Sociale psychologie, 9e editie.
Elliot Aronson, Timothy D. Wilson, Robin m. Akert, Samuel R. Sommers. Nederlandstalige
bewerking.
Hoofdstuk 1: Inleiding tot de sociale psychologie
1.1 Wat is sociale psychologie?
Psychologie = De wetenschap van het gedrag en de psychische processen van het individu.
Sociale psychologie = De wetenschap die bestudeert hoe gedachten, gevoelens en
gedragingen van mensen worden beïnvloed door anderen: ouders, vrienden, werkgevers,
leraren, vreemden, in feiten de gehele sociale situatie.
Sociale invloed = Beïnvloed worden door andere mensen
Als we het over sociale invloed hebben denken we allereerst aan rechtstreekse pogingen tot
overreding, waarbij iemand opzettelijk probeert om het gedrag of de attitude van een ander
te veranderen. Maar er is ook sprake van een rechtstreekse poging tot overreding wanneer
vrienden ons proberen over te halen tot iets wat we eigenlijk niet willen. Deze rechtstreekse
pogingen tot sociale beïnvloeding vormen een groot deel van het onderzoeksterrein van de
sociale psychologie.
Sociale invloed is breder dan beïnvloed worden door anderen:
1. Ten eerste gaat het verder dan gedrag, het omvat zowel onze gedachten en
gevoelens als onze zichtbare handelingen.
2. Ten tweede heeft sociale invloed meer uitingsvormen dan alleen de doelbewuste
pogingen tot overreding.
1.1.1. Sociale psychologie, wetenschap en gezond verstand
Empirisch = Op waarneming en/of onderzoek gebaseerd
Sociaal psychologen proberen op een empirische wijze een antwoord te vinden op
vraagstukken, zoals waarom springt iemand voor de trein om diegene van de treinrails te
helpen.
Sociaal psychologen menen dat je pas kunt begrijpen hoe mensen door hun sociale wereld
worden beïnvloed als je begrijot hoe ze die sociale wereld waarnemen, begrijpen en
interpreteren. De sociale psychologe hecht veel belang aan de de manier waarop mensen de
sociale wereld interpreteren. Daarom besteden ze speciale aandacht aan de wortels van
deze interpretaties.
1.1.2. Sociale psychologie en het verschil met verwante disciplines
Als persoonlijkheidspsychologen proberen sociaal gedrag te verklaren, concentreren ze zich
over het algemeen op individuele verschillen: in die aspecten van de persoonlijkheid van de
betrokkenen die ervoor zorgen dat ze anderen zijn dan anderen. Hoewe de inzichten van
persoonlijkheidspsychologen onze kennis over het menselijk gedrag vergroten, zijn sociaal
,psychologen ervan overtuigd dat je, als je gedrag primair op grond van
persoonlijkheidsfactoren probeert te verklaren, een essentieel onderdeel van het verhaal
buiten beschouwing laat: namelijk de machtige rol van de sociale invloed.
Sociale psychologie is gerelateerd aan sociale wetenschappen, zoals de sociologie, economie
en politicologie. Al deze vakgebieden bestuderen de invloed van sociale factoren op het
menselijk gedrag, maar door belangrijke verschillen staat de sociale psychologie apart, met
name op analyseniveau. Voor biologen is het analyseniveau bijvoorbeeld dat van genen.
Voor persoonlijkheids- en klinisch psychologen is dat het individu. Andere sociale
wetenschappen houden zich meer bezig met brede sociale, economische, politieke en
historische factoren die invloed hebben op gebeurtenissen in een bepaalde gemeenschap.
Het analyseniveau is een groep of sociaal systeem. Voor sociaal psychologen is het
analyseniveau het individu in de context van een sociale situatie.
Het verschil tussen de sociale psychologie en andere sociale wetenschappen wat betreft het
niveau van analyse, weerspiegelt een ander onderscheid tussen de disciplines: de vraag wat
ze proberen te verklaren. Het doel van de sociale psychologie is het identificeren van de
universele eigenschappen van de menselijke natuur die ervoor zorgen dat iedereen gevoelig
is voor sociale invloed, onafhankelijk van sociale klasse of cultuur.
1.2 De macht van de situatie
De sociaal psycholoog die mensen ervan probeert te overtuigen dat hun gedrag grotendeels
wordt bepaald door hun sociale omgeving, heeft het niet gemakkelijk: We hebben allemaal
de neiging om het gedrag van mensen te verklaren in termen van hun persoonlijkheid. Ook
we fundamentele attributiefout genoemd (De neiging om ons eigen en andermans gedrag
volledig toe te schrijven aan persoonlijkheidstrekken en het effect van de sociale invloed en
de acute situatie te onderschatten).
Als we gedrag op deze attributieve manier (= Het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of
aan andermans gedrag en het daarmee voorzien van verklaren) in termen van
persoonlijkheid verklaren, kan ons dat een onterecht gevoel van veiligheid geven. Als we
bijvoorbeeld bizar gedrag proberen te verklaren zoals dat van zelfmoordterroristen die
zichzelf opblazen dan is het verleidelijk en op een vreemde manier ook geruststellend om de
slachtoffers af te doen als gestoorde mensen. Dat geeft ons het gevoel dat zoiets ons nooit
kan overkomen. Ironisch genoeg vergroot dit nu juist onze persoonlijke kwetsbaarheid voor
mogelijk destructieve sociale invloeden, omdat ons bewustzijn van onze eigen
ontvankelijkheid voor sociaalspycholosiche processen daalt. Als we de macht van de situatie
niet volledig doorgronden hebben we bovendien de neiging om het probleem te
vereenvoudigen en dat beperkt onze kennis over de oorzaken van een groot aantal
menselijke gedragingen. Deze vereenvoudiging kan er onder meer toe leiden dat we, in
situaties waarin individuen overdonderd worden door sociale krachten waartegen de
meesten van ons niet zijn opgewassen, geneigd zijn het slachtoffer de schuld te geven.
We denken aan de persoonlijkheid van onze vrienden en baseren daarop ons antwoord als
we een competitiedrang hebben bij vrienden. Bij het formuleren van onze voorspellingen
staan we nmeestal nauwelijks stil bij de aard van de sociale situatie.
,Onderzoek Lee Ross en Steven Samuels competitie VS coöperatie in spellen en sociale
situaties
Maar hoe precies zijn deze voorspellingen? Moeten we wel rekening houden met de sociale
situatie? Om dat uit te vinden voerden Lee ross en Steven Samuels het volgende experiment
uit:
Ze legden het spel uit aan onderzoeksassistenten en vroegen hen twee lijsten samen te
stellen, een met studenten waarvan ze dachten dat deze voor de competitieve strategie zou
kiezen en een met studenten waarvan ze dachten dat zij voor de coöperatieve strategie
zouden kiezen. Zoals verwacht hadden de onderzoeksassistenten geen moeite om studenten
aan te ijzen die in twee categorieën pasten.
Vervolgens nodigden Ross en Samuels de studenten uit om voor een psychologisch
experiment het spel te komen spelen. Er werd echter een aspect aan het spel toegevoegd:
de onderzoekers varieerden een ogenschijnlijk onbelangrijk onderdeel van de sociale
situatie, namelijk de naam van het spel. De ene helft vertelde ze dat het ‘het beursspel’
heette en de andere helft ‘het gemeenschapsspel’.
Er waren dus vier condities:
- Competitieve mensen in beursspel
- Competitieve mensen in gemeenschapsspel
- Coöperatieve mensen in beursspel
- Coöperatieve mensen in gemeenschapsspel
Sommige mensen lijken competitief van aard en het ligt voor de hand dat zij elke
mogelijkheid aangrijpen om de strijd aan te binden met een collega-student. Anderen lijken
coöperatiever ingesteld. Uit het figuur blijkt dat kenmerken van de sociale situatie, zoals de
naam van het spel, wel degelijk invloed uitoefent. Toen het beursspel werd genoemd
reageerde ongeveer 2/3 van de studenten competitief. Toen het gemeenschapsspel werd
genoemd reageerde slechts 1/3 competitief.
Als alleen al het toekennen van een naam aan het spel een belangrijke invloed heeft op het
gedrag van spelers, welke invloed denk je dan dat de invloed zou zijn van het aanpassen van
de sfeer in het klaslokaal zodat die de aard van het spel weerspiegelt?
1.3 De macht van sociale interpretatie
Wanneer gedrag wordt beloond met een beloning is de kans groot dat we daarmee
doorgaan, wanneer gedrag wordt gevolgd door straf is de kans groot dat het gedrag afneemt
en uiteindelijk eindigt. Dit is de benadering van het behaviorisme, een stroming die in gang
werd gezet door B.F. Skinner. Deze stroming in de psychologie verdedigt de stelling dat alle
gedrag verklaard kan worden aan de hand van beloningen en straffen in de omgeving van
het organisme en dat het niet nodig is om er subjectieve zaken als denken en voelen bij te
betrekken.
Als een behaviorist het gedrag van toeschouwers van de zelfmoor dop internet wil begrijpen,
analyseert hij de situatie om te zien welke specifieke objectieve factoren mogelijke pogingen
om te helpen, hebben verhinderd. Welke stilzwijgend aagenomen objectieve beloningen en
straffen waren aan de verschillende mogelijke acties verbonden? Wat waren de stilzwijgend
aangenomen beloningen en straffen wanneer men niets zou doen?
, Behaviorisme heeft sterke punten en de principes verklaren bepaald gedrag heel effectief,
maar omdat de vroege behavioristen geen rekening wilden houden met cognitie, denken en
voelen gingen ze voorbij aan verschijnselen die vitaal belang zijn voor menselijke sociale
ervaringen. Ze vergaten het belang van de manier waarop mensen hun omgeving
interpreteren.
Deze nadruk op constructen, de manier waarop mensen de sociale situatie interpreteren,
vormt de basis van de een benadering genaamd de gestaltpsychologie. Deze stroming
onderzoekt hoe mensen de fysieke wereld waarnemen en stelt dat we de subjectieve manier
moeten onderzoeken waarop een object in de geest van de mensen verschijnt (het gestalt of
geheel), in plaats van de manier waarop de objectieve, fysieke eigenschappen van het object
een geheel vormen.
Gestaltpsychologen menen dat het onmogelijk is om te bepalen hoe een object wordt
waargenomen wanneer je alleen deze bouwstenen van de perceptie in aanmerking neemt.
Het geheel is anders dan de som der delen. Je moet je richten op de fenomenologie (=
Filosofische methode die probeert door de geestelijkintuïtieve beschouwing van de dingen,
niet door rationele kennis, de constitutie van de wereld in de geest en het wezen der dingen
te beschrijven) van de waarnemer, op hoe een object op hem of haar overkomt, in plaats van
op de afzonderlijke objectieve elementen van het object.
Kurt Lewin wordt beschouwd als de grondlegger van de moderne sociale psychologie. Als
jonge hoogleraar van Joode afkomst in het Duitsland van de jaren dertig van de vorige eeuw
heeft Lewin het antisemitisme aan den lijve ondervonden. Mede dankzij zijn ideeën kregen
de Amerikaanse sociale psychologie vorm in de richting van een diepgaande belangstelling
voor onderzoek naar de oorzaken en mogelijke oplossingen van vooroordelen en etnische
stereotypering.
Zette belangrijke stap om gesteltprincipes niet alleen op perceptie van objecten toe te
passen, maar ook op sociale perceptie
Stelde dat het belangrijker is om te begrijpen hoe mensen de sociale wereld waarnemen,
doorgronden en interpreteren dan het is om de objectieve eigenschappen ervan te begrijpen
Fritz Heider (1896-1988), mede-oprichter sociale psychologie, merkte op: ‘Over het
algemeen reageert iemand op wat hij denkt dat de ander waarneemt, voelt en denkt, als
aanvulling op wat de ander zou kunnen doen.’ We zijn voortdurend aan het gissen naar de
gemoedtoestand, motieven en gedachten van anderen. Soms hebben we het bij het rechte
eind, maar vaak niet. Daarom hebben constructen belangrijke gevolgen.
Een speciaal soort construct is wat Lee Ross ‘naïef realisme’ noemt: de overtuiging dat ieder
van ons dingen waarneemt ‘zoals ze echt zijn’. Als andere mensen dezelfde dingen dus
anders zien, moet dat wel zijn omdat zij bevoordeeld zijn.
1.4 De oorsprong van constructen: De fundamentele menselijke
motieven
Mensen zijn complexe organismen: op elk willekeurig moment liggen er allerlei elkaar
overlappen de motieven ten grondslag aan onze gedachten en gedragingen, zoals honger,
dorst, angst, een verlangen om dingen onder controle te hebben en de belofte van liefde,
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur naomischiks. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €7,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.