1ste bachelor criminologie: Inleiding tot de criminologie prof. Dr. Marc Cools
Hoofdstuk 0: inleiding op de lessen
Algemeen:
1817: start uGent, toen nog Rijksuniversiteit van Gent (RUG) samen met universiteit van Luik
1919: Belgische staat richt nieuwe politiedienst op
1938: eerste criminologisch instituut onder leiding van Nico Gunzburg
Objectieve onveiligheid <--> Subjectieve veiligheid
door eigen herinneringen door verhalen van anderen
Criminologie handelt over meer dan hetgeen wat volgens strafrecht strafbaar is
Criminaliteit is plaatsgebonden (andere landen) en tijdgebonden (decriminalisatie)
Hoofdstuk 1: de criminologische wetenschap: inleidende beschouwingen
Misdrijven
= gemene noemer voor strafrechtelijke gesanctioneerde feiten.
- Overtredingen
= laagste vorm van criminaliteit vb. door rood licht rijden, onder invloed rijden, …
Komen voor bij de polititerechtbank (politionele straf):
Eerste aanleg: vonnis uitgesproken door de rechter
Tweede aanleg: arresten van de raadsheer (correctionele rechtbank)
- Wanbedrijven
= middelste vorm van criminaliteit vb. diefstal, oplichting, slagen en verwondingen, …
Komen voor in de correctionele rechtbank (correctionele straf)
Tweede aanleg: Hof van Beroep, raadsheer spreekt arrest uit
- Misdaden
= hoogste vorm van criminaliteit vb. moord, verkrachting, brandstichting, …
Komen voor het Hof van Assisen met volksjury (criminele straf)
Bij allen kan je ook naar het Hof van Cassatie gaan die nagaat of het recht correct is
toegepast, ze doen een cassatiecontrole.
1
, Definities criminologie:
1. = wetenschap die oog heeft voor criminologische relaties tussen
daders – slachtoffers – criminaliteit – etiologie – reactie
Wat is criminaliteit?
Wie zijn de daders?
Wie zijn de slachtoffers? ( victimologie )
Waarom is iemand dader/slachtoffer? ( etiologie )
Wat is de reactie?
2. = wetenschap met theorievorming, methodologie en als kennisobject:
Criminaliteit: overtredingen, wanbedrijven, misdaden
Deviantie: afwijkend gedrag, buitenstanders
Overlast: gedrag dat je als normale burger niet doet, tegen burgerzin
Strafrechtsbedeling: criminaliseren, opsporen, vervolgen, berichten, uitvoeren
Dreigingen: gerelateerd aan de inlichtingdiensten; terrorisme,
extremisme, spionage, proliferatie (= verspreiding van kernwapens)
3. = European Society of Criminology (ESC): criminology refereert naar de kennis die
wordt aangerijpt vanuit verschillende domeinen (school, wetenschap, ervaring, …)
° etiologie
° preventive, voorkomen
° controle
° behandelen van criminologie (daders & slachtoffers)
° meten van criminologie
° opsporen van criminologie
° wetgeving
° strafrechtsbedeling
Je hebt ook de Vlaamse vereniging voor criminologie (VCC) & World Society of Criminology
Definities criminaliteit
- Gedrag dat indruist tegen de (straf)wet
- Handelingen tegen de normen, waarden en regels van een maatschappij
- Handelingen die schade berokkenen aan naasten of aan de maatschappij
Bepalende elementen:
- Strafbaarstelling
- Inbreuk op andere rechtsnormen
- Pakkans
2
, - Historische stabiliteit
- Ruimtelijke stabiliteit
- Ernst van de feiten
Schaal
Graad ( individueel – bende – georganiseerd )
Toegebrachte schade ( fysiek – eigendom – psychosociaal )
Identificatie slachtoffers/daders
Betrokken middelen ( diefstal – gewapend – cannabis – heroïne )
Definities cursus
Criminaliteiteitsdefinitie: wetenschap van de misdaad
Misdaaddefinities:
Normatieve misdaaddefinitie
= criminaliteit is een eigenschap van gedrag of van de persoon die dat gedrag stelt.
Conventionele normatieve misdaaddefinities:
- Juridische misdaaddefinities: verwijzen naar recht
a. Strafrechtelijke misdaaddefinitie
= misdaadbegrip van het strafrecht, criminaliteit omvat de handeling die de
wetgever van een land op een gegeven ogenblik strafbaar heeft verklaard.
b. Eng-strafrechtelijke misdaaddefinitie
= pas criminaliteit wanneer de dader van de inbreuk op het strafrecht hiervoor
wordt veroordeeld, gesanctioneerd door strafrechter
c. Breed-juridische misdaaddefinitie: SUTHERLAND
= handeling die door een wet wordt definieert als sociaal schadelijk en waarvoor
de wet een sanctie voorziet tegen de pleger van de inbreuk op de rechtsnorm,
ongeacht of het via een strafrechtelijke, civielrechtelijke of administratieve
procedure is.
- Morele misdaaddefinities: GAROFALO
= naturalistische misdaaddefinitie gebaseerd op natuurlijke moraliteit zoals
eerlijkheid en medeleven, inbreuken van morele sentimenten.
- Sociale misdaaddefinities: SELLIN
= criminaliteit is abnormaal gedrag afwijkend van de gedragsregels
‘Conduct norms’ = gedragsnormen van een groep, deze verschillen naargelang tijd en
ruimte.
3
, Kritische/radicale normatieve misdaaddefinitie: SCHWENDINGER
= criminaliteit zijn schendingen en overtredingen van in politieke strijd
geformuleerde mensenrechten (zowel individuen als sociale verhoudingen en
systemen zoals racisme, seksisme, economische systemen)
Reactieve misdaaddefinitie
= criminaliteit als een eigenschap van een sociale reactie op welbepaalde
gedragingen of op welbepaalde personen.
Conventionele reactieve misdaaddefinitie: DURKHEIM
= criminaliteit is het resultaat van een sociale reactie, het collectief bewustzijn,
deze bepaalt welke gedragingen crimineel zijn.
Kritische/radicale reactieve misdaaddefinitie
1. Labelling-definitie van criminaliteit
= geen enkele handeling is inherent, absoluut of universeel crimineel
( verschilt van tijd, plaats en samenleving; etiket gekregen door samenleving; reactie )
2. Conflicttheoretische definitie van criminaliteit
= niet inherent maar een oordeel dat door sommigen geveld wordt over de
gedragingen van andere personen
= gedrag toegepast op welbepaalde personen door de instanties van het
strafrechtsysteem (strafwetgever, politie, parket, …)
= sociaal fenomeen dat gecreëerd wordt door conflicten tss groepsbelangen
en door de strijd om de politieke/sociale macht in de samenleving
3. Neo-marxistische criminaliteitsdefinitie
= gedrag dat tegen de belangen van de heersende kapitalistische klasse
ingaat, bedreiging voor de productie van kapitalistische sociale verhoudingen
4. Culturele criminologie
Studieterrein van criminologie:
- Eng: wangedrag dat onrust verwerkt in de samenleving, sociaal onaangepast gedrag
- Breed: criminaliseringsprocessen, studie van afwijkend gedrag, maken van regels die
gedrag categoriseren als onwenselijk, reacties en gevolgen van regelovertredingen
4