Persoonlijkheidspsychologie II
HT1 Inleiding
Pre en posttest op canvas als vb.
Klassieke theorieën
o De meeste ‘grote’ klassieke theorieën vertrekken vanuit een universele
benadering: fundamentele psychologische processen en kenmerken die gelden
voor alle mensen, of hoe mensen in het algemeen kunnen beschreven worden.
• Vb Freud: zijn universele psychische structuur is van toepassing op alle
mensen. Iedereen heeft een (id, ego en superego)
o Persoonlijkheidstheorieën kunnen zich richten op verschillende analyse niveaus.
Hedendaags onderzoek naar de persoonlijkheid
o Legt meestal (in tegenstelling tot de klassieke theorieën) de nadruk op
individuele en groepsverschillen (➔ niet universeel)
• Vb kijken hoe er psychologische verschillen zijn tussen mannen en
vrouwen.
o Elke onderzoeker vertrekt vanuit zijn eigen perspectief. Elk van de bestaande
perspectieven omvat delen van de waarheid.
• Geen perspectief is slechter of beter dan de andere, elk perspectief is
aanvullend. Elk van de bestaande perspectieven bevat delen van de
waarheid.
• Erkennen dat er verschillende belangrijke kennisdomeinen bestaan. Elk
kennisdomein is op zich even belangrijk.
Kennis domein
o Is een gespecialiseerd gebied binnen de wetenschap van de psychologie van
waaruit psychologen zich richten op het leren over specifieke en beperkte
aspecten van de menselijke natuur
• Elke specialisatie verzamelt zijn eigen kennis. Uiteindelijk moeten we nog
steeds streven naar een integratie van deze domeinen.
o Integratie nodig om “volledig beeld” van de persoonlijkheid te krijgen.
Zes kennis domeinen
o Dispositionele
o Biologische
o Intrapsychische
o Cognitief en ervarings-
o Sociale en culturele
o Aanpassing
,Dispositionele domein
o De aandacht wordt vooral gericht op manieren waarop individuen verschillend
zijn van elkaar. Dit domein doorkruist daardoor alle andere domeinen
• Richten op verschillen. Mensen kunnen op allerlei vlakken verschillen
o Het centrale doel is om fundamentele disposities te identificeren (i.e. meest
belangrijke manieren waarop individuen verschillend zijn)
• Meest belangrijke manier waarop individuen verschillend zijn.
• Vraag is wat is de oorsprong van individuele verschillen, over de tijd,…
Biologische domein
o Mensen zijn in de eerste plaats verzamelingen van biologische systemen
o Die systemen zijn de bouwstenen voor gedrag, denken en emoties
o Behandelen van de genetische basis van persoonlijkheid, fysiologische
benaderingen van persoonlijkheid, evolutionaire benaderingen
Intrapsychische domein
o Mentale mechanismen van de persoonlijkheid, vaak niet op ‘bewust niveau’
• onbewust
o Cf. persoonlijkheidspsychologie I: Freud’s klassieke theorie en meer moderne
benaderingen van de psychoanalyse (onderdrukking, ontkenning, projectie etc.)
o Motieven voor behoeften (power, achievement, intimacy)
Cognitieve en ervaringsdomein
o Aandacht voor cognitie en subjectieve ervaringen zoals bewuste gedachten,
gevoelens, overtuigingen, verlangens
• Zelf en zelfconcept
• Streefdoelen
• Emotionele ervaringen
• Intelligentie
o Hier wordt de nadruk gelegd op emotie en persoonlijkheid.
• Vb. voelen we ons vrolijk, gelukkig, enz.
Sociale en culturele domein
o Persoonlijkheid beïnvloedt en wordt beïnvloed door cultuur en sociale contexten
o Onderzoek naar culturele verschillen tussen groepen (bv. naar agressie)
o Individuele verschillen in culturen – Hoe komt persoonlijkheid tot uiting in een
sociale context?
• We gaan bvb kijken naar beïnvloedingstactieken, hoe ga je andere
overtuigen?
Domein van aanpassing
o Persoonlijkheid heeft een sleutelrol bij onze manier van ‘copen’ en aanpassen
aan gebeurtenissen in het dagelijks leven
o Persoonlijkheid staat in verband met gezondheid en staat in verband met
problemen bij coping en aanpassing
o Persoonlijkheidsstoornissen
,HT3 Traits (trekken) en trait taxonomieën
Dispositionele domein
o Aandacht voor aspecten van persoonlijkheid die stabiel zijn over de tijd, relatief
consistent over situaties, en die bij mensen verschillen
o Bestaat uit de studie van traits (trekken of disposities): verwijst naar een
inherente neiging zich op een bepaalde manier te gedragen.
o 2 invalshoeken
Fundamentele vragen
o Hoe moeten we trekken opvatten?: Wat zijn trekken?
o Hoe kunnen we bepalen welke trekken de belangrijkste zijn uit de vele
verschillende manieren waarop mensen van elkaar kunnen verschillen?: Welke
zijn de belangrijkste?
• Cf. uiterlijke trekken (gewicht, grootte) hier gaat het over persoonlijkheid
(extraversie, behoefte aan aandacht, luidruchtig)
• Proberen naar een meer specifieke beschrijving te gaan
• Wat is het meest fundamentele?
o Hoe kunnen we een omvattende taxonomie van trekken opstellen – een systeem
dat alle belangrijke trekken omvat? Hoe ziet een omvattend systeem eruit?
• Cf. Taxonomie dieren
• Omvattende taxonomie van trekken
Trekbeschrijvende woorden
o Woorden die de trekken, eigenschappen van een persoon beschrijven die
kenmerkend zijn voor die persoon en die min of meer stabiel zijn over de tijd (en
situaties)
o Voorbeelden?
• Impulsief, betrouwbaar,…
Beschrijf jezelf met tien adjectieven
o Begin met die adjectieve die jou het best wel/niet
beschrijven
o Voorbeeld hiernaast
Persoonlijkheidscoherentie; trekken versus toestanden
o Persoonlijkheidscoherentie: trekken zijn stabiel bij een persoon over een langere
tijd, maar de uiting kan veranderen
• Vb. je gaf aan enthousiast te zijn is de kans groot dat je als kind al
enthousiast was en dat je dit nu waarschijnlijk nog bent.
Persoonlijkheidscoherentie houdt op die manier een zekere continuïteit
in, trekken zijn stabiel, maar tegelijkertijd ook verandering. De uiting van
veranderen. De manier waarop je je enthousiasme tot uiting bracht als
kind zal anders zijn dan nu.
• Trek is stabiel, maar uiting kan veranderen
o Toestanden variëren over tijd en situatie
• Toestanden zijn niet stabiel over een langere tijd en worden vooral
beïnvloed vanuit de situatie.
• Bvb enige stress op dag van het examen, maar anders een rustig persoon
bent. Rustig is hier de trek en de stress een toestand.
, o Typische, gewoonlijke gedragen over situaties heen worden door
persoonlijkheidspsychologen omschreven
Wat is een trek? Twee verschillende opvattingen
o Trekken als interne causale eigenschappen
o Trekken als louter samenvattende beschrijvingen
Trekken als interne causale eigenschappen
o Interne eigenschappen (brengen verlangens, noden, behoeften naar voor in
verschillende situaties)
• Niet noodzakelijk zichtbaar, kunnen ook verborgen zijn.
o Deze verlangens en noden zijn causaal: ze verklaren het gedrag van het individu.
• Gaat beïnvloeden hoe men zich gedraagt
• Bv. de nood aan sociale erkenning bepaalt hoe men zich gaat gedragen bij
sociale interactie. Bv. sociaal-wenselijk gedrag stellen
o Gevolg van deze definitie: gedrag ≠ trek: trekken zijn eigenschappen die ook
aanwezig zijn als het overeenkomstige gedrag niet aanwezig is.
• Gedrag kan verschillend zijn van een trek
• Trek hoeft niet altijd gedragsmatig tot uiting te komen
- Vb. je hebt de wens om dominant te zijn, maar gaat dat niet uiten
zoals een duidelijke leider want dan weet je dat je toch geen kans
maakt. Maar je gaat het misschien wel uiten als er nog geen duidelijke
leider is. dus de trek dominant zijn blijft, maar komt niet altijd
gedragsmatig tot uiting.
• Trekken zijn dus interne oorzaken van gedrag. Gedrag verklaren adhv
trekken en andere oorzaken vb uitsluiten
o Wetenschappelijke bruikbaarheid van trekken: beschouwen als traits als interne
oorzaken van gedrag ➔ verklaren van gedrag a.d.h.v. andere oorzaken wordt
uitgesloten
Trekken als louter samenvattende beschrijvingen
o Trekken zijn beschrijvende samenvattingen van kenmerken van een persoon,
geen assumptie van internaliteit of causaliteit
o Ze beschrijven enkel trends in gedrag
o Richten zich op het observeerbare. Het is dus niet verborgen, intern
o Trekken die gedrag beschrijven
o Examen: kan een van de definities geven en dan moeten we zeggen naar welke
benadering er wordt verwezen?
o Uitleg foto
• T = trek, pk= persoon met zijn trek
• G = gedrag, pi= persoon met zijn gedrag
• Als we zeggen dat trek een causale interne
eigenschap is dan gaan we dus gedrag
verklaren aan de hand van het al dan niet
hebben van een trek, want trek veroorzaakt
het gedrag.
• Dan is het gedrag van een persoon (Gpi) een
bepaalde mate waarin dat die trek bij die
persoon aanwezig is + een soort ruis van omstandigheden.
