HOOFDSTUK 1: OBSERVEREN
1.1 Inleiding en definitie
® OBSERVEREN
o is bewust WAARNEMEN
- bewust gebruikmaken van je zintuigen, je bent je daarbij ook bewust van de
beperkingen van deze zintuigen en van de invloed van je eigen persoon
o en doelgericht WAARNEMEN
- de observatie dient een duidelijk omschreven doel, waarbij is afgesproken
hoe dat doel te bereiken is
1.2 Terminologie rond observaties
® Gedragsobservatie
o Voorwerp observatie is gedrag
® Observator – observant
o Observator = degene die observeert
o Observant = degene die geobserveerd wordt
® Niet-systematische observatie
o Niets speciaals afgesproken over waarop gelet gaat worden
o Geen observatieformulieren gemaakt
o Geen observatiedoelen of observatievragen geformuleerd
o Observerende grondhouding
o Bijvoorbeeld: de opmerking van een leerkracht dat de ouders steeds langer in de klas
blijven bij het wegbrengen van de kinderen naar school en dat er steeds meer kinderen
met moeite afscheid nemen
® Systematische observatie
o Er is duidelijk gemaakt wie gobserveerd gaat worden, wie, wat, wanneer, hoe lang en
op welke gedragingen gelet gaat worden
o Er is een observatiedoel en er zijn observatievragen geformuleerd
o Er is bepaald op welke manier er geobserveerd gaat worden en welk
observatieformulieren gebruikt worden
® Participerende observatie
o Participered = de observator neemt deel aan de situatie die hij observeert
o Bijvoorbeeld: een pedagogisch medewerker observeert het spelgedrag van kinderen in
een kinderdagverblijf terwijl hij zelf mee doet aan deze spelletjes
o Onderzoeksrol kan verhuld of niet-verhuld zijn
- Bij een verhulde onderzoeksrol weten de leerlingen of cliënten niet dat de
observator gericht aan het observeren is
- Bij een niet-verhulde onderzoeksrol weten de leerlingen of cliënten wel dat
de observator gericht aan het observeren is
Bijvoorbeeld: een hulpverlener die een gezin begeleid en ’s avonds mee komt
eten. Aan de ouders en kinderen is verteld dat hij komt kijken hoe het er in het
gezin aan toe is tijdens het eten. De ouders en kinderen weten dus dat hij komt
observeren
o Invloed observator
, ® Niet-participerende observatie
o Niet-participerend = de observator neemt zelf niet deel aan de situatie die hij
observeert
o Bijvoorbeeld: wanneer een observator via een filmopname observeert of als een
observator van een afstand een situatie observeert waarbij de observanten niet weten
dat hij observeert
o De observatorrol is dus meestal verhult
® Zelfobservatie
o De persoon van de observator en de observant vallen samen
o Helikopterview = in staat moeten zijn om jezelf van een afstand te bekijken
1.3 Doelstelling van de observatie
® Wat is het doel VAN de observatie?
o = wat wil ik te weten komen en wat wil ik dan met die gegevens doen?
o Moet eenduidig zijn = voor slechts 1 uitleg vatbaar
o Observeren kan een element zijn om dat doel na te gaan
o Maar! Kan ook ruimer zijn dan observeren
o Bijvoorbeeld: nagaan of Karel moet doorverwezen worden voor meer gespecialiseerde
begeleiding omwille van moeilijk gedrag op school
® Wat zijn de observatievragen? Wat is het doel IN de observatie?
o = onderzoeksvraag of observatievraag
o = waar wil ik specifiek door te observeren zicht op krijgen?
o Altijd een vraag!!
o Eenduidig = voor slechts 1 uitleg vatbaar
o Bijvoorbeeld: hoe gedraagt Karel zich op school?
® Wat zijn de vraagstellingen of deelvragen?
o Concretiseren = de observatievraag/onderzoeksvraag omzetten in een aantal
deelvragen of vraagstellingen
o Elke deelvraag zal dus een gedeeltelijk antwoord opleveren op de observatievraag
o Bijvoorbeeld: hoe gedraagt Karel zich verbaal in de klas? Hoe gedraagt hij zich non-
verbaal in de klas? Hoe is zijn sociaal contact met de leerkracht en andere kinderen?
Hoe uit fysieke agressie zich bij Karel? Hoe uit verbale agressie zich bij Karel?
o Onderzoeksvraag = wanneer je het observeren gebruikt als
dataverzamelingsmethode in een onderzoek
® Welke gedragingen worden geobserveerd?
o Operationaliseren = de deelvragen/vraagstellingen omzetten in concrete
gedragingen of concreet, uiterlijk zichtbaar/waarneembaar gedrag
o Is lastig maar belangrijk!
o Bijvoorbeeld: deelvraag mbt ‘verbaal gedrag’ kan je concretiseren naar wat Karel zegt,
welke woorden hij gebruikt, of hij met luide stem spreekt, goeiedag zegt, een
antwoord geeft op een vraag in de klas enz.
o Opmerking: begrippen ‘kenmerk’ en ‘dimensie’ (zie handboek): NIET KENNEN voor
examen
® Is er een nulmeting?
o Nulmeting of beginsituatie
o Om veranderingen in gedrag na te gaan
® Hoe brengen we de observatie in kaart?
o Afspreken hoe registreren
o Zie hoofdstuk 4 en 5
® Welke taal gebruiken we?
o Belang van eenduidige taal bij registreren en interpreteren
o Bijvoorbeeld: ‘soms’, ‘zorgelijk’, ‘meestal’, ‘vaak’, ‘erg’, ernstig’
® Criteria voor een goede (beschrijvende) observatie
o Context van de situatie weergeven (datum, uur, plaats, wie aanwezig enz.)
o Waarnemen vanuit verschillende zintuigen
o Registreren zoals een camera
o Waarneming volledig uitwerken
o Chronologisch ordenen van de waarneming
o Letterlijk weergeven wat er gezegd wordt
o Interpreteren NA de waarneming
o Correct en professioneel taalgebruik
Conclusie
® Observeren is:
o Altijd bewust/actief
o Altijd doelgericht
- Observatievraag/onderzoeksvraag
- Vertaling in deelvragen/vraagstellingen en concreet waarneembaar gedrag
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur Լիզա. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €5,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.