GEZONDHEIDSPROMOTIE EN
PATIËNTENVOORLICHTING
MAATSCHAPPELIJKE FACTOREN EN DETERMINANTEN VAN GEZONDHEID
Biologische factoren
o Etniciteit en afkomst
o Erfelijke factoren
o Geslacht
o Leeftijd
Omgeving
o Socio- economische status
o Migratie
o Fysieke omgeving en milieu
o Werkomstandigheden
Leefstijl
Organisatie van de gezondheidszorg
ETNICITEIT EN AFKOMST
De sterfte naar doodsoorzaak verschilt sterk per etnische groep.
o Hartziekten: wereldwijd en in Europa op de eerste plaats, in Afrika op de negende.
o Hersenbloedingen: wereldwijd en Europa op de tweede plaats, in Afrika op de zevende.
o Aids: wereldwijd op de vierde, in Europa op de 42e en in Afrika op de eerste.
o Tuberculose: wereldwijd op de 8e, in Europa op de 23e en in Afrika op de elfde.
o Longkanker: wereldwijd op de negende, in Europa op de derde en in Afrika op de 38e.
Hart- en bloedvatenziekten:
o meer bij Europeanen, minder bij Aziaten
o verschil tussen gezondheidszorg
o maar: leefwijze – voedingsgewoonten
Diabetes:
o welvaartziekte: stijgend aantal suikerzieken in zwart Afrika en India na de industrialisering
o maar: genen van Afrikanen, Indiërs en Aziaten zijn niet ingesteld op deze calorierijke voeding
waardoor ze een veel groter risico op de ziekte lopen.
ERFELIJKE FACTOREN
Voorbeelden:
o Atherosclerose
o bepaalde kankers: darmkanker, borstkanker, baarmoederhalskanker
o chronische gewrichtsaandoeningen
o chronische respiratoire aandoeningen
maar: erfelijke voorbeschiktheid – uitlokkende omgevingsfactoren
1
,GESLACHT
Er blijken ook een aantal verschillen te zijn in de meest voorkomende aandoeningen bij mannen en
vrouwen.
Vrouwen
o Osteoporose
o Migraine
o mentale problemen
o psychotrope geneesmiddelen
o geven vaker toe dat ze aan zelfmoord gedacht hebben o maar ook: borstkanker,
baarmoederhalskanker,...
mannen
o SOA’s
o Prostaatproblemen
o longkanker
LEEFTIJD
Ouderen vaker ziek, maar minder last door medische technologie, gevolgen van de ziekte beter
worden gecompenseerd minder negatieve gevolgen voor de kwaliteit van leven
Desondanks stijgt het aantal ouderen dat behoefte heeft aan zorg vergrijzing
Veel voorkomende ziekten:
o Diabetes
o CVA
o COPD
o Hartziekten o Astma
o Reuma
o Dementie
o Osteoporose
o Kanker
o “Ouderdomsziekten”
mentale gezondheid van ouderen
o depressie
o angstproblemen
o slaapproblemen
Reden?
o sociale gezondheid gaat meestal achteruit door minder sociale contacten
mannen sterven minder aan longkanker
meer sterfte aan longontsteking en hartfalen
gevolgen van ziekten zijn vaak te verminderen door medische zorg en hulpmiddelen vb heupprothese,
kunstlenzen actieve levensverwacthing
roken en overgewicht belangrijke probleem bij ouderen
griepvaccinatie verminderen van de morbiditeit en mortaliteit bij bejaarden
SOCIO-ECONOMISCHE STATUS
gezondheid niet gelijk verdeeld
belangrijke verschillen in mortaliteit, morbiditeit en andere indicatoren van de volksgezondheid naar
gelang:
o de sociale klasse
o opleidingsniveau
o inkomensniveau
2
, o beroepscategorie
meer gezondheidsproblemen bij lagere sociale klasse!
een vrouw zonder diploma heeft op haar 25ste gemiddeld 3,5 jaar minder levensverwachting dan een
vrouw van dezelfde leeftijd met een universitair diploma.
Mannen ongeveer 5,5 jaar minder en bovendien zullen ze tijdens dat kortere leven ongeveer 18 jaar
langer in minder goede gezondheid verkeren.
Zwaarlijvigheid komt meer voor bij arbeiders dan bij bedienden, meer bij lager opgeleide vrouwen dan
bij vrouwen met een hoger diploma.
Persoon met laag opleidingsniveau
o vaker ontevreden over de gezondheid
o meer chronische aandoeningen
o meer aan co-morbiditeit
o slechtere mentale gezondheid
o meer arbeidsongeschikt (hoger werkverzuim)
o minder tegen tetanus, hepatitis B en hersenvliesontsteking ingeënt
o minder gescreend worden voor borstkanker en baarmoederhalskanker
o minder kennis over aids, andere houding tov aidspatiënten, meer risico op soa
oorzaken
o vaker een ongezonde leefstijl
o meer risicogedrag
o roken komt vaker voor bij personen met een lagere sociale status en een lage scholingsgraad
o minder groenten en fruit
o meer suiker en wit brood
o minder lichaamsbeweging
gedrag is ook de resultante van
o de omgeving waarin we opgroeien (slechte behuizing, milieuvervuiling, professionele
omgeving, onveilige werk – en leefsituatie, psychosociale omgeving, ...)
o de opvoeding die we meekrijgen, de middelen die een gezin heeft.
o Voedingsgewoonten bijvoorbeeld worden grotendeels ontwikkeld tijdens de kinderjaren. Wat
je eet, hangt niet alleen af van je kennis van voedsel, maar ook van de mogelijkheden om het
te kopen, te bereiden enzovoort.
o Uitgaven voor gezondheidszorg en medische consumptie worden vaker uitgesteld om
financiële redenen.
o Preventiecampagnes zijn er doorgaans op gericht om kennis te vergroten en attitudes te
veranderen, om zo te komen tot gezonder gedrag. Helaas zijn ze vaak niet aangepast aan de
laagste sociale klassen en hebben daardoor weinig effect op de groep die ze het meest nodig
heeft.
o Als mensen zich zorgen moeten maken over hun basisbehoeften, dan hebben ze gewoon
minder aandacht voor gezondheidsinformatie.
o een beperkte(re) kennissenkring
o een meer negatieve evaluatie van hun sociale contacten
o een meer negatieve inschatting van de steun waarop zij in geval van nood kunnen op rekenen
Een goed uitgebouwd (sociaal) netwerk heeft ook een impact op de gezondheid van mensen!
Gezondheidsvoorlichting en -opvoeding moet aangepast worden aan de verschillende sociale klassen
als men wil vermijden dat de sociale ongelijkheid tegenover ziekte en dood in de komende jaren nog
verder toeneemt!
MIGRATIE
Verschillend van de autochtone bevolking en behoren tot de lagere sociale klasse, lager
opleidingsniveau
andere gewoonten (vb: pijnbeleving) gezondheidsproblemen
3
