Burgerlijk recht
Deel 0 algemeen recht
1. Algemene inleiding
1.1 Wat is recht?
1. Recht omvat een geheel van gedragsregels en normen
Gedragsregels en normen kunnen zeer verscheiden zijn en diverse normen
aannemen.
Bv: verbodsbepalingen waarbij het verboden wordt bepaalde handelingen te
stellen, regels van openbare orde of dwingend recht waar men niet zomaar van
mag afwijken of regels die vormvoorwaarden vastleggen voor bepaalde
handelingen
2. om het maatschappelijk leven te ordenen
doel is de gemeenschap/ samenleving te ordenen, zo niet zou er complete chaos
zijn
Bv: wegcode met voorschriften à verkeer loopt niet in het honderd
3. opgelegd door de overheid
overheid beslist welke rechtsregels uitgevaardigd worden. Op verschillende
niveaus binnen de overheid kunnen regels worden uitgevaardigd (gemeente,
provincie, gewest, federale staat)
4. regels zijn afdwingbaar
uitvaardigen is niet voldoende à moeten ook afgedwongen worden à
gerechtelijk apparaat uitgewerkt worden om tot afdwinging te kunnen overgaan.
Toepassing: de regel dat iemand die een overeenkomst heeft afgesloten deze ook moet
naleven = rechtsregel à voldoet aan 4 bovenstaande voorwaarden.
Ongeschreven regel dat men moet proberen op tijd te zijn voor een afspraak is geen
rechtsregel, maar fatsoensregel à niet opgelegd door overheid en evenmin afdwingbaar
1.2 Indelingen van het recht (lezen)
A. Publiek VS privaatrecht
Privaatrecht à regelt verhouding tussen burgers onderling
Binnen privaatrecht onderscheid tussen IPR, burgerlijk recht en Ger.R
• IPR: welke rechter is bevoegd en welke rechtsregels moeten toegepast worden
bij grensoverschrijdende rechtsproblemen (bv Belg veroorzaakt ongeval in
Oostenrijk met een Zwitser als betrokken partij)
• Ger. PR: geeft aan hoe gerechtelijk apparaat georganiseerd is (welke rechtbanken
bevoegd voor welke geschillen)
• Burgerlijk R: regels mbt familiale verhoudingen, contracten tussen burgers,
zakelijke rechten,…
Publiekrecht à regelt algemene belangen en heeft betrekking op de inrichting, de werking
en de onderlinge verhoudingen van overheidsorganen en op de verhouding van de overheid
tot de burgers.
Rechtstakken onder publiekrecht: administratief recht, straf- en strafprocesrecht, fiscaal
recht
• Staatsrecht: geheel van regels die betrekking hebben op de inrichting en werking
van de staat en de onderlinge verhoudingen tussen de organen van de staat.
staatsR omvat o.a bevoegdheidsverdeling tussen federale overheid en
gemeenschappen& gewesten
, • Administratief recht: regels die nodig zijn voor werking van overheidsinstanties,
manier waarop burger zich tot overheid kan richten,… à bv hoe
bouwvergunning aanvragen)
• Strafrecht: welke gedragingen zijn strafbaar en welke sancties staan er tegenover
• Strafproces: op welke wijze kunnen misdrijven vastgelegd en opgespoord
worden & hoe verloopt de procedure om beklaagden te vervolgen
• Fiscaal recht: regelt problematiek van belastingen
1.3 Bronnen van het recht (hiërarchie, zie slide + bronnen TK)
Bronnen van het recht à plaats waar de Rregels kunnen worden teruggevonden
3 bronnen: wetgeving, rechtspraak, rechtsleer, gewoonte & billijkheid
A. Wetgeving sensu lato
1. Internationale verdragen en beslissingen van supranationale organisaties
Bv recht van de EU
Europese organen beschikken over 3 belangrijke beleidsinstrumenten à
richtlijnen, verordeningen en beschikkingen
o Richtlijnen à geven regels aan die door nationale overheid van de
diverse lidstaten verplicht moeten worden opgenomen en verwerkt in
eigen wetgeving è gericht om wetgeving in verschillende lidstaten te
harmoniseren
o Verordeningen à bevatten algemene en volledige reglementering die
rechtstreeks van toepassing is in alle lidstaten
o Beschikkingen à bevatten regels die van toepassing zijn op de daarin
aangeduide bestemmeling (staat, bedrijf, of persoon) è bv bepaalde
boetes opgelegd aan een lidstaat of onderneming
Internationale verdragen tussen twee of meer staten à bv verdragen die regeling
treffen over bevoegdheid van de rechtbank in geschillen waarbij meerdere
nationaliteiten
2. Grondwet
GW à meest fundamentele wet; regelt inrichting van de machten binnen de staat
en waarborgt fundamentele rechten en vrijheden van burgers
(vrijemeningsuiting, gelijkheidsbeginsel,…)
Vastgelegd aan wie rechterlijke-, uitvoerende- en wetgevende macht toekomt
Om GW te wijzigen belangrijke procedure vereist à opmaken v.e. lijst met de te
wijzigen GW-artikelen à wetgevende kamer ontbinden + verkiezingen houden.
Om een wijziging door te voeren à 2/3 van de leden van Senaat en Kamer
aanwezig + 2/3 meerderheid vereist
3. Wet sensu stricto
à wet die door Kamer van Volksvertegenwoordigers tot stand komt; rol van
Senaat in wetgevingsproces sterk beperkt sinds hervorming van de Senaat.
Goedgekeurde wet pas uitwerking na publicatie in het BS. Wet kan datum van
inwerkingtreding zelf bepalen of bepalen dat datum wordt vastgelegd bij KB
4. Decreten
Decreet= wet dat op het niveau van Gemeenschappen en Gewesten wordt
gestemd; decreet op hetzelfde niveau als federale wet è regionaal!
Brussels Hoofdstedelijk Gewest à ordonnantie
Decreten van Waals- en Vlaams gewest enkel kracht van wet op respectief
grondgebied van deze instellingen. Decreten van Gemeenschappen kunnen
grondgebied overstijgen of minder ver reiken
, 5. Koninklijk Besluit
Besluiten die door Koning worden genomen (in praktijk ministers) die nodig zijn
voor de uitvoering van bepaalde wetten (oprichten v.e. organisatie om sociale
zekerheidsbijdragen te innen)/ KB moet wettelijke basis hebben en mag wet zelf
niet schorsen of vrijstelling van haar uitvoering verlenen
6. Besluit van de gemeenschap en de gewestregering
à beschouwd als regionale KB; staan op hetzelfde niveau als KB
7. Andere
à Ministerieel Besluit en besluiten van een lid van de Gemeenschaps- en
Gewestregering
B. Rechtspraak
Wet regelt alles in algemene bewoordingen à wet kan nooit in een oplossing voorzien
voor alle gevallen die zich kunnen voordoen.
Bij een betwisting moet een rechter de wet kneden en toepasselijk maken op en concreet
geval è interpreteren.
Rechtspraak= geheel van uitspraken/ beslissingen van hoven en rechtbanken;
rechtspraak leert ons hoe een rechter de wet in een concreet geval toepast.
Rechtelijke uitspraken bindend tussen partijen in geding, maar rechter kan zich baseren
op voormalige rechterlijke uitspraken van soortgelijke situaties.
Rechter moet zijn beslissing motiveren en uitspraak doen binnen een redelijke termijn
à rechter bepaalt, volgens de wet, de dag voor de uitspraak; meestal binnen een maand
na het sluiten van de debatten. Bij gerechtelijke vakantie wordt de termijn met een
maand verlengd.
C. Rechtsleer
Rechtsleer= geheel van wetenschappelijke publicaties over juridische aangelegenheden
à boeken en artikels te vinden in juridische tijdschriften; het gaat om een geheel van
opinies over het recht en de interpretatie ervan
Rechtsleer niet bindend, maar er wordt beroep op gedaan op stellingen van auteurs om
een juridische oplossing te vinden in een concreet geval
D. Gewoonte- billijkheid
Gewoonte wordt in een samenleving als algemeen bindend beschouwd zonder neerslag
te vinden in een wetgevende maatregel
Opdat er sprake kan zijn van gewoonte à 2 elementen:
o Algemeen geldende, openbare en herhaalde gedraging
o Subjectieve overtuiging dat deze gedraging geldt als rechtsnorm
Bv recht van de echtgenoot om de familienaam van de andere echtgenoot te gebruiken
2. Begrippen van burgerlijk recht
2.1 Gebiedende en aanvullende Rregels
• Gebiedende Rregels
o Mag nooit van afgeweken worden
o Regels van openbare orde of goede zeden+ regels van dwingend recht
§ Dwingend recht: regels waar men in beginsel niet van mag
afwijken om de zwakkere partij binnen de overeenkomst te