ONCOLOGIE
1. INLEIDING
Kankerinidentie:
o Ontwikkeld: Long, prostaat, darm (man)
Borst, darm, long (vrouw)
o Ontwikkelings: lever, cervix (viruskankers)
Mannen: (1/3 kanker)
o Prostaatkanker: hoge incidentie, lage mortaliteit
o Pancreaskanker: lage incidentie, hoge mortaliteit
o Meeste tumoren stabiele incidentie, behalve prostaatkanker (PSA screening!) en borstkanker
Vrouwen: (1/4 kanker)
o Stijging mortaliteit long- en bronchuscarcinomen (want meer roken!)
o Dalingmortaliteit maag en baarmoedercarcinomen
Daling incidentie maagcarcinoom: koelkasthypothese
Leeftijd:
o 2/3 vrouwen en ¾ mannen >60j
o <14j: leukemie, hersen- en niertumoren
o Adolescenten/young adults (AYA): hematologische, hersentumoren, melanomen, testis- en
BMH kanker
We genezen >50% vd pt’n: prostaat beste testis schildklier melanoom borst
Etiologie van kanker
o Meeste tumoren (>90%?) ontstaan spontaan zonder spec. uitlokkende factoren
(“sporadische gevallen”)
o Zeer klein aantal gevolg van erfelijke afwijkingen (“hereditaire kankersyndromen”)
o Lifestyle en omgevingsfactoren (“carcinogene/mutagene factoren”) spelen bijzonder grote
rol
o Multi step carcinogenese! multiple hits
Carcinogenen
o Chemische, fysische, biologische, milieu, persoonlijke, beroepsfactoren
o Bijdrage moeilijk te beoordelen!
o TABAKSROOK!! 30% vd kankersterfgevallen, 90% van alle longkankers
20-35 jaar latentietijd na start roken
Aantal pakjaren = (aantal sigaretten/20 per dag) x aantal jaren roken
o Obesitas: ongeveer 10% van alle sterften aan kanker
o Alcohol: digestieve en respiratoire tractus kanker, levercirrose
Synergie tussen zware drank en roken
o Ioniserende straling en kanker: lage proportie!
o UV straling: melanoom en niet-melanoom huidkanker
o Zonnebanken voor 25 jaar: kans op melanoom 59%, 20% risico vanaf eerste gebruik
o Electromagnetische golven (telefoon, micro): discussie
o Biologische oorzaken
Virussen (papillomavirus – cervixcarcinoom; hepatitis B/C virus - leverkanker)
Bacteriën (Helicobacter pylori – maagcarcinoom)
Parasieten (Schistosoma – blaascarcinoom; Clonorchis sinensis – cholangiocellulair
carcinoom, blaascarcinoom)
o Oncogene virussen
Humaan papillomavirus (HPV) – cervixcarcinoom, P16- positieve hoofd- en
halstumoren
Epstein-Barr virus (EBV) – nasofarynxcarcinoom, lymfomen
Hepatitis-B-virus (HBV) – leverceltumoren
Humaan immunodeficiëntie virus (HIV) – Kaposi sarcoom, lymfomen
o Erfelijke kankers: max 5%
Primaire preventie:
o Vermijden blootstelling aan risicofactoren
, o Verhogen weerstand tegen risicofactoren (vaccinatie)
o Verwijderen risico-organen
Secundaire preventie = vroege opsporing
o Mammo-screening, occult bloedtest, PSA screening
Symptomen
o Preklinische, asymptomatische fase van kankerontwikkeling: meestal lang (jaren, decennia)
o Klinische fase, met symptomen en radiologische afwijkingen: vaak kort
o Patiënten met grote tumoren kunnen volledig asymptomatisch zijn
o Typische symptomen ontstaan door massaeffect, lokale invasie, metastasen
2. THERAPIE
Systemische kankertherapie
o Chemotherapie (= cytotoxische therapie)
o Antihormonale behandeling (“hormoontherapie”)
o Immuuntherapie
o Doelgerichte behandeling (“targeted therapy”)
o Andere
Curatieve behandeling complete remissie ziekte, afwezigheid ziekte, blijvende remissie, genezing
o Neo-adjuvante therapie (preop)
o Adjuvante therapie (postop)
Palliatieve behandeling verlening ziektevrije overleving, symptoomverlichting, levenskwaliteit
Salvagetherapie na falen initiele therapie, curatief bij bepaalde indicaties, vaak hoog palliatief
Prognose: verwacht steeds het onverwachte
Principes:
o Kleine tumoren zijn gemakkelijker te genezen dan grote tumoren!
o Om een complete remissie te bereiken moeten meerdere behandelingscycli toegediend
worden!
o Tumoren mogen geen kans krijgen om opnieuw te kunnen groeien tussen de
behandelingscycli!
o Met hoge dosisintensiteit bereikt men het beste resultaat!
o Combinatie van geneesmiddelen en/of alternerende toediening van therapieën is
geassocieerd met het hoogst mogelijk bereikbare genezingspercentage
Karnofsky performance status: algemene toestand patiënt evalueren
Elke 6-12 weken (na 3 behandelcycli): nieuwe scans om evaluatie te bekijken
PD = Progressive disease
NE = Non evaluable
NED = No evidence of disease (na resectie van een tumor)
ORR = Objective response rate (PR (partiele respons) + CR (complete respons) [%])
CBR = Clinical benefit rate (SD (stable disease) + PR + CR [%])
Progressie-vrije overleving (PFS)
o Interval tussen startdatum behandeling en datum progressie
Overall survival (OS)
o Interval tussen startdatum behandeling en datum overlijden: Disease-specific vs Non disease-
specific OS
Behandeling van vaste tumoren en lymfomen
o Cyclus (of kuur)
Typische duur behandelingscyclus 3-4 weken, afh van herstel relevante organen van
toxiciteit
Typisch aantal cycli 2-8, afhankelijk van de klinische setting
Formele criteria voor evaluatie van respons: RECIST
Evaluatie van nevenwerkingen: National Cancer institute Common Toxicity Criteria (CTC AE)
Behandeling van leukemie en sommige lymfomen
o Inductietherapie: eerste chemotherapie
o Consolidatie: consecutieve behandeling met niet cross-resistente geneesmiddelen
o Onderhoudsbehandeling (beperkt aantal indicaties)