Notes de cours
Volledig uitgewerkte hoorcolleges en casussen Bijzondere overeenkomsten 2021
- Cours
- Établissement
Alle hoorcolleges inclusief casussen per week volledig uitgewerkt.
[Montrer plus]
Vendeur
S'abonnernikkilesage
Aperçu du contenu
Strafrechtelijk sanctierechtHoorcollege 1
Inleiding en uitgangspunten
Benaderingen strafrechtelijk sanctierecht
- Theoretisch: waarom sanctioneren?
Wat is het doel van opleggen van sancties. Welke doelen streven we na?
- Effectiviteit van sanctioneren
Worden de beoogde doelen bereikt?
- Rechtshistorisch: what works?
Hebben we niet zoveel aan de theoretische benadering op zichzelf. Die leert ons
welke doelen er zijn, maar of sancties die doelen verwezenlijken kunnen we beter
een rechtshistorische benadering toepassen. Welke sancties hadden we? Wat is
afgevallen? Waarom nieuwe sancties? Wat zijn de redenen daarvoor? Helpen
nieuwe sancties nu ook bij tegemoetkoming doelen die we proberen te bereiken?
- Recente ontwikkelingen
Uitgangspunten strafrechtelijk sanctierecht
- Theoretisch: waarom straffen?
o Vergelding (grondslag)
Belangrijke overweging is vergelding. Dat vormt de grondslag van straf. Dat
principe is eigenlijk al zo oud als mensen heugen. Kun je terugleiden naar oog
om oog, tand om tand etc.
Jaque Klaassen
Sr kampt met legitimiteitscrisis. Vergelding is toebrengen van leed door staat aan individu.
Maarja je moet anderen ook behandelen zoals je jezelf zou behandelen. Moreel
uitgangspunt: intensioneel toevoegen van leed (vergelding) bestaat discrepantie, conflict.
Hoe conflict oplossen met oog rechtvaardiging oplegging straffen. Klaassen doet poging.
Laat zien dat principe van oog om oog, vergelding, aanvankelijk ging om principe van
proportionaliteit in privaatrechtelijke afdwing van strafbare feiten. De kerk ging zich
bekommeren over afdoening strafbare feiten en ging dat reguleren. Tijdens Verlichting
gingen scherpe kantjes ervan af. Straf moet proportioneel zijn. Later heeft de staat dat
principe overgenomen. Dan komen we aan bij sociaal contract van Thomas Hoppes,
Thomas Locke etc. wij als burger geven stukje autonomie af. Daarmee geven we staat
mogelijkheid om ons te beschermen. Zo geweldsmonopolie uitvoeren en Sr inzetten,
daarmee Sr problemen reguleren en oplossen.
Er wordt gedacht, probeert klaassen aan te tonen, dat gelet op sociaal contract, dat het
terecht is dat staat conflicten oplost tussen burgers. Privaatrechtelijke vergelding kan leiden
tot disproportionaliteit. Daarom staat die het op moet lossen.
Dan alsnog vraag: waarom is dan vergelding nu specifiek zo’n belangrijke grondslag? Wat is
het dat het rechtvaardigt om vanuit gedachte van vergelding te straffen? Sommige
wetenschappers (Klaassen) leiden het terug naar wraak. Oerdrang van de mens. Dit zou
straffen volgens sommigen kunnen rechtvaardigen
Vergelding is niet voor iedereen vanzelfsprekend: hebben slachtoffers wel behoefte aan
vergelding? Of meer aan gehoord worden of erkend worden als zodanig slachtoffer. Dat is
een andere visie op straffen dan vanuit straffen. Zo denken ook hersteldenkers, abolitionist
(Hulsman). Hulsman: aan straffen hebben we niet zoveel. Staat doet exact hetzelfde. Inbreuk
op grondnorm gepleegd, en met inbreuk op grondnorm los je het op. Maar je lost het niet op.
Worden alleen maar meer normen geschonden. Dus wat helpt vergelden? Vergelden is
,toevoegen van verdiend leed; dat idee noemt Knigge de irrationele rechtvaardiging van
straffen. We maken inbreuk op grondnorm, staat doet precies hetzelfde. Misschien is dat
minder rationeel dan we op 1e oog zouden veronderstellen.
Hoe kunnen we deze impasse doorbreken?
Enerzijds: vergelding belangrijk, anderzijds is het wel zo rationeel als we denken? Oplossing
voor dilemma kan worden gevonden in doel: normbevestiging
- Normbevestiging
Als iemand norm overschrijdt en we doen niets, wordt norm niet bevestigd. Met
straffen bevestigen dat wat iemand gedaan heeft, dat dat niet mag. Dus gedachte in
deze lijn: we moeten wel straffen, niet voor vergelding, maar om te bevestigen dat de
norm die overschreden is niet overschreden mag worden. Kun je wel ook weer wat
tegeninbrengen (hersteldenkers en abolutionisten. We kunnen toch ook een dader
van een delict verplichten om de schade te herstellen en excuus aan te bieden? Dan
bevestigen we toch ook de norm die dader aanvankelijk heeft overschreden? Dus
herstel
- Speciale en generale preventie
We willen sancties en straffen opleggen met voorkomen plegen delict in toekomst.
Maar er is geen empirisch onderzoek dat straffen preventief werken. We proberen het
wel. Bijv. resocialisatie. Gevangenisstraf moet daarvan in het teken staan. Dus moet
bijdragen aan resocialisatie. Kun je bijv. proberen te bereiken door tijdens detentie te
werken aan gedragsverandering. Dus dat hij in de toekomst succesvol de
samenleving kan betreden, en geen delicten pleegt. Gaan we later in de cursus nog
over hebben. telkens blijkt uit empirisch onderzoek, er geen bewijs bestaat dat in
ieder geval opleggen van straffen preventief werkt.
- Herstel
Zie stukje bij normbevestiging
RSJ-congres 2019
Ruimte voor herstel en slachtoffer tijdens detentie: visies, regelgeving, praktijk.
Uitgangspunten strafrechtelijk sanctierecht
- Theoretisch: waarom sanctioneren
o Met theorieen rationeel rechtvaardigen irrationele wortels straffen
Proberen vorm te geven waarom en hoe we straffen. Dus rationeel
rechtvaardigen wat irrationeel lijkt
1. Vergeldingstheorie (absoluut)
2. Preventietheorie (relatief)
3. Verenigingstheorie (combinatie)
Vergeldingstheorie
Rechtvaardiging straf wordt puur gezocht in enkel vergelding. Dus straf is gerechtvaardigd
door vergelding, dus grondslag. En vergelding is ook doel van straf. Het is dus de
rechtsgrond, en vult de straf ook verder in. Hoe zit het nu met vergelding? Legitimeert de
straf, rechtvaardigt de straf, maar vergelding limiteert ook de straf. Het eist een relatieve
gelijkheid tussen straf en misdaad. Je kunt niet voor meer worden vergolden dan wat je mis
hebt gedaan. Dat is proportionaliteit. Is onlosmakelijk verbonden. Kan dus nooit verder gaan
gelet op ernst van het delict!
Preventietheorie
Vergelding speelt geen rol. Dus rechtvaardiging is voorkomen van strafbare feiten. Doel van
die straf ziet ook enkel en alleen op voorkomen van strafbare feiten. Invloed van opkomende
wetenschappen hebben deze theorie meer kracht bijgezet. Criminologie belangrijke rol. Niet
perse daad, maar dader moet centraal staan in strafrecht. Dader die we kunnen vormen in
,de zin van voorkomen strafbare feiten in de toekomst. Er is ook kritiek op deze theorie.
Omdat rechtvaardiging van straffen in deze theorie het voorkomen van strafbare feiten is, en
niet vergelding, wordt straf niet gelimiteerd. Zolang we het doel bereiken kunnen we straffen.
Doel heiligt de middelen. Als we iemand lang genoeg opsluiten kan hij in ieder geval geen
strafbare feiten plegen. Anders dan vergelding; dat limiteert. Bij preventietheorie is dat niet
zo. Zolang we doelen bereiken is straf gerechtvaardigd. Proportionaliteit speelt in deze
theorie geen rol, in ieder geval niet in combinatie met ernst van het delict.
Verenigingstheorie
Kunnen ook 2 kanten van dezelfde medaille vormen. Deze theorie is uitgangspunt:
vergelding is grondslag van straf, het rechtvaardigt de straf, limiteert de straf. Dus vergelding
bepaalt de strafruimte die er is in verhouding van ernst van het delict. Vervolgens is er plaats
voor overwegingen over speciale en generale preventie. Dus grondslag vergelding, doelen
die we vervolgens stellen aan die straf kunnen worden ingekleurd door overwegingen van
preventie. Deze theorie is vooralsnog leidend in ons NL sanctierecht. Tegelijkertijd lijken de
laatste jaren beide kanten van deze theorie in overtreffende trap tot uiting te komen
Voorbeeld
Roep om harder en strenger straffen. Is zichtbaar in de media. Roep om meer vergelding.
Meer nadruk op vergelding. Hoger straffen is wenselijk. Dat is ook gebeurd. Moord is in 2016
van 20 naar 30 jaar gegaan. Onlangs voorstel om moord nog meer op te hogen. Dus alles
ziet weer op vergelding.
Tegelijkertijd steeds meer oog voor preventie. Steeds meer behoefte aan het beinvloeden
van gedrag. Er worden maatregelen uitgebreid op gedragsinvloeding. Meer risico-taxatie
instrumenten. Die ontwikkeling wordt ook wel beschreven naar een veiligheidsstaat.
Risicosamenleving 2.0. waarin ieder risico moet worden uitgesloten, waarvoor Sr kan of
moet worden ingezet. Daardoor deidt het strafrecht uit en verdwijnt ultimum remedium naar
achtergrond.
Dus
Leidend is verenigingstheorie. Vergelding en preventie worden wel telkens over en weer
zwaarder benaderd.
Uitgangspunten strafrechtelijk sanctierecht
- Geen straf zonder schuld (verwijtbaarheid)
Anders valt er niets te vergelden.
o HR Melk en Water
- Straf naar de mate van schuld?
Langere straffen
o HR Antilliaanse amokmaker
o HR 3 december 2007, NJ 2008/19
Levenslange gevangenisstraf voor verminderd toerekeningsvatbare
veroordeelde. Dat sluit het NL sanctierecht dus nog niet uit.
Opvatting dat geen straf mag worden opgelegd die zwaarder is dan schuld van de dader, dat
beginsel, straffen naar mate van schuld, vind geen steun in het recht.
HR: wordt primair bepaald door ernst van het delict, en gevolgen van het delict. Mate van
schuld speelt wel een rol, maar hoeveel invloed dat de mate van schuld heeft op de op te
leggen straf laat zich niet in abstracto uitdrukken. Alleen als elke schuld ontbreekt, wordt er
geen straf opgelegd.
Uitgangspunt is: de hoogte van de straf wordt primair bepaald door ernst van het delict. We
kunnen kijken naar verwijtbaarheid, maar niet als uitgangspunt.
Tweesporenstelsel (Kooijmans 2002, Op maat geregeld?)
, Enerzijds straffen, anderzijds maatregelen
- Straf en maatregel
o Beëindiging ongewenste situatie door de straf? (HR Afroomboete)
Straf
Grondslag in vergelding, en dus samenhangen met ernst van delict en op zekere hoogte
verwijtbaarheid
Maatregel
Geen grondslag in vergelding. Grondslag in ongewenste situatie die moet worden
opgeheven (Kooijmans). Hierbij spelen vergelding en proportionaliteit met ernst van het delict
geen rol. Doel van de maatregel is primair een bepaalde ongewenste situatie beëindigen.
ISD-maatregel
Ziet op ongewenste situatie dat een recidivist telkens weer overlast veroorzaakt, over minder
zware (vervelende) delicten blijft plegen. Deze situatie moet tot einde brengen door recidivist
2 jaar lang uit samenleving te houden.
Dus
Verschillende maatregelen op verschillende typen ongewenste situaties. Hebben we die
maatregelen eigenlijk wel mogelijk? Of kunnen we ongewenste situaties, doelen, niet
bereiken door opleggen van straf? Denk aan onttrekking aan het verkeer,
verbeurdverklaring, boete, ISD, TBS-maatregel, maar ook detentie. Met andere woorden:
hebben we maatregelen wel mogelijk naast arsenaal van straffen? Kunnen we het niet
weglaten? Wordt het dan niet overzichtelijker?
o Proportionaliteit?
Waarschijnlijk niet. Straffen grondslag vergelding. Dan is proportionaliteit van
belang. Straf is begrensd door proportionaliteit. Voorbeeld: veroordeling
doodstraf: max 15 jaar. Stel dat hij leidt aan psychische stoornis en gevaar
vormt voor samenleving, kunnen we hem wel 15 jaar uit samenleving houden,
maar daarna is de koek op. Langer kan gevangenisstraf niet duren. Met TBS-
maatregel is dat anders. Dan speelt proportionaliteit geen beslissende rol.
Gevaar staat namelijk voorop, kunnen we maatregel verlengen met oog op
voorkomen van gevaar. We stuiten daarbij op de normatieve grenzen van
straf. Wet bepaalt per strafsoort welke maximale omvang kan worden
opgelegd. Heeft wetgever eigenlijk grootst denkbare ernst afgebakend per
strafbaar feit. Kan niet meer straffen dan de wet toelaat. Dus een van de
belangrijkste redenen dat we naast straffen maatregelen nodig hebben:
proportionaliteit. Die verband houdt met grondslag straffen: vergelding.
Verschil straffen en maatregelen voorbeeld
Opleggen straf moet TLL bewezen worden. Ook geen straf zonder schuld. Bij maatregelen is
dat anders. Art 39 Sr bijv. het is mogelijk dat veroordeelde ontoerekeningsvatbaar is en TBS
krijgt opgelegd. Dat is niet mogelijk bij straffen: daar geldt; geen straf zonder schuld. Voor
maatregelen geldt dat uitgangspunt dus niet. Daar hoeft ook niet altijd TLL worden bewezen.
Art 36b Sr: we kunnen maatregel onttrekking aan verkeer opleggen. Onder bepaalde
omstandigheden ook in geval van vrijspraak. Voorbeeld waarin maatregel zich fundamenteel
onderscheidt van straffen. 2 totaal verschillende typen sancties met andere grondslag en
doelstelling
Maatregel en proportionaliteit
Proportionaliteit wel belangrijk. Maar bij straffen gaat het in verhouding tussen hoogte straf
en ernst delict. Bij maatregelen kan het ook een rol spelen, maar dan gaat het om de duur
van de maatregel en mate van gevaarlijkheid van het individu. Denk aan TBS met
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur nikkilesage. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €6,89. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
80467 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans