Stemmingsstoornissen
1. Inleiding
Emotie versus stemming?
o Een stemming is een bepaalde gemoedstoestand van een
zekere duur, die geen betrekking heeft op een specifieke
ervaring
o Een emotie is een intens, overheersend gevoel van korte duur
dat te maken heeft met een specifieke ervaring
Somberheid versus depressie?
o We kunnen een sombere stemming pas pathologisch
noemen als de intensiteit en de duur van de somberheid niet
in ‘verhouding’ staan tot de aanleiding ervan.
o In dat geval is de verdrietige of sombere stemming een
depressief symptoom dat in combinatie met een aantal
andere symptomen tot een syndroom, een depressieve
episode wordt gerekend.
o Pas een depressie wanneer symptomen meer als 2 maand
aanwezig zijn
Een stemmingsstoornis is een gemoedstoestand die niet past bij de
situatie en waarbij gedrag wordt vertoond dat niet past bij de
betreffende persoon
Stemmingsstoornissen
Unipolaire stoornissen Cyclothyme stoornis
Manisch-depresief of
Dysthyme stoornis Hypomanie
bipolaire stoonis
Depressie
1
, 2. Depressieve stoornis
2.1 Klinisch beeld
2.1.1 Uitgangspunten:
Zeer grote variatie en differentiatie
Gekleurd door persoonlijke geschiedenis, cultuur, actualiteit, …
Valkuil !!!! Te sterke focus op symptomen en onvoldoende op de
krachten
Vaak grote lijdensdruk bij de zorgontvanger
Kennis van symptomen als taal, om te begrijpen
Kennis om te kunnen differentiëren van andere problemen
2.1.2 Volgens DSM:
Depressieve of sombere stemming of prikkelbaarheid bij kinderen
Interesseverlies
Gewichtsverlies of gewichtstoename
Insomnia of hypersomnia
Psychomotore agitatie of retardatie
Energieverlies
Gevoelens van waardeloosheid of schuld, bijna elke dag
Concentratieverlies of besluiteloosheid
Suïcidale gedachten
5 van de 9 symptomen moeten bijna elke dag aanwezig zijn.
1 van die 5 symptomen moet minsten 1 van de eerste 2 zijn
2.1.3 Toelichting:
Ziekelijke neerslachtigheid
Subjectief: somber, lusteloos, neerslachtig, hopeloos, ..
Objectief:
o Motoriek: Ingezakte houding atoon
o Mimiek: somber, mondhoeken omlaag, verticale frons, mimiek
nagenoeg afwezig depressief masker
o Spraak: monotoom, langzaam, weinig en korte woorden,
articuleert weinig en moeilijk verstaanbaar
o Verminderde zelfzorg
o Sociaal isolement
o Futloosheid
Melancholia of beleefde levensloosheid: ik heb geen gevoelens
meer, ik ben dood binnenin. Dit wordt ervaren als pijnlijk.
Anhedonie
Niet meer kunnen genieten
Verlies van interesse, betrokkenheid, plezier, feitelijk verdwijnen
van mogelijkheid tot genieten
2
, Vitaal syndroom:
Eetlust vermindering of juist vluchten in eten
Ontlasting – obstipatie
Seksualiteit – verminderd of geen libido
Slaap – doorslaapproblemen
Dagritme – dagschommeling
Angst t.g.v. machteloosheid
Formele denkstoornissen:
Vertraagd,
Concentratie en geheugenproblemen
Soms dwanggedachten
Inhoudelijke denkstoornissen:
Denkfouten (automatische gedachten)
Type cognitieve Automatische gedachten
vervorming
Overgeneralisatie Niets lukt me
Alles of niets denken Ik ben helemaal alleen in de wereld
Uitvergroting Ik zie er niet uit. Ik ben aan het instorten.
Ik kan dit niet aan
Labeling en mislabeling Ik denk dat ik gewoon een echte kneus ben
Toekomstvoorspeller Ik weet dat ik voor dit examen zal zakken
Uitvergroting Het zou verschrikkelijk zijn als Sue me
afwijst
Personalisering Ik weet dat Johns problemen feitelijk mijn
schuld zijn. Het is allemaal mijn schuld
Psychotische kenmerken: hypochondrische, ziektewanen,
armoedewanen, nihilistische wanen, …
Veralgemeende remming
Lichamelijke klachten
Afkeer van het leven = suïcidaliteit
3
, 2.2 Soorten depressieve stoornissen
Exogene depressie
o Psychosociale factoren
Reactieve depressie
o Ingrijpende gebeurtenis (bv overlijden of relatiebreuk)
Endogeen of vitale depressie
o Erfelijkheid en biologische factoren
Geagiteerde depressie
o Druk, rusteloos en opgewonden (geagiteerd), prikkelbaar,
humeurig
Gemaskeerde depressie
o Depressieve symptomen worden gemaskeerd door
lichamelijke klachten
Psychotische depressie
o Gepaard met wanen, hallucinaties en angst
o Biologische factoren
Melanchole depressie
o Wanen in de vorm van schuldwanen en ondergangsgedachten
o Verminderde zelfzorg, catatonie (verstijven van de spieren, of
overmatige bewegingen) en extreme angst
Dysthyme stoornis
o Stemming neerslachtig en gedrukt
o Symptomen en klachten verschillen in ernst en beloop
o Stemmingsklachten minder uitgesproken maar chronisch van
aard
o Aanhoudende gedrukte stemming gedurende meerdere jaren
Postpartum depressie of postnatale depressie
o 1e week na bevalling baby blues
Wisseld gemoed, huilbuien, neerschalichtigheid,
slapeloosheid en angst
o 4 tot 6 weken na bevalling
Klachten zoals andere depressies
Lijken gewoon, maar nemen zodanige vorm aan dat de
jonge mama haar taken niet meer kan uitvoeren
Winterdepressie
o Seizoensgebonden patroon
Depressieve stoornis NAO
o Depressieve stemmingklachten die niet voldoen aan critaria
van andere categorieën
o Premenstruele dysfore stoornis: tussen de ovulatie en de
menstruatie depressieve stemmingsklachten hebben die
duidelijke consequenties hebben voor het algemeen
functioneren
4