SOCIOLOGIE
PATIËNT WORDEN
= proces; sociale gevolgen en effecten
Mensen die ziek worden veranderen op verschillende vlakken
Contact met medisch personeel conformeren naar hun verwachtingen
o Conformeren = luisteren, dingen mogen doen vb bepaalde kleren dragen van ziekenhuid zelf
o Verlies waardigheid: andere sociale positie/rol vb. binnenkomen zonder kloppen
o Verlies identiteit: vb. Chronische aandoening en thuiszorg de manier hoe ieman d binnenkomt
In ziekenhuizen maar ook in andere contexten
Verschillende perspectieven op proces van patiënt worden:
o Macrosociologie:
Op grote afstand, veel situaties
Structureel functionalisme: maatschappij streeft naar harmonie
ziekterol
o Microsociologie:
Concrete ontmoeting, ervaring, verhaal
STRUCTUREEL FUNCTIONALIS M E: ZIEKTEROL
talcot parsons
ziek niet meer in staat sociale rol te vervullen
andere ziekterol: bep privéleges krijgen vb niet gaan werken, verwachtingen: hulp zoeken en actief
proberen beter te worden
Opnemen van de ziekterol: opnemen van een rol en bepaalde gedragingen die iemand (tijdelijk)
ontslaan van bepaalde maatschappelijke rollen en van het voldoen aan bepaalde ve rwachtingen van
de maatschappij
Ziekte
macro
als afwijking van de normale toestand (deviantie)
maatschappij reageert negatief vb veel ziek zijn
veroordeling van een persoon door deviant gedrag => stigamtisering vb burnout makkelijker
dan kanker
Relatie dokter–patiënt gaat van start bij verstoring van het normale functioneren
(effect op normale rollen van iemand)
Op dat moment wordt iemand patiënt
Ziekte is dus ook een sociaal fenomeen: iemand is niet meer in staat om zijn sociale functie te
vervullen
Ziekterol draagt bij aan het goed functioneren van de maatschappij
Mensen krijgen een diagnose en zorg opdat ze terug kunnen functioneren in de maatschappij
Mensen die ziek zijn moeten bepaalde dingen niet doen (gaan werken,...) maar hebben wel
andere verplichtingen
KRITIEKEN OP PARSONS’ VISIE
gaat (uitsluitend) over Westerse gezondheidszorg: enkel toepasbaar in westerse maatschappij
1
, Dokter=actief, patiënt=passief niks te zeggen (eens hij/zij de ziekterol heeft
aangenomen).
Weinig aandacht voor de plaats van andere gezondheidswerkers (bv. verpleegkundigen die toch een
belangrijke rol spelen in de organisatie van de zorg)
Verandering
Pt modiger
Internet: zelf diagnose
Responsabilisering: preventie vb hartproblemen: voeding, roken
Deels gedateerd perspectief: gezondheidszorg is veranderd
Patiëntenverenigingen: mondiger
passiviteit versus responsabilisering in verband met ziekte
zelf ziek maken door maatschappij vb werkdruk
ZIEKTEGEDRAG
=wijze waarop de symptomen ervaren en geëvalueerd worden door iemand en hoe deze persoon er
op reageert
Edward Suchman: stadia van ziekte-ervaring
1) ervaring van symptomen : gevoel dat iets niet normaal is, zoekt nog geen hulp
2) opnemen van de ziekterol : bepaalde verantwoordelijkheden worden niet meer
opgenomen
3) medische zorg : contact met arts, bevestiging dat er een probleem is
4 ) a f h a n k e l i j k e p a t i ë n t e n r o l : p t s t e m t e r m e e i n m e d i s c h e t h e r a p i e t e o n d e r g a a n
5) herstel en rehabilitatie : normale sociale functionering
ERVARING VAN SY M PTO M EN
Het gevoel dat er iets fout is (pijn/ongemak/dysfunctie)
3 processen:
o 1) fysieke gewaarwording symptomen (pijn, ongemakken, functie-uitval, ...)
o 2) cognitieve erkenning: symptomen zijn een teken van ziekte
o 3) emotionele respons: bezorgdheid, slecht of niet meer functioneren,...
Zelfbehandeling / negeren
OPNE M EN VAN DE ZIEKTEROL (PARSONS)
Vrijstelling :
o Normale sociale rollen moeten niet opgenomen worden
Geheel: coma
gedeeltelijk: vrijwillerigerswerk
o Ziekte is niet uitsluiten biologisch/fysisch maar is ook een sociaal geregelde en geno rmee rde
situatie
o Zieke valt niet uit de maatschappij maar ziekterol is een sociale rol binnen de maatschappij
o Zieke wordt gezien als niet verantwoordelijk voor zijn ziekte
Taken:
o Moet beter willen worden
o Medische behandeling en controle
OPNE M EN VAN ZIEKTEROL ( FREIDSON)
Variaties in ziekterol en hoe we naar ziekte kijken
Sommige aandoeningen worden wel beschouwd als verantwoordelijkheid van de patiënt (aids,
alcohol, tabak, voeding, ...)
2
, Aandoeningen waarvoor de patiënt niet verantwoordelijk is: voeding, roken
Kleine verantwoordelijkheid: stotteren, epilipsie
Voorwaardelijke verantwoordelijkheid: verkoudheid, longontsteking
Onvoorwaardelijke verantwoordelijkheid: acné, kanker
INIATIE M EDISCHE ZORG / ZELFZORG
Social organization strategy: belang van verschillende netwerken bij het inwinnen van info ove r de
aandoening, bij het begrijpen van de aandoening en bij het omgaan met de aandoening
Toenemend belang van internet (dr. Google)
Betekenis en hoe men met ziekte omgaat is voor een groot deel sociaal bepaald
Netwerk: familie, vrienden, arts, verpleegkunde
Zelfzorggroep motiverend
Netwerk kan bestaan uit
o Zeer breed
o Bepaald hoe iemand ziekte beleeft
o Moderne artsen: psychiater, vroedwrouw,vpk
o Alternatieve artsen: dietist, spirituelen
o Geen medische professionals: sociale werkers, leerkrachen
o Familie,buren , vrienden
o Andere: zelfzorg
Spontaan of georganiseerd
Zelfzorg meestal niet individueel maar in groep
Meer en meer aandacht hiervoor:
o Internet
o Meer en meer benaderingen leggen de focus op de patiënt ipv op de ziekte
o Besparingen
AFHANKELIJKE PATIËNT ROL
Overeenkomst over aandoening en behandeling
Nieuwe rolverwachtingen: contact met gezondheidszorg, inspanningen om beter te worden, vb op
controle gaan
Misbruik is mogelijk
HERSTEL EN REHABILITATIE
Verlaten van ziekterol en heropnemen normale sociale rollen
Chronische patiënten: van ziekterol verlaten tot nooit meer kunnen verlaten
Verlaten vb diabetes
Blijven in ziekterol: beroerte en niet meer kunnen functioneren
Gevolg
o steun anderen, thuiszorg, logopedist, vereenzamen
o Verlies van persoonlijke onafhankelijkheid/steunen op anderen
o Terugtrekking uit belangrijke sociale rollen
o Sociaal stigma? Dimensies:
Sociale uitsluiting
Financiële onzekerheid
Geïnternaliseerde schaamte
Sociale isolatie
ARTIKEL PATIËNT WORDEN
3
