Hoofdstuk 1: beleid en stakeholders
1.1 Wat is beleid?
Beleid= een gedragslijn voor de aanpak van doelstellingen.
● Synoniemen beleid: strategie, aanpak, afsprakenkader, planning,...
● Beleid is een containerbegrip: ieder zijn eigen invulling
1.1.2 Beleid als containerbegrip
Een containerbegrip= een begrip zonder een scherp afgebakende betekenis.
● Iedereen kan er zijn eigen invulling aan geven: verschillende betekenis
● Het kan op veel verschillende toestanden, zaken, gebeurtenissen of niveaus toegepast worden.
Beleid is overal aanwezig: iedereen gebruikt het woord op veel verschillende manieren.
○ Beleid heeft zoveel betekenissen dat het eigenlijk niets meer betekent. → Gevolg: wanneer we over
beleid spreken begrijpen we elkaar niet.
● De vaagheid maakt het moeilijker om iets te ondernemen of om verantwoordelijken aan te spreken
op hun verantwoordelijkheid. Nochtans is dit aanspreken van beleidsverantwoordelijken als er iets
misloopt voor de doelgroepen een kerntaak van de orthopedagogisch begeleider. OB nemen
signaalfunctie weinig op. -> signaalfunctie: we kunnen niet verwachten dat kwetsbare groepen zelf en
op eigen houtje de wachtlijsten gaan aanvechten.
1.1.3 Concretiseer ‘beleid’!
Als je een zinvol gesprek wilt voeren over beleid is het belangrijk dat je
concretiseert. Een collega kan samen met het team een suggestie doen om
beleid te verbeteren. De suggestie moet men bezorgen aan de minister van
welzijn Wout Verbeke.
Door beleid met de 4 vragen uit het vage te halen kan je gemakkelijker een
zinvol gesprek voeren en je signaalfunctie opnemen, je kan dus echt iets
veranderen.
1.1.4 Beleid in het orthopedagogisch grondplan
● Beleid op microniveau : “ik spreek niet met mijn cliënt over mijn ouders”.
● Beleid op mesoniveau: organisatie van voorzieningen (wie moet de directeur
verantwoording afleggen? Vanwaar komt de missie en visie van een
voorziening? Wat is een bestuursorgaan of raad van bestuur? Wat maakt dat
ik in voorziening X een ander loon krijg dan in voorziening y?) → Dit zijn
allemaal zaken die impact hebben op jou werk en op de cliënt.
● Beleid op macroniveau: hulpverleningsbeleid en systeem
○ Welzijnsbeleid:
■ Is een containerbegrip.
■ Verwijst naar alle beleid dat het welzijn van mensen in een
samenleving moet verhogen, inclusief het welzijn van de
doelgroepen van de praktijkgerichte orthopedagoog.
■ Welzijn wordt door alle beleidsvormen en systemen op macroniveau verwezenlijkt.
Niet enkel hulpverleningsbeleid en systeem heeft daar verantwoordelijkheid voor.
(Goed sociaal huisvestingsbeleid noodzakelijk om het welzijn van alle mensen te
verbeteren, ook van de mensen die geen toegang hebben tot de private
huisvestingsmarkt.
■ Raakt meerdere beleidsdomeinen
1.2 Stakeholders
Stakeholders= individuen of groepen die een invloed uitoefenen in een organisatie of in een bepaald beleid.
VB. een directeur van een dagcentrum wil het atelierwerking in het dagcentrum professionaliseren. Hij wil dat
de ateliers ook dans en theater aanbieden en dat die ateliers professioneler worden. De directeur wil
professionele dansers, acteurs aantrekken om mee in te stappen in de atelierwerking. Als ze dit willen
1
,verwezenlijken zijn er verschillende stakeholders die hier een belang in hebben: cliënten, ouders cliënten,
begeleiders die op dat moment de atelierwerking organiseren, acteurs, dansers,...
Als het dagcentrum dit cultureel beleid groter ziet en meer ondersteuning en subsidies wil om samen te
werken met culturele centra dan is het interessant voor het dagcentrum om samen te werken met andere
dagcentra en samen met de andere nadenken over een meer algemene manier waarop de culturele sector kan
samenwerken met de sector voor personen met een handicap.
1.2.1 Stakeholdermap
Stakeholdermapping= lijst van alle stakeholders, geordend volgens belangrijkheid
● Handig om (welzijns)beleid te analyseren en beïnvloeden
Niet elke stakeholder heeft hetzelfde belang in of dezelfde invloed op het beleid in een
organisatie of ruimer. Er zijn stakeholders die veel/weinig invloed hebben, er zijn
stakeholders die meer/minder belang hebben bij een beleid.
Hoofdstuk 2 Welvaartstaat en middenveld
2.1 Wat is een welvaartsstaat?
Welvaartsstaat= een samenlevingsvorm van markteconomieën waarbij burgerlijke, politieke en sociale
grondrechten van de burger, met het oog op zijn materiële en de bevordering van zijn kansen tot ontplooiing,
binnen een wettelijk kader, effectief worden gewaarborgd.
2.1.1 Kenmerken van een welvaartsstaat
1. Democratie= een bestuursvorm waarin de wil van het volk de bron is van legitieme
machtsuitoefening.
Centrale principes die een democratie tot een democratie maken:
● Vrijheid en gelijkheid verzoenen: als iedereen 100% vrijheid zou hebben dan zou de wet van de
sterkste gelden en dan zou dit ten koste kunnen gaan van gelijkheid, als we 100% gelijkheid nastreven
dan gaat dit ten koste van de vrijheid. → Evenwicht zoeken tussen beide.
● Volksvertegenwoordiging: er zijn democratische verkiezingen. Volksvertegenwoordigers worden
aangeduid die het algemeen belang mogen dienen.
● Mensenrechten: om de democratie en burgers te beschermen tegen overheden zijn deze
mensenrechten essentieel. Volksvertegenwoordigers in het parlement of regeringsleden in de
uitvoerende macht moeten zich ook aan de IVRM houden.
● Toezicht op overheden: door raad van state of onafhankelijke organisaties die toezicht houden op
mensenrechtenschendingen (BV UNIA)
● Scheiding der machten (+4e en 5e macht): wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht + 4e
macht: de pers + 5e macht: sociale media.
● Pluralisme in:
○ = het herkennen van verschillen en het engagement om tot compromissen te komen.
○ Moet tot uiting komen in verschillende politieke partijen/standpunten.
VB. CD&V heeft andere visie op hulpverlening aan jongeren in vergelijking met Open VLD.
○ Vrijheid van onderwijs, persvrijheid, recht op informatie, onafhankelijk wetenschappelijk
onderzoek,.... → moet onafhankelijk zijn en mag niet gestuurd worden vanuit de overheid.
VB. drugsbeleid dat europese lidstaten vaak voeren komt vaak niet overeen met de
bevindingen uit wetenschappelijk onderzoek. En heel wat debat door universiteiten en
onderzoekers om dit beleid ter discussie te stellen.
○ Vrije en vrijwillige organisaties, verenigingen en bewegingen (middenveld?)
VB. beweging naar aanleiding op de moord op Julie Van Espen en de politieke druk die
nadien ontstond.
2. Sociale Markteconomie= wederzijdse bescherming in een welvaartsstaat.
● Bedrijven: belang dat werknemers werken en niet onverwachts staken, dat er geen onrust is onder de
werknemers, belang bij goed ondernemersklimaat (= voldoende koopkracht zodat bedrijven hun
goederen en diensten kunnen verkopen), belang bij gemotiveerde, gezonde en opgeleide werknemers
die gezond zijn om te werken en ook complexe arbeid kunnen verrichten.
● Burgers: hebben belang bij de inperking van sociale risico’s die maken dat ze op een dag niet meer
kunnen werken (BV. door ziekte, invaliditeit, onverwachte werkloosheid, door ouderdom), baat bij
gezondheidszorg en onderwijs, belang dat er afspraken zijn over lonen (arbeidsduur per week).
2
,In een welvaartsstaat is er wederzijdse bescherming van burgers en bedrijven nodig om de economische
activiteit en het welzijn te garanderen. Deze twee zijn afhankelijk van elkaar. Afspraken tussen werknemers en
bedrijven of werkgevers spelen een cruciale rol in de sociale markteconomie, dit noemt men ook wel sociaal
overleg.
België: het sociaal pact
● 1 van de belangrijkste mijlpalen voor de uitbouw van de sociale markteconomie en onze
welvaartstaat.
● Het was het ontstaan van de verplichte sociale zekerheid en van het sociaal overleg tussen overheid,
werkgevers en werknemers.
De sociale markteconomie zorgt er dus voor dat bedrijven en burgers zich wederzijds beschermen. (belangrijk
voor ons en onze doelgroep)
→Voordeel voor burgers is de inperking van sociale risico’s, onderwijs dat de kans op een positie op de
arbeidsmarkt en het inkomen vergroot, gezondheidszorg,... Voordelen leveren op hun beurt voordeel op voor
bedrijven.
VB. Deliveroo-koeriers: sommige vinden dat ze te weinig sociale bescherming ontvangen. Anderen zijn het niet
met deze stelling eens. → Discussie over de sociale markteconomie.
Uit onderzoek blijkt dat platform werk meer stress met zich meebrengt en dat sommige doelgroepen van
praktijkgerichte orthopedagoog oververtegenwoordigd zijn in platform werk. Dit zijn structurele zaken die
impact hebben op gezinnen en individuen en de begeleiding ervan.
3. Herverdeling
In een welvaartsstaat wil men zoveel mogelijk mensen hun inkomen uit arbeid laten krijgen. Zo kunnen
mensen grotendeels instaan voor hun eigen welzijn. Zowel werknemers en werkgevers betalen belastingen en
socialezekerheidsbijdragen op deze arbeid. Dit geld wordt herverdeeld dmv de sociale zekerheid en beleid dat
een land voert.
De herverdeling gebeurd door de sociale zekerheid die ons allen verzekert tegen sociale risico’s.
● Uitkering op basis van geleverde arbeid: Om gebruik te maken van de sociale zekerheid moet je
gewerkt hebben en dus bijgedragen hebben aan de sociale zekerheid. (in de volksmond = rechten
opbouwen).
VB. werkloosheidsuitkering, pensioen, ziekte- en invaliditeitsuitkering
Niet iedereen heeft gewerkt of kan werken, daarom is er ook nood aan een systeem van sociale bijstand
waarbij mensen in nood of kwetsbare posities die geen rechten opbouwen op basis van hun behoefte een
vervangingsinkomen of tegemoetkoming kunnen bekomen. Zodat ook zij een leven kunnen leiden dat voldoet
aan de menselijke waardigheid.
● Op basis van behoeftigheid (mensen in nood).
VB. leefloon, inkomensvervangende tegemoetkoming voor personen met een handicap
Tot slot zal een overheid ook herverdelen door een sociaal beleid te voeren bv door te investeren in
basisvoorzieningen zoals onderwijs en gezondheidszorg. Ook op deze manier is er dus herverdeling.
De manier waarop een land deze herverdeling aanpakt kan verschillen. Het type welvaartstaat is dus ook
afhankelijk van der verschillende politieke ideologieën.
4. Niet-staats (niet ‘overheid’)
● de uitvoering van de welvaartsstaat ligt grotendeels in handen van onafhankelijke organisaties en niet
die vd overheid/staat.
● Wetgeving = overheid
● De uitvoering= onafhankelijke organisaties:
○ uitbetaling werkloosheidsuitkering door werknemersorganisatie (vakbond)
○ Uitbetaling ziekte- of individualiteitsuitkering door ziekenfonds
3
, ○ uitvoering onderwijs en welzijnszorg (jeugdbijstand, gehandicaptenzorg,...) meestal
toevertrouwd aan vzw’s, ngo’s,...
○ middenveld
Bovenaan spreekt men over verschillende takken van de sociale
zekerheid. Deze takken zijn synoniemen voor de verschillende
types sociale risico’s die de sociale zekerheid verzekerd.
Groeipakket en jaarlijkse vakantie staat er ook bij maar is dat een
sociaal risico? Door bij te dragen aan de sociale zekerheid verzeker
je je voor jaarlijkse vakantie en vakantiegeld.
Het groeipakket is een bijdrage dat elk gezin voor het
grootbrengen van een kind ontvangt. Ouders van kinderen met
extra zorgnoden hebben recht op meer geld (zorgtoeslag bovenop
groeipakket)
Zwarte pijl duidt aan dat belangrijke actoren van de sociale zekerheid geen deel uitmaken van de overheid of
van de staat zelf. Vakbonden en ziekenfondsen maken geen deel uit van de staat.
5. Sociale grondrechten= moeten er voor zorgen dat alle burgers een menswaardig leven kunnen leiden.
Artikel 23 Belgische grondwet:
● Recht op arbeid, vrije keuze van beroepsarbeid (...), collectief overleg
● Recht op sociale zekerheid, bescherming van de gezondheid en morele, geneeskundige en juridische
bijstand
● Recht op behoorlijke huisvesting
● Recht op bescherming van gezond leefmilieu
● Recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing
● Recht op gezinsbijslagen
!!! Verwerkingsopdracht bekijken: welvaartsstaat
Globaal perspectief
Corona moet keerpunt worden om wereldwijd te investeren in sociale zekerheid zegt OXFAM. Corona stort
mensen in de armoede. Meer dan 1/3 van de wereldbevolking kan niet rekenen op overheidssteun om de
gevolgen van de coronacrisis te verzachten. Oxfam ziet een uitweg: investeren in sociale zekerheid.
2.2. Wat is een middenveld?
Middenveld= burgers die zich organiseren rond een gedeelde maatschappelijke missie en
die van daaruit dienstverlening opzetten, maatschappelijke verandering nastreven en/of
gemeenschapsvormend werken.
● Middenveld is een van de waanzinnigste containerbegrippen ooit.
● Bevindt zich in de ruimte tussen de staat, de gemeenschappen (families en
individuen) en de markt.
● Middenveld ontstaan:
○ Uit groepen geëngageerde burgers die zich breder organiseerde dan
de familieverbanden en de lokale gemeenschap.
○ Ontstaan niet uit de overheid of vanuit de markt, ze zijn niet uit op
winst.
● Middenveld bestaat ook uit werknemersorganisaties, mutualiteiten maar ook
uit sociaal culturele organisaties.
● Middenveldorganisaties streven een maatschappelijke missie na, ze willen
iets bijdragen aan de samenleving en aan de democratie in ruimere zin.
Voorbeelden middenveldorganisaties
● VZW De vijver: biedt hulpverlening aan personen met een beperking
● Vlaams Welzijns Verbond: koepelorganisatie die 750 voorzieningen in sector jeugdhulp en
gehandicaptenzorg verbindt.
4
