De Etrusken
Beschaving = Etrurië, centraal- en deel van Noord Italië, rijk aan metaalertsen
° in Ijzertijd-cultuur, Villanova cultuur tijdens 8 e E
Unesco sites: Tarquinia en Cerveteri
Rol van de vrouw
o Man en vrouw gelijkwaardig
o Man en vrouw komen vaak samen voor op fresco
o Ook hier VR lichte huidskleur en man, donkere huidskleur
° Etrusken
o Verschillende opties, maar wss resultaat van etno-culturele interactie
tussen autochtone (Villanova) bevolkingsgroepen en bevolkingsgroepen
uit het Oostelijk gebied (Lidiërs uit Klein-Azië)
Noord-Etrurië: Volterra, Populonia, Vetulonia, Roselle (Arno)
Oost-Etrurië: Arezzo, Cortona, Perugia, Chiusi, Orvieto (Tiber)
Zuid-Etrurië: Veio, Cerveteri, Tarquinia, Vulci
-> grenzen westen: Tyrreense kust, Apennijnen
!
Benadrukt tijdens les
,Politieke ontwikkeling
8e tot 6e E : Koning = lucumo
5e E : oligarchisch bewind -> jaarlijkse verkiezingen van de opperste magistraat ‘Zilath’, niet meer macht dan anderen, maar zat de vergaderingen
voor
-> vrouwen verloren hier hun sterke positie
4e E : strijd tussen geboorteadel en middenstand
Grenzen (aan Tiber en Arno)
o 8e tot 5e E ° van machtige stadstaten
Noordelijke groep: Volterra, Populonia, Vetulonia en Roselle
Zuidelijke groep: Veii, Cerveteri, Vulci en Tarquinia
Oostelijke groep: Arezzo, Cortona, Perugia, Chiusi en Orvieto
Twaalfstedenbond = dodekapolis met jaarlijkse vergadering
o Interne sociale, economische en politieke ontwikkelingen met Griekse invloeden
o Door natuurlijke rijkdom aan ertsgebieden -> belangrijke handelsmacht -> conflict met Grieken en Puniërs -> strijden -> stilaan verval
Strijden :
509 VC : Tarquinii verdreven uit Rome
474 VC: verlies Cumae in Campanië
438 VC: verlies Capua (Campanië)
Begin Romeins overheersing : begin 369 VC met Veii, eindigde in 264 VC met Orvieto
o Etruskische steden konden veel van cultuur en maatschappelijke organisatie behouden onder Romeinse
heerschappij (taal pas vervangen tot 1 e E VC door latijn)
Benadrukt tijdens les
, Taal - mysterie
13.000 teksten vanaf 700 VC (graf – en votief inscripties)
Alfabet overgenomen van Grieken -> aangepast op basis van Etruskische klanken
Volledig andere taal, kan niet vergeleken worden met Indo-Europese taalgroep
Van rechts naar links geschreven -> lange teksten als een ‘boustrophedon’ = ‘zoals een os ploegt’ = van rechts naar links en links naar rechts
afwisselend
Dankzij tweetalige teksten (Etruskisch en Romeins) en verklaringen van Griekse en Romeinse auteurs -> 200 vertaalbare woorden
Voorbeelden
o Langste tekst van 1200 woorden
Mummiewikkel : religieuze teksten + kalender met vermelding van offer & gebed (geen zinnen)
o Tweetalige inscriptie – Punisch en Etruskisch
Tempelcomplex van Pyrgi
3 gouden plaatjes (2 Etruskisch) oorspronkelijk op muren gehangen (maar door vrees van plunderingen er af gehaald)
2 platen vermelden de oprichting van een cultusplaats en beeld van de Punische godin Astarte (= Etruskische Uni = Griekse Juno)
o Cirkel van Ivoren (georientaliseerde periode)
Introductie van alfabet (invloed Grieken)
-> hetzelfde alfabet als het Griekse, na verloop van tijd laten ze letters weg die niet gebruikt worden in spraak
Rechthoekig ivoren schrijftafel, opgevuld met was waarop men schreef met een stylus, aan de zijkant was het alfabet aangebracht
als geheugensteun
Lezen van links naar rechts
Schrijfbenodigdheden in waardevolle materialen -> enkel in aristocratische kringen
Benadrukt tijdens les