Inleiding in de sociologie
Hoofdstuk 1: Op ontdekkingstocht door een bekend gebied?
Sociologie = studie vd samenleving samenlevingskunde
Sociologen: willen meer weten over hoe de mensen samenleven in allerhande sociale verbanden,
wat de kenmerken zijn van die samenlevingsverbanden en door welke wetmatigheden dat
samenleven wordt gestuurd
1.1 Een beeld van een titel (‘Het speelveld, de spelregels en de spelers’)
Fundamenteel sociologische verhouding tussen de samenleving (speelveld), de sociale
spelregels (wetten en gedragsregels), de maatschappelijke spelers (mensen, organisaties,…) en
het spel dat binnen dat veld wordt gespeeld.
- Samenleving is een speelveld met spelregels en spelers
- Specifieke posities (kernbegrip id sociologie): tussen al die posities bestaat een taakverdeling
- Specifieke rollen: bv. Beroepen moeten zich anders gedragen kunstenaars, tekstschrijvers
moeten creatief zijn. Luchtverkeersleiders,… daarentegen best anders want staan in voor de
veiligheid => manier waarop je invulling geeft aan je positie
- Hogere of lagere status: naargelang positie. Bv. Flitsende jobs zoals chirurg vs beroepen die
nauwelijks id aandacht komen zoals vuilnisophaler => wijze waarop de buitenwereld kijkt
naar de positie en waarde die de buitenwereld geeft aan de positie die personen innemen
- Informatie (grondstof) en communicatie (proces)
- Taakverdeling en hiërarchie: Formele (kapitein, iemand met veel gezag) en informele leiders.
- Productiviteit: = verhouding tussen productie en productiemiddelen. Je wordt afgedankt als
je niet voldoende productief meer bent
- Motieven: = waarom doen mensen de dingen die ze doen? Motieven brengen mensen er toe
hoe ze zich aan hun rol houden en wat het succes is. bv. Wout v. Aert was teleurgesteld met
zilver op het WK omdat zijn motief goud was.
- Neutrale waarnemers: bv. Een wetenschapper die zo neutraal mogelijk probeert waar te
nemen/observeren wat er in de samenleving gebeurt
bekijken alles met de nodige distantie
Sociale werkelijkheid:
- Veel minder duidelijk afgebakend
- Spelregels worden er voortdurend gemaakt en afgevoerd
- Spelers bekleden er tegelijk verschillende posities en vertolken vele en soms tegenstrijdige
rollen
Sluiten regels en vrijheid elkaar uit?
Neen! Je hebt pas vrijheid wanneer er spelregels zijn. Spelregels zorgen voor zekerheid en
voorspelbaarheid die mensen nodig hebben om hun eigen leven te leiden.
,Inleiding in de sociologie
1.2 Het dagelijkse leven door de bril van de socioloog
Charles Wright Mills (eerste moderne kritische socioloog)
sociologische verbeelding: het vermogen om afstand te nemen vd actuele toestand en een
alternatief standpunt in de nemen
3 componenten vd sociologische verbeelding:
- geschiedenis (hoe kwam een samenleving tot stand en verandert ze?)
- biografie (welke mensen bevolken een bepaalde samenleving)
- sociale structuur (hoe werken de maatschappelijke instituties, wat zijn de dominante
instituties, hoe houden ze de maatschappelijke orde in stand?
De ervaring vd dagelijkse werkelijkheid is niet zonder betekenis, maar moet in haar context worden
geplaatst. Dat kan best door enige afstand te nemen van vanzelfsprekendheden zoals routines
1.2.1 Over eten en drinken
Hoe mensen omgaan met voedsel en drank is ingebed in de sociale en culturele context (bv. Eten
met stokjes, reine rechterhand,…)
Ook binnen eenzelfde samenleving: brunchen, pas om 20u eten,…
Verandering in sociale patronen (kookboeken):
- elke nieuwe uitgave van ‘ons kookboek’ verraadt een aantal culturele verschuivingen
wereldkeuken
o toegenomen reislust
o multiculturele samenleving
- meer concurrentie tv programma’s bepalen de kook-en eet- gewoonten vd nieuwe
generaties Vlamingen
- Uiteenlopende gerechten
- Koken is niet meer alleen om te voorzien in primaire behoeften belangrijke
vrijetijdsbesteding
Sociale metamorfose van drank (koffie):
- Koffie was eerst iets alledaags vandaag weer helemaal in (koffiebars)
- Koffie niet alleen om dorst te lessen of wakker te blijven, koffie is deel van onze sociale
rituelen en heeft symbolische waarde
- Koffie = (vriendelijke) drug hersenen stimuleren en helpen relaxeren sociaal aanvaarde
drug bij ons (in sommige culturen minder het geval, maar worden andere roesmiddelen
getolereerd)
- Netwerk van sociale en economische verhoudingen P die wij betalen komt maar heel klein
deel bij koffieboer terecht
,Inleiding in de sociologie
1.2.2 Over sport
Vrijetijdsactiviteiten hebben een sociaal gekleurd kaartje
Sport is een drager van symbolische codes van smaken en leefstijlen
- Sociaal sterkere gezinnen: veldhockey, skiën, windsurfen, tennis, zeilen hoge status
o Lichaamscontact wordt vermeden door het gebruik van hulpmiddelen die
afstandelijkheid suggereren (rackets, golfclubs, hockeysticks)
- Sociaal zwakkere gezinnen: fitness, zaalvoetbal, motorsport, korfbal, duivensport lagere
status
o Lijf-aan-lijfgevechten zou beter aansluiten bij arbeidscultuur
o Geleidelijke evolutie in ‘blood sports’ (boksen) blote vuisten werden bekleed met
handschoenen (algemene disciplinering vd arbeidersklasse) tegenwoordig weer
meer blote vuisten
1.2.3 Over lifestyle en lijfstijl
‘niet wat men is, maar wat men lijkt is belangrijk’ buitenkant vd mens wordt sociaal ingevuld
het ideale vrouwelijke en mannelijke lichaam
Massamedia dringen de nieuwe cultuur-en lichaamsidealen door tot de provincialen
Mode wordt overgenomen door samenleving verliest trendy monopoliekarakter
De democratisering ve cultureel item vernietigt noodzakelijk de ermee verbonden distinctiewaarde,
waar het om te doen was
1.2.4 Over liefde
Mensen huwen meestal binnen hetzelfde sociale milieu
- Zelfde religieuze overtuiging, etnische herkomst en opleiding
o Valt makkelijker mee te praten
o Basis voor gemeenschappelijke activiteiten
o Risico op conflicten is kleiner
Sociale druk van de sociale omgeving gearrangeerde huwelijken (afkeuring)
Mogelijkheid om potentiële partner in eigen kring te ontmoeten is groter naarmate die groep groter
wordt (nu veel meer vrouwen met universitair diploma dan vroeger)
1.2.5 Contingent maar niet arbitrair?
Contingent = als het anders had kunnen zijn dan het nu is
Arbitrair = willekeurig
Opdracht van de sociologie om te achterhalen en te verklaren hoe redenen door mensen zijn
gemaakt en gevormd tot een bepaalde orde = padafhankelijkheid = gebeurtenissen uit het verleden
zijn van invloed op latere toestanden en ontwikkelingen
, Inleiding in de sociologie
1.3 Een stap verder
Gezond verstand: kennis die op onze dagelijkse ervaringen is gebaseerd en adh waarvan we zin
geven aan de situaties waarmee we worden geconfronteerd (praktisch van aard)
sociologie gaat op zoek naar verklaringen achter de zichtbare fenomenen
1.3.1 Echtscheiding
Lijkt een persoonlijk probleem
Echtscheidingen hebben belangrijke repercussies:
- Alleenstaande vrouwen lopen hoger risico op armoede
- Vele kinderen lijden onder de scheiding van hun ouders
- De kans stijgt dat de kinderen later zelf zullen scheiden
- Samenlevingen worden complexer
Het is meer dan een verzameling van persoonlijke problemen
Sociologen zoeken verklaringen (frequentie, beroep, woonplaats, leeftijd,…) die in verband worden
gebracht met de sociale omstandigheden waaronder mensen een huwelijk sluiten en dat al dan niet
verbreken
Veranderingen id wetgeving (inkorting vd duur vd procedure voor echtscheidingen, mogelijkheid
voor holebi’s om te trouwen,…) JURIDISCH
Het morele gezag vd kerk was vroeger heel groot, nu veel minder en valt de druk weg. RELIGIEUS
Er is meer plaats voor tewerkstelling van vrouwen, gezin wordt tweeverdienersgezin, grotere
onafhankelijkheid voor vrouwen ECONOMISCH
1.3.3 Arbeid
Arbeid domineert, beroep bepaalt sociale positie, status en zelfs identiteit
Sociologen vragen zich af waarom praktijken, gebruiken en opvattingen op het vlak van arbeid en
werkgelegenheid zijn zoals ze zijn, of ze ooit anders waren en of ze anders zouden kunnen zijn.
Vroeger hielden de ‘betere klassen’ zich ver weg van arbeid
Jahoda stelt dat het psychische welbevinden verslechtert bij het wegvallen van betaalde arbeid
arbeid vervult ook aantal latente fucnties
1. Arbeid structureert de tijd van individuen (bv. Als je een job hebt moet je daar naar toe)
2. Arbeid is een belangrijke bron van sociale contacten en sociale ervaringen
3. Arbeid verbindt een individu met doeleinden die de persoonlijke preferenties overstijgen
(deel kunnen zijn van een geheel, de verbinden individuele doelstelling en de algemene
doelstelling vd organisatie)
4. Arbeid zorgt voor status en identiteit en draagt zo bij tot de definitie van iemands positie id
samenleving (erkenning geven aan mensen die het goed doen)
5. Arbeid dwingt tot activiteit (je kan heel de tijd bijleren, wie niet bijleert zal snel stagneren
je wordt uitgedaagd)
Vooral bij jobs met lage kwaliteit ontbreken een aantal van die latente functies
