HOOFDSTUK 5: DEMARCATIE (WETENSCHAP EN PSEUDOWETENSCHAP)
DEMACRATIEPROBLEEM = PROBLEEM MET HET AFBAKENEN VAN ONDERWERPEN
ONDERSCHEID MAKEN TUSSEN WETENSCHAP (BETROUWBAAR GEHEEL VAN VOORSPELLINGEN, KENNIS EN FEITEN), GEEN-
WETENSCHAP OF SLECHTE WETENSCHAP (EXPERIMENT DAT BEPAALDE RESULTATEN GEEFT MAAR NIET BETROUWBAAR IS) EN
PSEUDO-WETENSCHAP
AFLIJNEN
1. HET DEMARCATIEPROBLEEM
* Demarcatie = “afbakening, gensscheiding, grenslijn”
- Nog steeds geen duidelijke consensus over hoe we wetenschap van niet-wetenschap
onderscheiden → vaak intuïtief
* Onderscheid wetenschap versus pseudowetenschap
* Goede versus slechte wetenschap
* Wat is wetenschap?
- Wetenschap: betrouwbaar geheel van stellingen, klopt nu en voor de toekomst
- Slechte wetenschap: over algemeen wel wetenschap maar slecht gedaan, geen betrouwbaar
resultaat
- Pseudowetenschap: (halfslachtig/ niet volledig) geen niet-wetenschap maar ook geen slechte
wetenschap
* Hoe minder duidelijk je een object kan beschrijven, hoe zachter de wetenschap
- Hard: fysica, chemie, wiskunde,…
- Zacht: psychologie/sociologie, economie, filosofie/pedagogie/theologie
* De laatste 400 jaar zijn er heel veel vernieuwingen opgetreden in de positieve wetenschap, de
wetenschap staat niet stil → zaken die vroeger heel wetenschappelijk naar voor gebracht werden,
zijn op korte rijd volledig ontkracht tot onzin
2. ENKELE VOORBEELDEN
* Filosofie = wetenschap? → Filosofen zeggen nee → vroeger: filosofie is de enige wetenschap
ð Sinds wetenschappelijke revolutie → wetenschap: binnen vast omlijnd begrip van positieve
wetenschap, gebaseerd op observeerbare feiten en volgen wiskundige methode → vraag: Heb
je dan gradaties?
ð Criteria om goede wetenschap van slechte wetenschap te onderscheiden
* Astrologie versus astronomie
- Astrologie: logica van de sterren, horoscoop → pseudowetenschap → geen causaliteit tussen
sterrenbeeld en persoonlijkheidskenmerken
- Astronomie: studie van hoe hemellichamen bewegen, krachten die daarop in werken → wel
wetenschap
* Creationisme versus evolutiewetenschap
* Psychoanalyse (Freud, onbewuste stuurt deel van bewuste handelingen, psychologische
problemen hebben gronding in onbewuste) versus CBT (cognitive behavioral therapy: losjes
wetenschap te noemen, therapie die ervan overtuigd is onze slechte gedragingen teruggaan op
bepaalde slechte overtuigingen die we hebben)
* Alternatieve geneesmiddelen → werkt wel ondanks ze niet wetenschappelijk zijn
- Acupunctuur
- Osteopathie
- Homeopathie
- Placebo
* Economie: geen eenduidige methode
26
, * Afbakening van grootbelang voor 3 sectoren:
- Gezondheidzorg: willen graag weten welke behandelingen gebaseerd zijn op wetenschappelijk
bewijsmateriaal
- Milieuzorg: bevolking beschermen tegen natuurrampen door preventieve maatregelen
- Onderwijs: creationisten willen dat hun opvattingen ook aan bod komt → maar darwinisten
vinden het pseudowetenschap
3. DRIE PROBLEMATISCHE OPLOSSINGEN
(Pseudowetenschap zou men geen wetenschap noemen )
* Pseudowetenschap is onjuist
- Wanneer iets niet klopt zeggen dat het pseudowetenschap is
- Bv: creationisme: bijbelse scheppingsleer moet gelezen worden als volwaardige wetenschappelijke theorie over
ontstaan van het universum en het leven op aarde
-2 problemen
§ Veel wetenschap die men intuïtief niet pseudowetenschap zou noemen, leek op de
moment dat ze verkondigd wel juist en gestaafd door de best mogelijke bevindingen maar
is later toch onjuist gebleken → vaak niet als onjuist of pseudo beschouwd want was met
juiste methodes gedaan (vb pluto geen planeet meer) → fout zijn van een onderzoek lijdt
niet direct tot het benoemen van pseudowetenschap
§ Veel pseudowetenschappen zijn niet noodzakelijk onjuist → kunnen in vele opzichten
correct zijn (iets dat effect heeft) (bv pilletjes A.Vogel)
* Pseudowetenschap is niet gebaseerd op observatie
- Goede wetenschap is meestal op observatie gebaseerd
- Wanneer een wetenschap allerlei claims maakt die niet berusten op observaties dan zou het
een pseudowetenschap zijn
- Probleem: veel problemen kan niet met observatie (zwaartekracht) → omdat er iets vaak
gebeurd gaan we denken dat er iets is → incorrect (bv: waar rook is is vuur) → vaak illegitieme
gedachtensprongen met bepaalde causaliteit → mensen gaan ervan uit dat dit zeer
wetenschappelijk is
§ David Hume: we zijn psychologisch geneigd om A te begrijpen als oorzaak van B als A altijd
vooraf gaat aan B, en als B altijd volgt op A → maar dat we niet waarnemen dat A de
oorzaak is van B
* Pseudowetenschap laat zich niet verifiëren
- Pseudowetenschappelijke uitspraken zijn uitspraken waarvan het onmogelijk is om te bepalen
of ze juist zijn
§ Geen empirische technieken die ons toestaan om te controleren of een
pseudowetenschappelijke uitspraak waar is
- Probleem: veel dingen die we wel wetenschap noemen zijn ook gebaseerd op niet te verklaren
principes
- Als het niet te observeren is, is het moeilijk te verifiëren
- Verdedigd door leden van Wiener Kreis
§ Zij vinden dat metafysica niet bestaat → hoe vaker je een wetenschap kan verifiëren
hoe beter de wetenschap
27
