Verpleegkundige als organisator van zorg
Hoofdstuk 1: oriëntati e op de verpleegkunde (wat is verpleegkunde?)
Historische ontwikkeling (leren vanaf WOII)
‘Witte hoeden’
Het bronzen tijdperk
Prehistorie
Voor ontstaan Grieks-Romeinse rijk
→ niet-georganiseerde vorm van geneeskunst (=intuïtieve)
→ Zorgverlening en medisch-technisch handelen ontwikkelden hand in hand
Intuïtieve geneeskunde
Bv. Schedel met boorgaten in (waarschijnlijk om slechte geesten te bevrijden, waarvan men
aannam dat ze mentale stoornissen veroorzaakten)
Griekse oudheid
Slavenarbeid!
Mannen slaven: landbouw en industrie
Vrouwen slaven: huishoudelijke taken en zorg van kinderen → zorg
In welstellende huishoudens kregen sommige vrouwelijke slaven een meer gespecialiseerde
taak zoals zieke huisgenoten verplegen.
Hippocrates:
Vader van de hedendaagse GENEESKUNDE
Oorzaak en gevolg
Fundamenteel is de ontkenning van Goddelijke tussenkomst in ziekte. Ziekte is een
dysfunctie van het organisme.
De rationele geneeskunde wordt toegeschreven aan Hippocrates (460-377 vC)
Geneeskunde en verpleegkunde gaan onafhankelijk van elkaar
Mannen: oorzaak gevolg onderzoeken
Vrouwen: zorg en kinderen op de wereld zetten als vroedvrouw
Grieks Romeinse cultuur
“Geneeskunde” en “verpleegkunde” gaan zich geleidelijk onafhankelijk van elkaar
ontwikkelen.
In 130 v. Chr. zonk er een Grieks schip nabij de Italiaanse kust, met aan boord medicijnen en
Syrisch glaswerk. Het wrak werd in 1992 opgedoken door archeologen. DNA-onderzoek naar
de gevonden pillen leverde boeiende resultaten op. Het biedt inzicht in de geneeskunde van
de Grieken.
De millennia oude tabletten blijken een mengsel te bevatten van plantenextracten. Meer
dan tien soorten planten werden gebruikt, van hibiscus tot selderij. “Medicinale planten zijn
eerder al gevonden bij de Grieken, maar niet als een samengesteld medicijn, dat is nieuw”.
De pillen werden bewaard in tinnen doosjes en hadden de grootte van een munt. Ze werden
waarschijnlijk ingenomen met azijn of water.
1
,Geneeskunde richtte zich op het zoeken naar oorzaken van ziekten (Hippocrates)
Geneeskunde en behandeling van ziekten kwam in handen van mannen
Verloskunde werd bijna exclusief het domein van vrouwen
De zorg voor armen, slaven en besmettelijke zieken gebeurden door vrouwen
Middeleeuwen
Begijnen en abdijzusters ontwikkelen verpleegkunde tot ‘helend zorg verlenen’.
Gebaseerd op ervaring en werd doorgegeven van generatie op generatie. Dit gebeurde
vanuit liefdadigheid.
Invloed van de Kerk is zeer groot‼
Hospitalen of gasthuizen ontstaan.
Bedreiging voor artsen door ‘geneesmiddelen’ van helende vrouwen → heks → brandstapel
→ kennis verloren
Kloosteringen!
Verlichting
Zorgverleners verdwenen en werden vervangen door (ongeschoolde) oppassers
Bovendien was er een tekort aan financiële middelen; er zijn hoge aantallen patiënten
Dit resulteerde in verpleging die louter was afgestemd op minimale behoeften…
Maatschappelijke trend: “toenemende preutsheid”…
Verplegen is niets voor meisjes uit betere kringen…
Gebrek aan personeel → rekruteren uit vondelingen, armen, wezen, dronkaards en
gevangenen…
Een ‘Gasthuis’ werd een “plaats waar meisjes met een ‘slegt en ontuchtig gedrag’ voor straf
moesten werken…”
19e eeuw
Geen verpleegkundig korps, geen opleiding, lage cultuur
In katholieke landen bij kloosterorde
Opleiding bestond niet
Werken in een ZH was voorbehouden aan personen met een lage cultuur (meiden, ex-
prostituees, gevangenen).
Dit was de toestand vooral in protestantse landen; (UK, VS, Nederland, Duitsland, Noord-
Europa)
2e helft 19e eeuw
Heropbloei verpleegkunde: te verklaren door
– Verlangen naar emancipatie, vooral bij meisjes uit welgestelde kringen
– Verpleegster worden gaf vrouwen de mogelijkheid een zelfstandig beroep uit
te oefenen en ± gelijk te worden aan de man.
– Hierdoor kwamen er veel “intelligente” vrouwen in de verpleging terecht…
Florence Nightingale (1820-1910) BELANGRIJK!
2
,Wiskundige
Mee naar oorlog in de Krim
Afbeelden met lamp want deed observaties in donkere tenten
Lamp stelt symbool verpleegkunde.
Door haar observatie en kennis statistiek kreeg verpleging aandacht.
Ze hield bij wie stierf en welke verzorging deze dan kreeg.
Eerste hygiënische zorgen, licht en lucht (tenten open voor verluchting), eten en drinken,
slapen en waken, beweging en rust, afscheidingen en uitscheidingen, gemoedsbewegingen.
Indelen in categorieën
Prijs gekregen na de Krimoorlog → sticht eerste opleiding voor verpleegkunde → eerste
verpleegkundige school
Vanaf dan verpleegkunde professionaliseren.
Zorg systematisch aanpakken o.b.v. bepaalde doelstellingen.
‘Notes on Nursing’: 6 niet natuurlijke zaken waarop men voor goede gezondheid moet op
letten:
- Licht en lucht
- Eten en drinken
- Slapen en waken
- Beweging en rust
- Afscheiding en uitscheiding
- Gemoedsbewegingen
Wereldoorlogen
Wereld staat niet stil
Eerste chemotherapie o.b.v. mosterdgas.
Na oorlogen explosie kennis en technieken.
Na de wereldoorlogen (1950-1960)
De zorg wordt steeds technischer (vertechnologischen)
- Shift takenpakket artsen naar verpleegkundigen → verpleegkundigen juichen deze
ontwikkeling toe en aanzien dit als een statusverhoging
- Ook invloed op opleiding verpleegkundigen
- Technische diensten krijgen hoge(re) waardering
- Lage(re) waardering voor (basis)zorg aan bed
Jaren ‘60
- Feminisme
- Mondigheid
- Democratie
Niet langer gemedicaliseerd denken over verpleegkunde → patiënt centraal
Spanningsveld efficiënt en controleerbaar vs. patiëntgerichtheid → ethische dilemma’s
Bv. patiënt met tumor stadium 4 chemo, opereren…
Schaarste verpleegkundigen…
Ontstaan verpleegwetenschap:
3
, - Bekommernis om patiënt werd een centraal thema
- Niet langer gemedicaliseerd denken op verpleegkunde
Ziekenhuizen doorheen de jaren zijn geëvolueerd
Verpleegpost, patiëntenkamer, operatiekamer: met hoge luchtdruk
zodat lucht naar buiten gaat en niet naar binnen komt
» Behouden van steriliteit
Patiëntenvervoer
Verpleegkundige kledij
Wettelijke reglementering
In België wordt de verpleegkundige opdracht vervat in artikel 2 van het koninklijk besluit nr
78 van 10/11/1967 betreffende de uitvoering van de geneeskunde, verpleegkunde,
paramedische beroepen en de geneeskundige commissies.
Wet op de verpleegkunde 1974 betreffende de uitoefening van de verpleegkunde.
Koninklijk besluit van 19/6/1990 betreffende de verpleegkundige handelingen, prestaties en
kwalificatievereisten van de beoefenaars van de verpleegkunde.
3 verpleegkundige functies:
A functie :
= observatie en nauwkeurig vastleggen van de fysische en psychische symptomen en reacties
zoadat de arts een medische diagnose kan stellen.
Bv: slaappatroon, huid, motoriek
= verantwoordelijkheid nemen van een gezonde of zieke persoon om hem, dankzij
voortdurende bijstand, de handelingen te helpen verrichten die bijdrage tot het behoud,
verbetering of herstel van de gezondheid of hem bij het sterven te begeleiden
= specifiek
B functie :
B1 functie
= verpleegkundige technische prestaties zonder voorschrift
= specifiek
Bv: toedienen O2 (tot 2l), parameters, intraveneus infuus met fysiologische oplossing én
bijhorende bloedname
B2 functie
= verpleegkundige technische prestaties met voorschrift
= medisch handelen → technische verpleegkundige vertrekkingen en toevertrouwde
geneeskundige handelingen → door een procedure en/ of standaardverpleegplan
Bv: toedienen medicatie, inwindelen om circulatie te verbeten
C functie :
= toevertrouwde handelingen
= medisch handelen → technische verpleegkundige vertrekkingen en toevertrouwde
geneeskundige handelingen → door een procedure en/ of standaardverpleegplan
Bv: oncologisch verpleegkundige dient chemo toe, sondages, arteriële punctie
Verpleegkundige mag a, b en c bij zwangeren uitvoeren
4