dien je te leren denken => oud idee binnen de filosofie
Wetenschap?
- Enige bron van betrouwbare kennis
- Systematisch verkregen kennis
- Nieuwe dingen leren
- De menselijke kennis over bepaalde gebieden
- Proces van kennisverwerving
< Verschillende vakgebieden, verschillende wetenschappen, verschillende
onderzoeksmethoden >
- Verschillende onderzoeken leiden naar verschillende inzichten
- Soms komen we terug op onderzoeken
ˠ Bv. Is Astrazeneca nu wel of niet voldoende werkzaam?
- De marge waarin er ruimte is om te discussiëren is groot. Wetenschap is dan ook nooit
een zekerheid (vooral sociale wetenschappen).
- Veel dingen zijn we gewoon te weten, maar wisten we ooit niet
,Wetenschapstheoretische grondslagen van de pedagogiek
Wat is wetenschap?
Wat zijn sociale wetenschappen? (Lessen 1 t.e.m. 5)
Wat zijn pedagogische wetenschappen? (Lessen 6 t.e.m. 11)
DE EPISTEMOLOGISCHE VRAAG
De epistemologische vraag: wat is echt? Wat is waar?
Ter illustratie: Freire’s Pedagogy of the Oppressed
Is de wereld er als er geen mensen zijn om haar te benoemen?
“There is no true word that is not at the same time praxis. Thus, to speak a true word, is to
transform the world. To exist, humanly, is to name the World, to change it. Once named, the
world in its turn reappears to the namers as a problem and requires of them new naming. Men
are not built in silence, but in word, in work, in action-reflection” (Freire, p. 75-76).
Dit opleidingsonderdeel zoekt antwoorden op vragen zoals:
- Wat is kennis?
- Wat is waarheid?
- Wat is weten?
Wat is wetenschap? Wat zijn sociale wetenschappen? Wat zijn pedagogische
wetenschappen?
- Verschillende soorten wetenschap
- Verschillende invullingen in tijd
- Verschillende mensopvattingen => maatschappelijk debat
DURF DENKEN?
1. Wat is wetenschap?
- Hoe komen we aan kennis? Wat is waarheid? Wat is weten?
- Filosofie gedurende de 16de en 17de eeuw voornamelijk epistemologie
Een zoektocht naar de fundamenten en grenzen van het weten en wat we te weten
kunnen komen
- Om deze omwenteling in het wetenschappelijk denken te begrijpen, worden drie
centrale filosofische stromingen van naderbij besproken
ˠ Decartes & het rationalisme
ˠ Locke & het empirisme
ˠ Kant & het idealisme
,Wetenschapstheoretische grondslagen van de pedagogiek
2. Wat zijn sociale wetenschappen?
- De specifieke aard van mens- of geesteswetenschappen wordt gepositioneerd t.o.v.
natuurwetenschappen
ˠ en geëxploreerd a.d.h.v. de discussie over het onderzoeksobject (tussen
individueel en sociaal) en de onderzoeksmethode (tussen hermeneutische-
interpretatief en causaal-nomologisch).
ˠ Strijd tussen het kwalitatieve en het kwantitatieve
- Deze methodestrijd brengt ons bij het ‘instabiel’ statuut van de sociale
wetenschappen
ˠ de noodzaak van wetenschapsfilosofie voor de sociale wetenschappen
ˠ de discussie omtrent de maatschappelijke rol van de sociale wetenschapper.
3. Wat zijn pedagogische wetenschappen?
- Verschillende stromingen m.b.t. de wetenschappelijke pedagogiek besproken, die zich
situeren tussen een filosofisch antropologische benadering van pedagogiek en
pedagogiek als toepassingsdiscipline. => Heel wat verschillende ideeën
- Via belangrijke denkers uit de 20ste eeuw
ˠ Hannah Arendt
ˠ Henri Giroux
ˠ Paulo Freire
ˠ Martha Nussbaum
ˠ Martinus Langeveld
, Wetenschapstheoretische grondslagen van de pedagogiek
OVER FEITEN, CONCEPTEN, THEORIEEN, VERKLARINGEN EN
DUIDINGEN
Blz. 10 -18 Handboek
Gebruik van woorden zegt veel over welk soort onderzoek je doet.
Zo zal filosofie nooit de zaken verklaren, maar duiden.
Wetenschapstheoretische discussie
Filosofisch antropologische benadering vs. Pedagogiek als toepassingsdiscipline
PEDAGOGIEK ALS KWESTIE
Tegenover alomtegenwoordige facts & figures
- OECD: Organisation for Economic Co-operation and Development
- OESO: pisa resultaten
- ARWU: academische wereldranglijst van universiteiten (Shanghai ranking)
- …
- Focus op kwantitatieve analyses
- Eén waarheid?
In de Westerse wereld is er een zeer sterke focus op kwantitatieve analyses. De nadruk ligt op
eenduidige antwoorden.
Waarom moeten we ons de vraag ‘wat is wetenschap’ stellen?
- maatschappelijk en politiek debat staat bol van de pedagogische vragen
bijvoorbeeld? Waar zijn we zoekende als samenleving? Bv. kinderarmoede,
schooluitval, taal, …
- samenleving torenhoge verwachtingen heeft ten aanzien van de pedagogiek
- pedagogiek als wetenschappelijke discipline wordt niet zelden in twijfel getrokken
- grote zorgen; veel minder eensgezindheid als het gaat om wat nu precies het
probleem is, mogelijke oplossingen en hoe onderzoek doen
- pedagogiek traditioneel omschreven als de wetenschappelijke studie van opvoeding,
onderwijs en vorming
- sinds het ontstaan heel wat discussie over wat nu precies het vakgebied van de
pedagogiek is of zou moeten zijn (Langeveld, 1981; Perquin, 1960)
- geschiedenis van de pedagogiek een verzameling van pedagogische stromingen en
onderzoeksmethoden
- discussie in de academische wereld in een onophoudelijke zoektocht naar de meest
geschikte onderzoeksmethode om pedagogische vraagstukken te verkennen en te
vatten
er is altijd al discussie geweest
Pedagogiek in meervoud
- Pedagogische wetenschappen: orthopedagogiek, interculturele pedagogie, sociale
pedagogiek, onderwijskunde, historische pedagogiek
- Verschillende theoretische en empirische kaders
Belang van de discussie voor een divers vakgebied