Deel 1: Handelsrecht en marktpraktijken
Wat= “Commerciële Juridische Vraagstukken”?
1° Handelsrecht toegepast: de wet betreffende de Marktpraktijken en
Consumentenbescherming – nu deel WER (wetboek economisch recht)
2° Digitaal ondernemen en digitale marketing
3° Intellectuele eigendomsrechten
4° Mediawetgeving
Wat is recht?
Uiteenlopende definities. Een juiste en allesomvattende definitie geven is dus moeilijk.
➔ Het “recht” is immers steeds een product van een bepaalde gemeenschap op een
bepaald ogenblik én alle gemeenschappen zijn daarbij ook verschillend
(ontwikkeling, structuur, sociale filosofie of politieke organisatie)
Door dit tijds- en plaatsgebonden karakter is het quasi onmogelijk om een definitie te geven die
dit overstijgt en die voldoende precies is om het recht te onderscheiden van andere
normensystemen (oa. ‘de moraal’).
1. Het recht is een geheel van bindende regels
a) Algemeen geldende regels: dit zijn de gebodsbepalingen, verbodsbepalingen en
verlofsbepalingen:
- Gebodsbepalingen houden voor eenieder een verplicht gedrag in. Ze kunnen
zowel positief (binnen de 15 dagen verplichting geboorteaangifte) als neg.
(verzuiming hulpverlening: gevangenisstraf/geldboete) omschreven worden
- Verbodsbepalingen zin sommige gedragingen die in het algemeen verboden
zijn: diefstal, doodslag, verkrachting,…
- Verlofsbepalingen zijn regels die aan rechtssubjecten in het algemeen toelaten
bepaalde handelingen te stellen zonder dat zij daar evenwel toe verplicht zijn.
Vb: overspel ➔ eventuele scheiding
b) Regels toepasbaar na keuze: vele rechtsregels zijn slechts toepasbaar wanneer de
rechtssubjecten in een gegeven situatie een bepaalde keuze hebben gemaakt en een
bepaalde activiteit wensen te ontplooien. Het recht verbindt gevolgen aan het gedrag
van het individu, recht moeit zich niet met de keuze. vb: testament.
, c) Wilsaanvullende of suppletieve regels: het recht respecteert de vrijheid van het
individu en laat hen toe bepaalde keuzes te maken. Ook in gevallen waar de
betrokkenen geen oplossingen hebben gekozen of voorzien, moet het recht voor een
duidelijke regeling zorgen. Zo wordt bv aan ieder die in het huwelijk treedt, de
mogelijkheid gelaten vóór het huwelijk een huwelijksgoederenovereenkomst te sluiten,
waarin de patrimoniale verhoudingen tussen de toekomstige echtgenoten wordt
geregeld. Slechts een deel van de echtelingen maakt van deze mogelijkheid gebruik.
Ander vb: een koop.
d) Technische regels: er zijn ook een belangrijk aantal technische regels, die betrekking
hebben op allerlei aspecten van het recht zoals akten en procedures,…
2. Het recht moet het samenleven mogelijk maken
Zonder gemeenschap is geen recht mogelijk, zoals een gemeenschap zonder recht eveneens
ondenkbaar is. In deze gemeenschap moet het recht orde scheppen. Het bekrachtigt
toestanden en handelingen en verheft deze tot juridische norm. Het recht bekrachtigt niet alleen
bestaande toestanden, maar schept ook nieuwe toestanden (bv: sociale wetgeving = creatie
van het recht als uiting van een nieuw maatschappijbeleid dat een rechtvaardigere samenleving
beoogt.) De rechtsregel schept ook nieuwe gezindheden. (In sommige gevallen zo krachtig dat
het een nieuwe mentaliteit creëert en de ontwikkeling van andere –betere- gedragingen
bevordert.
3. Het recht vereist gezag
Het recht is verbonden met het begrip gezag. Het recht wordt door de overheid opgelegd en
door haar afgedwongen. Deze binding tussen recht en gezag dient te worden onderzocht
vanuit twee standpunten: het probleem van het uitvaardigen van het recht en wie staat er in
voor de naleving van de rechtsregels?
a) Het uitvaardigen van het recht gebeurt via de regelgevende organen die aangesteld
worden dmv vrije verkiezingen en de democratische systemen. De wijze van
totstandkoming van het recht is ook bepalend. Om rechtsgevolgen te hebben moet een
regel niet alleen bestaan, hij moet bovendien rechtsgeldig zijn ontstaan. Niet alle regels
van het recht hebben dezelfde waarde. Er bestaat een hiërarchie van hogere en lagere
normen. Lagere normen mogen hogere niet tegenspreken. De regelgevende organen
zijn gebonden door bevoegheidsregels ( = maken uit tav welke materies en personen
ze regelgevend mogen optreden) en procedureregels (= bepalen op welke wijze en
volgens welke pleegvormen de totstandkoming van de regel dient te geschieden).
Rechtsregels zijn dus slechts bindend indien zij op geldige wijze zijn tot stand
gekomen met respect voor de voorgeschreven procedures en de hiërarchie der
normen.
b) Naleven van het recht: deze moet gewaarborgd worden. Het basisprincipe is
afdwingbaar en laat toe het recht te onderscheiden van andere gedragsregels. Het
recht is doorweven van allerlei sancties die afwijkend gedrag bestraffen. Meestal is de
sanctie een vooraf vastgesteld dwangmiddel waarvan een intimidatie-effect wordt
verwacht. Eigenrichting is verboden ( = het zichzelf recht verschaffen). Beslechten van
conflicten via overleg of arbitrage kan wel en maakt een sterke opgang in de
economische sfeer. De staat genereert nieuwe rechtsregels via wetgeving (wetgevende
macht), maakt de toepassing ervan mogelijk via regering en administratief apparaat
, (uitvoerende macht) en past ze in zijn rechtbanken toe voor de beslechting van
geschillen (rechterlijke macht).
Rechtsgebieden/indeling
❑ Publiek recht : verhouding overheid t.a.v. burgers en overheden onderling
grondwettelijk recht
administratief recht
strafrecht en strafprocesrecht
fiscaal recht
internationaal publiekrecht
❑ Privaat recht : verhouding tussen burgers = aanvullend recht
burgerlijk recht
economisch recht
gerechtelijk recht
vennootschapsrecht
sociaal recht
internationaal privaatrecht
Rechtsbronnen
Verdragen (internationaal)*
Wet ( ≠ niveaus: grondwet – wet, besluiten, reglementen etc.)
Rechtspraak
Rechtsleer
Gewoonten/ gebruiken / algemene rechtsbeginselen
Billijkheid (algemeen – individueel = beperkt!)
✓Opm.: In Common-law systemen primeert rechtspraak boven wet
A. Verdragen en secundair internationaal recht – directe werking?
Verdrag met één of meerdere vreemde staten:
Vb. Dubbelbelastingsverdragen, CMR- transportverdrag, Weens Koopverdrag, …
Lidmaatschap internationale organisatie
• EU*
• VN
, • NAVO
Ook in burgerlijk recht?
Vb. => Interlandelijke adoptie (Art. 360-367 BW) = toepassing van het Verdrag inzake de
internationale samenwerking en de bescherming van kinderen op het gebied van de
interlandelijke adoptie (gedaan te ‘s Gravenhage op 29 mei 1993
B) De wet – wetten, decreten, ordonnanties, besluiten…
complexe gejuridiseerde structuur: federaal, gemeenschappen, gewesten, provincies,
gemeenten, etc.
C) Rechtspraak
Geheel van de uitspraken van de verschillende rechtscolleges
Uit constante rechtspraak wordt een feitelijk algemeen bindende rechtsnorm afgeleid
Rechtsleer
Geheel van standpunten van de rechtsgeleerden zoals die blijken uit handboeken,
proefschriften, commentaren in juridische tijdschriften enz. = de wetenschap van het
recht
D) Gewoonten en gebruiken
Normen ontsproten uit lang en eenvormig gebruik
Door de gemeenschap nageleefd met rechtsovertuiging
Vindt zijn neerslag niet in een of andere geschreven rechtsregel
➢ Vb. Aanstelling formateur bij regeringsformatie
Algemene rechtsbeginselen
➢ Vb. Recht van verdediging, onpartijdigheid van de
rechter
Juridisch redenen
Grote vrijheid rechter
Recht is niet zwart/wit, maar vaak grijs, het moet en wil objectief zijn, maar ontsnapt
zelden aan een minstens deels subjectieve beoordeling…
Vb.: Assisen, maar ook andere zaken