CURSUS MEDIABELEID
2019-2020
Sociale wetenschappen & Solvay Business School
,INHOUDSOPGAVE
1 DEEL I: MEDIABELEID: inleiding en principes .......................................................................... 8
DEEL I: DE CONTOUREN VAN EEN MEDIABELEID ................................................................................ 8
1.1.1 Wat is mediabeleid? ........................................................................................................ 8
Media is deontologie, ethiek, bescherming ............................................................................................... 8
Mediabeleid is mededening ....................................................................................................................... 8
Mediabeleid is ondersteuningsbeleid ........................................................................................................ 9
Mediabeleid is pluralisme verzekeren ....................................................................................................... 9
Mediabeleid is toegankelijkheid en universaliteit ..................................................................................... 9
Mediabeleid is economie, markt ............................................................................................................... 9
Mediabeleid is tussen regulering en ondersteuning .................................................................................. 9
Wat is mediabeleid? ................................................................................................................................ 10
1.1.2 Waarom mediabeleid? .................................................................................................. 12
1.1.3 Mediabeleid, mediaregulering en media governance .................................................. 13
Mediabeleid ............................................................................................................................................. 13
Mediaregulering ....................................................................................................................................... 13
Media governance ................................................................................................................................... 15
1.1.4 Mediabeleid in het meervoud ....................................................................................... 16
Mediabeleid is contextgebonden ............................................................................................................ 16
Hoe mediabeleid dan benaderen? ........................................................................................................... 18
DEEL I: NORMATIVITEIT EN MEDIABELEID: 2 BENADERING .............................................................. 20
Normativiteit en mediabeleid .................................................................................................................. 20
1.1.5 Een mediabeleid is een cultureel beleid ....................................................................... 20
Normativiteit: cultuur vs economie ......................................................................................................... 20
Mediabeleid = cultuurbeleid .................................................................................................................... 20
Vrijetijdsmaatschappij: ideaal of verschrikking? ...................................................................................... 21
L’esprit du temps ..................................................................................................................................... 22
De fun-morality ........................................................................................................................................ 23
Ontspanning als verplichting.................................................................................................................... 23
Vrijetijdsbesteding en mediastudies ........................................................................................................ 23
Vrijetijdsbesteding, meidia en cultuur: cijfers ......................................................................................... 24
Mediagebruik ........................................................................................................................................... 26
Link met mediabeleid? ............................................................................................................................. 29
Mediabeleid = cultureel beleid ................................................................................................................ 30
Mediabeleid = cultuurbeleid = vrijetijdsbeleid ........................................................................................ 31
1.1.6 Een mediabeleid is een economisch beleid .................................................................. 31
Een mediabeleid moet economisch zijn .................................................................................................. 31
2
, Budgetten: Europa ................................................................................................................................... 35
Op niveau van internationale handel....................................................................................................... 35
1.1.7 Een mediabeleid is een sociaal beleid ........................................................................... 37
DEEL I: PRINCIPES ONDERLIGGEND AAN MEDIABELEID .................................................................... 38
1.1.8 Mediabeleidsprincipes .................................................................................................. 38
Mediavrijheid = garanderen onafhankelijkheid ....................................................................................... 38
Het algemeen belang/ universele dienst ................................................................................................. 39
Toegang (access) ...................................................................................................................................... 39
Diversiteit, pluralisme, pluriformiteit ...................................................................................................... 39
Kwaliteit ................................................................................................................................................... 41
Objectiviteit en neutraliteit ...................................................................................................................... 41
Privacy ...................................................................................................................................................... 42
2 DEEL II: INSTRUMENTEN VOOR UITWERKING VAN EEN MEDIABELEID .................................. 44
DEEL II: PARADIGMATISCHE OMWENTELING.................................................................................... 44
2.1.1 Evoluties in mediabeleid en instrumenten op mondiaal, Europees, nationaal en
regionaal niveau ............................................................................................................................ 44
Centrale evoluties .................................................................................................................................... 44
1986 als scharnierjaar .............................................................................................................................. 44
2.1.2 Evoluties binnen politiek, media en publiek ................................................................. 45
DEEL II: OVERZICHT VAN INSTELLINGEN, BEVOEGDHEIDSNIVEAUS MONDIAAL, EUROPEES,
FEDEREAAL EN REGIONAAL ............................................................................................................... 49
2.1.3 Paradigmashift: 1986..................................................................................................... 49
2.1.4 Actoren .......................................................................................................................... 49
Trechter van beleidsvoering .................................................................................................................... 49
Overzicht actoren ..................................................................................................................................... 54
DEEL II: REGULATOREN...................................................................................................................... 56
2.1.5 Evoluties binnen politiek, media en publiek ................................................................. 56
2.1.6 Paradigmatische shift .................................................................................................... 57
Een veranderende driehoeksverhouding staat – markt – publiek ........................................................... 57
2.1.7 Context .......................................................................................................................... 58
Een veranderende driehoeksverhouding staat – markt – pubkiek .......................................................... 58
Staat op afstand ....................................................................................................................................... 58
In diverse landen oprichting van sterke regulatoren ............................................................................... 60
België: fragmentering bevoegdheden en domeinen ............................................................................... 61
2.1.8 Vlaamse Regulator voor de Media (VRM) ..................................................................... 61
Historiek ................................................................................................................................................... 61
3
, Taken ........................................................................................................................................................ 62
Werking .................................................................................................................................................... 63
Voorbeelden van beslissingen ................................................................................................................. 65
Meeste klachten zijn dus reclame-inbreuken .......................................................................................... 67
Beoordelingscommissie ikv stimuleringsregeling .................................................................................... 69
2.1.9 Belgisch instituut voor Postdiensten en telecommunicatie (BIPT) ............................... 70
Historiek ................................................................................................................................................... 71
Taken ........................................................................................................................................................ 71
Werkwijze ................................................................................................................................................ 72
Toezicht .................................................................................................................................................... 72
Organisatie ............................................................................................................................................... 73
Case: Orange ............................................................................................................................................ 74
2.1.10 Belgische mededingingsautoriteit (BMA) ...................................................................... 75
Historiek ................................................................................................................................................... 76
Taken ........................................................................................................................................................ 76
Werking .................................................................................................................................................... 76
2.1.11 Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA) ....................................................................... 78
Historiek ................................................................................................................................................... 78
Taken ........................................................................................................................................................ 78
Opdracht .................................................................................................................................................. 80
Organisatie ............................................................................................................................................... 82
Structuur .................................................................................................................................................. 82
2.1.12 Zelfregulering ................................................................................................................ 82
Context ..................................................................................................................................................... 82
Zelfregulering in Vlaanderen .................................................................................................................... 83
Andere voorbeelden van zelfregulering en coregulering ........................................................................ 84
3 DEEL III: ARTICULATIE VAN EEN MEDIABELEID...................................................................... 85
DEEL III: UITWERKING VAN EEN BELEID: PUBLIEKE OMROEP VRT .................................................... 85
3.1.1 Evoluties: de publieke omroep? .................................................................................... 85
Publieke omroep evoluties ...................................................................................................................... 85
Publieke omroep: omroephistoriek ......................................................................................................... 86
Publieke omroep: evoluties ..................................................................................................................... 87
Samengevat: evoluties VRT ...................................................................................................................... 90
3.1.2 Publieke omroep: verschillende modellen .................................................................... 91
De publieke omroep vandaag .................................................................................................................. 91
3.1.3 Perspectieven op de legitimiteit van de PO .................................................................. 92
Perspectieven op de publieke omroep .................................................................................................... 92
4
, 3.1.4 VRT: opdracht en organisatie ........................................................................................ 93
Beleidskader VRT ..................................................................................................................................... 93
Financiering van de VRT ........................................................................................................................... 97
Wie beslist over de opdracht van de VRT? .............................................................................................. 99
Vergelijking met buitenland ................................................................................................................... 101
VRT relatief efficiënte publiek omroep: financiering per land ............................................................... 103
Continue vraagstukken voor publieke omroepen.................................................................................. 103
Bredere vraagstukken voor de publieke omroep .................................................................................. 104
DEEL III: UITWERKING VAN EEN BELEID: PRIVATE TELEVISIE .......................................................... 105
3.1.5 Context en evolutie ..................................................................................................... 105
Ontstaan en evolutie.............................................................................................................................. 105
Franstalig België ..................................................................................................................................... 107
Beleidskader private omroepen ............................................................................................................. 107
Mediadecreet maart 2009, zoals gewijzigd in juli 2013 ......................................................................... 109
Uitdagingen voor private omroepen...................................................................................................... 109
Signaalintegriteit .................................................................................................................................... 112
DEEL III: UITWERKING VAN EEN BELEID: ONAFHANKELIJKE PRODUCTIESECTOR ........................... 114
3.1.6 Context en evolutie ..................................................................................................... 114
3.1.7 Ontstaan en evolutie ................................................................................................... 114
Europese context jaren 80 ..................................................................................................................... 114
Businessmodel onafhankelijke productiesector .................................................................................... 115
Hoe omgaan met moeilijk businessmodel ............................................................................................. 115
Ontstaan en evolutie.............................................................................................................................. 116
3.1.8 Beleidskader ................................................................................................................ 118
Welk beleid relevant voor onafhankelijke productiesector? ................................................................. 118
Beleidskader onafhankelijke productiesector ....................................................................................... 118
Maar: het speelveld is complexer geworden, dus de rechtenkwestie ook ............................................ 120
3.1.9 Uitdagingen sector ...................................................................................................... 122
DEEL III: UITWERKING VAN EEN BELEID: TELEVISIE-ECOSYSTEEM .................................................. 123
3.1.10 Context ........................................................................................................................ 123
Context: waarom steun? ........................................................................................................................ 123
Context: waarom steun? ........................................................................................................................ 124
3.1.11 Beleidsondersteuning: instrumenten .......................................................................... 125
Kortom, nood aan beleid… ..................................................................................................................... 125
Evaluatie beleidsmaatregelen ................................................................................................................ 127
3.1.12 Een focus op het Deense model .................................................................................. 129
Denemarken........................................................................................................................................... 130
5
, 1. Hogere budgetten voor reeksen ........................................................................................................ 130
2. Combinatie van steunmechanismen .................................................................................................. 130
3. Duidelijke keuzes bij publieke omroep .............................................................................................. 130
4. Prefinanciering en coproducties als kern van de financiering ........................................................... 131
5. Onderwijs strikt gecentraliseerd en focus op excellentie .................................................................. 131
Maar: Vlaanderen volgt Denemarken! .................................................................................................. 132
Huidige discussies .................................................................................................................................. 132
DEEL III: UITWERKING VAN EEN BELEID: DE REGIONALE OMROEPEN ............................................ 133
3.1.13 Context en evolutie ..................................................................................................... 133
Ontstaan van regionale omroepen ........................................................................................................ 133
Wat met Brussel? ................................................................................................................................... 133
3.1.14 Financtiering en beleidskader ..................................................................................... 134
Opdracht van regionale omroepen: mediadecreet ............................................................................... 134
Statuut van regionale omroepen ........................................................................................................... 134
Financiering van regionale omroepen ................................................................................................... 135
Opdracht van regionale omroepen ........................................................................................................ 135
Recente accentverschuivingen? ............................................................................................................. 136
Conceptnota (leidde tot nieuwe samenwerkingsovereenkomst) .......................................................... 137
3.1.15 Overzicht regionale omroepen .................................................................................... 138
Regionale omroepen in het buitenland ................................................................................................. 138
DEEL III: UITWERKING VAN EEN BELEID: FILMBELEID ..................................................................... 140
3.1.16 Context ........................................................................................................................ 140
3.1.17 De Europese filmmarkt ................................................................................................ 142
Kortom, ondersteuning voor film is meer dan directe subsidies ........................................................... 150
Evolutie van de steunmaatregelen in Europa ........................................................................................ 153
Evolutie van de steunmaatrgelen in Europa .......................................................................................... 155
3.1.18 Vlaamse filmbeleid ...................................................................................................... 156
Van Filmfonds naar VAF ......................................................................................................................... 156
MAAR: grote uitdagingen voor Vlaamse film ......................................................................................... 159
DEEL III: UITWERKING VAN EEN BELEID: RADIOLANDSCHAP .......................................................... 162
3.1.19 Context ........................................................................................................................ 162
Contextualisering binnen de cursus ....................................................................................................... 162
Wettelijke bepalingen voor radio .......................................................................................................... 162
Historiek radiolandschap ....................................................................................................................... 162
De situatie tot 2017 ............................................................................................................................... 163
Uitdagingen op dat moment .................................................................................................................. 163
De situatie na 2017 ................................................................................................................................ 164
6
, Publieke omroep en radio ...................................................................................................................... 164
Trends en uitdagingen ........................................................................................................................... 164
Van DAB naar DAB+ ............................................................................................................................... 165
DEEL III: UITWERKING VAN BELEID: ONDERSTEUNING AAN DE PERS EN ONLINE SPELERS ............ 167
3.1.20 Context ........................................................................................................................ 167
Context: welke spelers? ......................................................................................................................... 167
Context: welke uitdagingen? ................................................................................................................. 169
Bepalingen van toepassing op pers en uitgeverssector ......................................................................... 170
DEEL III: UITWERKING VAN EEN BELEID: PLATFORMREGULERING ................................................. 173
3.1.21 Context ........................................................................................................................ 173
Uitdagingen voor beleid? ....................................................................................................................... 174
Bepalingen van toepassing voor platformen ......................................................................................... 175
Uitdagingen voor beleid m.b.t. platformregulering ............................................................................... 177
Welke antwoorden vanuit beleid? ......................................................................................................... 177
4 Extra vragen...................................................................................................................... 179
7
,1 DEEL I: MEDIABELEID: INLEIDING EN PRINCIPES
DEEL I: DE CONTOUREN VAN EEN MEDIABELEID
1.1.1 Wat is mediabeleid?
Bepalingen vanuit de overheid; Ondersteuning van journalistiek en
kwaliteitsjournalistiek; Politieke raad van bestuur; Hoeveel reclame er mag zijn
(meer dan helft reclame gaat naar Google en Facebook (Europa) -> DPG probeert
overheid te pushen om VRT verplicht te laten meedoen aan Vlaamse Netflix)
Media is deontologie, ethiek, bescherming
Tussen twee tegengestelde principes: vrijheid
meningsuiting & bescherming burgers.
In strijd met privacy, bijvoorbeeld: als een man zijn
vriendin ten huwelijk wilt vragen krijgt de vriendin
vervolgens reclame van ringen op tv of sociale media.
Gevaar: Als we een Vlaamse Netflix krijgen is er de
vrees dat programma’s zoals ‘down the road’ zullen
moeten onderdoen voor series zoals bijvoorbeeld
‘Game of Thrones’.
Mediabeleid is mededening
Grote bedrijven zoals Amazon gaan zich vestigen in
landen met lage belastingen.
Ander voorbeeld Google: eigen producten expliciet
naar voor schuiven, hiervoor hebben ze boete
gekregen.
8
,Mediabeleid is ondersteuningsbeleid
Voor de maak van films moeten heel veel belastingen
voor worden betaald worden maar er komt niemand
naar kijken (800 000€ belastingen tegenover 500 tot
4000 kijkers).
Mediabeleid is pluralisme verzekeren
Mediabeleid is toegankelijkheid en universaliteit
Geoblocking: Bepaalde zaken dat je niet kan kopen
vanuit jouw regio.
Mediabeleid is economie, markt
Mediabeleid is tussen regulering en ondersteuning
9
, Wat is mediabeleid?
• Mediasystemen = geen logisch resultaat van bepaalde communicatievormen.
• Mediasystemen = constructie, gevormd door context, ideeën, individuen.
• Mediasystemen = de resultante van marktsverhoudingen, processen en
dynamieken, specifieke waarden en structurele factoren. Als we nu een
mediabeleid hebben is dat dus het gevolg van bepaalde zaken zoals
spanningen, verhoudingen, …
“Policy-making is a process that concerns the interaction between different
actors, the institutional structures within which they work and the objectives
that they pursue”
Eén visie op mediabeleid = het uitwerken van bepaalde processen voor het
oplossen van problemen in het belang van het publiek.
• Visie Harold Lawell: klemtoon op absolute objectiviteit, geïnformeerde
partijen, die waardevrij handelen in het algemeen belang. Hij zegt dat het
heel vaak geen rationeel proces is en dat er politieke belangen meespelen.
• Beleid gemaakt in officiële beleidsorganen, met niet 1 actor die hele proces
domineert
• Gebaseerd op een aantal leidende principes: transparantie, expertise, etc.
• Beleid aangepast als gevolg van veranderingen op technologisch of
economisch vlak (bv. Digitalisering, regulering sociale media, regulering
slimme wagens, etc.)
• Beleid resultante van pluralistisch proces met inspraak van bepaalde
partijen
“Decisions about the media are made in the most transparent and accessible
ways with an emphasis on expert advice, open discussion and public
participation” (Freedman 2008: 31)
“policymaking in which a range of views is sought, the evidence is considered
carefully and a decision is reached based only on the merits of the specific
situation. Special interests are held at bay while the public interest remains
paramount” (Freedman, media policy fetishism)
10
