Vroedvrouw als professionele begeleider 2
Hoofdstuk 1: Psychologie van de perinatale periode
1.1 Psychologie voor vroedvrouw
1.1.1 Zwangerschap en geboorte als life-event
Een life-event is een betekenisvolle ervaring die het verloop van het leven
tekent/bepaalt/kleurt.
Sociale steun is vooral belangrijk in tijden van onzekerheid, tegenslag en stress. Sociale steun
kan vier vormen aannemen…
1 Emotionele steun
→ Emotionele steun geeft mensen het gevoel te worden begrepen en er niet alleen
voor te staan. De vroedvrouw draagt veel bij in het aspect van de emotionele steun.
Niet alleen in haar professionele aanwezigheid, maar ook door haar sociaal-
communicatieve vaardigheden kan zij een verschil betekenen in het leven van een
zwangere en haar partner.
Bijvoorbeeld: Luisteren naar iemands verhaal, iemand een hart onder de riem
steken, een arm om iemands schouder leggen,…
2 Informationele steun
→ Mensen kunnen elkaar steunen door elkaar adviezen te geven of informatie te
verstrekken. Vroedvrouwen zijn een spilfiguur inzake GVO rond zwangerschap,
arbeid en bevalling. Deze kennis delen zal niet enkel leiden tot gewenst gedrag,
maar ook tot het verlagen van het onzekerheidsgevoel waar veel zwangeren en
jonge moeders/vaders last van hebben.
3 Instrumentele steun
→ Instrumentele steun houdt in dat mensen heel praktische dingen voor elkaar
doen. In eerste instantie zal vooral het sociaal netwerk rond de zwangere instaan
voor deze vorm van steun. Niettemin zal de vroedvrouw hier tips en suggesties
kunnen in geven.
Bijvoorbeeld: Vrienden komen langs met eten, de vroedvrouw geef informatie over
de gratis kinesitherapiebeurten, de beschikbare huishoudhulp,…
4 Waarderende steun
→ Waarderende steun houdt in dat mensen bevestiging halen uit het contact met
anderen. Ze zien dat anderen goedkeuren wat ze doen, dat anderen het op dezelfde
manier doen of ze worden aangemoedigd door anderen om vooral zo door te gaan.
Het is nog belangrijk om op te merken dat het niet zozeer gaat om de daadwerkelijke
hoeveelheid steun die mensen ontvangen, maar om de ‘waargenomen’ hoeveelheid steun.
Wie van tevoren weet dat hij bijvoorbeeld een vroedvrouw kan bellen om een verhaal of
vraag kwijt te kunnen voelt zich al beter, ook al maakt zij geen gebruik van die mogelijkheid.
1
,1.1.2 Prenatale verloskundige begeleiding
Begeleiding is een samenhangend geheel van ondersteunende activiteiten met als doel de
patiënt te helpen adequaat om te gaan met de psychosociale veranderingen en problemen.
Sociale steun wordt gezien als een buffer tegen stressvolle situaties, het helpt bij het
ontwikkelen van copinggedrag en heeft een positief effect op gezondheidsgedrag.
→ + lees pagina 10-12 in de cursus.
1.2 Psychosociale zorgmodellen
1.2.1 Van een medisch naar een biopsychosociaal model
Het medisch model bevordert een technologische benadering en de geneeskunde aangezien
zwangerschap, bevalling en geboorte worden beschouwd als een ziekteproces. Men kiest
voor ‘better safe than sorry’. De drijfveer is veiligheid.
De vrouw wordt gezien als een afhankelijke patiënt waarbij geen rekening wordt gehouden
met emoties en persoonlijke behoeften. We moeten vanuit het standpunt van de pathologie
steeds medicalisering respecteren, maar bij de gezonde en fysiologische bevalling zou het
medisch model eigenlijk geen plaats mogen hebben. De praktijk toont echter aan dat ook
vaak wordt ingegrepen wanneer het misschien niet zou moeten…
Bij het biopsychosociaal model start de zorgaanpak vanuit de persoonlijke en subjectieve
ervaring van de patiënt, die zich niet beperkt tot zijn fysiologisch functioneren maar ook
bepaald wordt door zijn psychologisch functioneren, met interpersoonlijke relaties als
context eromheen. Het biopsychosociaal model is zonder twijfel een belangrijke stap
voorwaarts geweest in het streven naar kwaliteitsvolle zorg.
2
,1.2.2 Van woman-centered care naar family centered care
Woman-centered care
Bij woman-centered care gaat de prioriteit naar de individuele unieke behoeften van de
vrouw, zoals ze gedefinieerd worden door de vrouw zelf. De vrouw bepaalt zelf haar keuzes,
de controle en continuïteit van de zorg (=waar wil je bevallen, wat vind je belangrijk in het hele
proces,…).
Woman- centered care is geen routinepraktijk. Het vraagt naast een aangepast gedrag van
de vroedvrouw, structurele eisen en fundamentele veranderingen in de houding van
gynaecologen.
Family-centered maternity care (=FCMC)
Dit Amerikaans concept combineert de geborgenheid van het bevallen thuis met het
comfort van het bevallen in het ziekenhuis. Family-centered maternity care betekent
letterlijk: ‘Kraamzorg die het gezin centraal stelt’. De zorgverlening is geïndividualiseerd en
erkent het belang van familiale steun, deelname en keuze.
FCMC is gebaseerd op de overtuiging dat de geboorte een natuurlijk proces is dat een
minimale en selectieve tussenkomst vereist. Moeder en kind worden gezien als een eenheid,
niet als twee afzonderlijke individuen.
De FCMC-kamer waar de vrouw de arbeid, de bevalling en de kraamperiode doormaakt is
huiselijk ingericht en volledig vrij van alle zichtbare medische installaties (=de medische
installaties worden opgeborgen in een kast).
Waar traditionele kraamzorg een aanbodgestuurde zorg is (=professional en organisatie
bepalen het aanbod), gaat het bij FCMC om vraaggestuurde zorg: de klant bepaalt de vraag.
De 10 principes van FCMC…
1 De geboorte van een kind wordt gezien als een blijde gebeurtenis, niet als een ziekte.
De zorg is gericht op het behoud van arbeid, baring en postpartum als zijnde normale
gebeurtenissen in het menselijke leven, gepaard gaande met dynamische,
emotionele, sociale en fysische veranderingen.
2 Prenatale zorg is geïndividualiseerd naargelang het opleidingsniveau en de fysieke,
psychosociale, religieuze en culturele behoeften van elke vrouw en haar gezin.
3 Perinatale lessen bereiden de familie voor op een actieve deelname aan het
evoluerend proces van bevruchting over zwangerschap en geboorte tot ouderschap.
4 Het zorgteam staat de familie bij tijdens het maken van weloverwogen keuzes met
betrekking tot de zorg tijdens zwangerschap, bevalling, geboorte, postpartum en de
zorg voor de pasgeborene. Ze streven ernaar om de ouders de gewenste
professionele ervaring aan te bieden.
5 De partner en/of andere ondersteunende personen -gekozen door de moeder-
worden actief betrokken in het leerproces, de bevalling, de geboorte, het postpartum
en de zorg voor de pasgeborene.
3
, 6 Om het even wanneer de moeder het wenst worden familie en vrienden
aangemoedigd om aanwezig te zijn, dit tijdens het volledige ziekenhuisverblijf,
inclusief arbeidsfase en geboorte.
7 Elke vrouw maakt haar arbeidsfase en de geboorte door op dezelfde voorziene
plaats, tenzij er een keizersnede aan te pas komt. Wanneer het mogelijk is vinden
ook het postpartum en de zorg voor de pasgeborene plaats op dezelfde locatie en
door dezelfde zorgverleners.
8 Moeders zijn de beste zorgverleners voor hun eigen kinderen. Wanneer moeders
voor hun baby’s zorgen verandert de rol van het zorgteam. Hun zorgverlenende rol
verandert in een ondersteunende rol wanneer de moeder of de familie de
zorgverlening overnemen.
9 Wanneer moeder-babyzorg is verwezenlijkt zorgt dezelfde persoon voor zowel
moeder als kind, ook wanneer zij voor een korte periode gescheiden zijn.
10 Ouders hebben altijd toestemming om hun pasgeborene te zien, ook wanneer het
een hoog-risicobaby betreft. Ze worden betrokken bij de zorg voor hun kinderen,
voor zover de gezondheidstoestand van de baby dat toelaat.
Voordelen van FCMC…
Betere medische resultaten
(=minder kunstverlossingen, minder postnatale depressies door ondersteuning tijdens de
bevalling, betere ouder-kindbinding,…)
Verhoogde tevredenheid bij de moeder en familie
Verhoogde tevredenheid bij het personeel
Lagere kosten voor de gezondheidszorg
(=o.a. door minder spoedopnames, minder heropnames in het ziekenhuis, efficiënter gebruik
van personeel en materiaal,…)
Nadelen van FCMC…
De hoge startkosten
Van zorgverlener naar ‘trainer in zorg verlenen’
Het ‘belet-gevoel’ wanneer men de kamer binnengaat omdat het werkterrein is
ingenomen door familieleden en vrienden
…
1.3 De werkrelatie van de vroedvrouw met haar cliënt(en)
1.3.1 De werkrelatie
De symbiotische relatie die zich ontwikkelt tussen de vrouw en de vroedvrouw is gebaseerd
op menselijke zorg waarbij beide partijen elkaar nodig hebben en voordeel halen uit de
samenwerking. De relatie is dynamisch en heeft tijd en wederkerigheid nodig om te groeien.
De relatie start bij het eerste contact van de vroedvrouw met de vrouw. Dit kan telefonisch
zijn of bij de eerste ontmoeting. De vroedvrouw en de vrouw maken tijdens de ontmoeting
een mentale beoordeling van elkaar met zowel positieve als negatieve eigenschappen.
4
