Kwaliteitsvol praktijkvoeren
Kwaliteitsvol praktijkvoeren
Module 1: Ziekte en gezondheid
1. Definitie gezondheid
Definitie gezondheid van de WHO: Health is a state of complete physical, mental and social
well-being and not merely the absence of disease or infirmity.
Deze definitie doet verschillende problemen rijzen. “Compleet” laat de medicalisering van de
hele wereld toe. Is dan niet iedereen constant ziek? In hoeverre is dit meetbaar? Wat met
chronisch zieken die zich niet ziek voelen?
De gezondheidsparadox zegt dat men de laatste jaren steeds langer leeft, maar wel met
meer co-morbiditeiten.
2. Dynamische definitie gezondheid
De definitie wordt dan: Health is a state of complete physical, mental and social well-being
and not merely the absence of disease or infirmity with the ability to adapt and to self-
manage, to function,… in the physical, mental and social domains of health.
Hierbij is er ruimte voor ziekte vs ziekterol of ziektegevoel. Men houdt rekening met
allostasis: een fysiologische homeostase wordt behouden doorheen veranderende
omstandigheden.
Ziekte bestaat uit verschillende onderdelen:
1) Disease: Het pathologisch substraat
2) Illness: Ziektegevoel
3) Sickness: Rol in de maatschappij die je door je ziekte krijgt.
De samenstelling hiervan verschilt voor iedereen.
Er zijn verschillende modellen van ziekte en gezondheid:
1) Biomedisch model:
Ziekte is enkel een objectief probleem in biologische processen. Gezondheid is dan
de absence of disease. De financiëring van de Westerse gezondheidszorg is hierop
gebaseerd.
Dit model is zeer belangrijk in de ontstaansgeschiedenis van de medische
wetenschap.
2) Biopsychosociaal model:
− Biologisch aspect: Over genetische en somatische bouw
− Psychologisch aspect: Mentale gezondheid en persoonlijkheid
− Sociologisch aspect: Omgeving
3) Biopsychosociaal-spiritueel model:
Spiritualiteit is de dynamische dimensie waarop mensen zin, levensdoel en het
transcendente ervaren. Het gaat over levenshouding, zingeving en verbinding. Dit
omvat verschillende dimensies:
− Existentiële uitdagingen: Over identiteit, lijden, dood, schuld, hoop,…
− Waarden en grondhouding: Wat voor iemand belangrijk is, vb familie,
vrienden, objecten,…
− Religieuze en levensbeschouwelijke overwegingen en fundamenten: vb.
Relatie met god of en het wezenlijke,…
1
, Kwaliteitsvol praktijkvoeren
4) Model frailty:
Kwetsbaarheid of frailty is een dynamische staat waarin een persoon verkeert die op
1 of meerdere domeinen, vb fysiek, psychosociaal, sociaal,… functionele uitval
vertoont. Dit wordt door vele parameters bepaald en leidt tot het risico op nog meer
uitval. Dit begrip komt uit de geriatrie.
Er is een balans tussen kwetsbaarheid en weerbaarheid.
5) Ecologisch model:
Zie hieronder.
3. Ecologisch model van gezondheid
Het individu heeft verschillende kenmerken:
1) Biogenetische kenmerken
2) Somatische kenmerken
3) Psychische kenmerken
4) Sociale kenmerken
Een individu heeft daardoor ook verschillende diversiteitskenmerken:
− Leeftijd
− Geslacht
− Functiebeperking of genetische eigenschap
− Taal
− Seksuele geaardheid
Er is een wisselwerking tussen het individu en de omgeving.
De impact van ziekte kan via oa het transactioneel, of balans of diasthesis-stress model
uitgelegd worden. Hierbij wordt een afweging gemaakt tussen draaglast of draagkracht en
beschermende factoren vs risicofactoren. De aard van de risicofactoren is niet zozeer van
belang, maar eerder de accumulatie (risicumulatie) waarbij chronische factoren meer impact
zullen hebben dan acute. Het effect van meerdere risicofactoren is groter dan enkel de som.
Een beschermende factor modifieert de respons bij het bestaan van een risicofactor.
2
, Kwaliteitsvol praktijkvoeren
Het balansmodel heeft verschillende niveaus:
1) Microniveau:
− Kindgebonden factoren
− Oudergebonden factoren
− Gezinsgebonden factoren
2) Meso-niveau:
− Sociale gezinsfactoren
− Sociale buurtfactoren
3) Macro-niveau:
− Sociaal-economische gezinsfactoren
− Culturele factoren
− Maatschappelijke factoren
4. Determinanten van gezondheid en inequity of health
Gezondheid heeft verschillende determinanten. De belangrijkste hierbij zijn:
1) Werkmilieu
2) Opleiding
3) Werkloosheid
4) Woonsituatie
De inequity of health slaat op de voorkombare ongelijkheden in gezondheid tussen groepen
van hetzelfde land en verschillende landen. Er is actie nodig met betrekking tot de sociale
determinanten.
De toegang tot curatieve en preventieve gezondheidszorg is een belangrijke
gezondheidsbepalende factor en geeft verschillende zaken weer:
1) Economische middelen:
Komt men in aanmerking voor gezondheidsverzekering?,...
2) Praktische factoren:
Is er openbaar vervoer?, nabijheid,...
3) Socioculturele factoren:
Prioriteiten, waarde, vertrouwen in de gezondheidszorg,...
4) Kennis van het gezondheidssysteem
Er is een sociaal gradiënt, waarbij de armsten het minst gezond zijn.
3
, Kwaliteitsvol praktijkvoeren
Module 2: Gezondheidszorgmodellen
1. Zorgaanbod
1.1 Curatieve zorg
De curatieve zorg is de zorg die ziektes aandoeningen probeert te genezen. Er zijn
verschillende uitdagingen voor de curatieve zorg:
1) Veroudering van de populatie en betere behandeling van ziektes:
Er zijn meer mensen met chronische ziektes en meer polypathologie. Er is nood aan
persoonsgerichte therapie en interprofessionele samenwerking.
2) Wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen:
Technologie shift van het ziekenhuis naar thuis. Er zijn minder hospitalisaties en
meer daginterventies. Medicalisering van het privéleven moet vermeden worden.
Ook is het van belang de relevantie van de zorg te bepalen en rekening te houden
met het budget van de gezondheidszorg.
3) Socio-culturele ontwikkelingen:
De patiënt gedraagt zich meer als een consument. Doordat mensen langer werken,
zullen ze minder vrijwilligerswerk doen en de mantelzorg opnemen. Ook veranderen
de opvatting over kwaliteitsvolle zorg, levenseinde,….
4) Globalisering:
Het publiek wordt steeds meer internationaal waardoor men ook met meerdere
culturen moet rekening houden. Zorg gebeurt over de grenzen heen in 2 richtingen.
Dit vertaalt zich in een aantal concrete uitdagingen:
− Ongelijke toegang tot de zorg
− Relatief hoog aantal erkende ziekenhuisbedden per inwoner. Er is dus een lange
opnameduur
− Overgebruik van beeldvorming en medicatie
− Indicatoren voor kwaliteit van zorg
− Interprofessionele samenwerking
1.2 Preventieve zorg
Preventieve zorg richt zich tot:
1) Gezondheid:
Om deze te behouden, beschermen en bevorderen.
2) Ziekte:
Men wil deze voorkomen of als dat niet kan zo vroeg mogelijk signaleren.
Deze richt zich op:
1) Gezondheidsdeterminanten:
− Beschermende en risicofactoren
− Gedragsgerelateerde factoren
− Omgevingsgerelateerde factoren
2) Ziekte of aandoening:
− Vaccinatie
− Vroegopsporing
1.2.1 Gezondheidsbescherming
Gezondheidsbescherming heeft als doel de bevolking te beschermen tegen gezondheids-
bedreigende factoren.
4
