DIGITAAL MEDIAGEBRUIK
!! Artefacten: laatste deel H1, H2; Praktijken H3, H4; Socio-economische H5 en H6
Inhoud
Les 1: kennismaking
Facebook heeft beslist dat in Australië geen enkel nieuwskanaal nog mag posten op Facebook, noch
mensen die op persoonlijk account linken.
Reden: mensen gebruiken facebook om media te consumeren maar Facebook staat hier niet voor. Nieuws
wordt belangrijk wordt voor facebookgebruikers. Journalisten zeggen: succes van Facebook is ook te
danken aan ons en waardoor je zoveel reclame inkomsten krijgt. Facebook moet betalen aan die
journalisten en nieuwskanalen, maar wou niet betalen voor die nieuwscontent/-artikels. Soort van
chantage van Facebook “wij kunnen zonder jullie”. Maar: boze gebruikers, publiek en democratisch
belang dat mensen geïnformeerd worden dus niet juist om nieuwskanalen (zelfs van overheid en
gezondheid) te blokkeren. ! Het zal belangrijk zijn welke beslissing Facebook uiteindelijk zal nemen: zullen
ze betalen aan de nieuwsbedrijven of blijven hun content blokkeren?
! moeilijk voor nieuwskanalen want zij zijn afhankelijk van facebook en hebben er veel eyeballs…
Jaaropdracht Signal
Signal beschermt data ( whatsapp verkoopt data). Daarom zou het beter zijn dan whatsapp omdat het
veiliger is.
Deze app kreeg toch een enorme boost begin januari. Omdat whatsapp alle data doorverkocht aan FB. Dit
zorgde ervoor dat een groep overstapte op een alternatief, waarbij de data niet verkocht wordt.
Artefact: wat kan het?
Praktijken: ga je het gebruiken? Als m’n vrienden aanwezig zijn
Socio economische omkadering: Facebook die nog meer data wil verkopen voor reclame doeleinden. Het
businessmodel is dus reclame.
Driedeling met messaging apps
1
,I - INLEIDING
Gartner hype cycle: Toont aan hoe bepaalde (digitale media)technologieën zich ontwikkelen en evolueren
door een samenleving. Gartner, consultancy agency plot elk jaar enkele technologieën op deze figuur.
x-as: maturiteit: mate van volwassenheid van de
technologie
y-as: visibiliteit: impact op samenleving (kan zowel
positief als negatief zijn). De mate waarin erover
gesproken wordt, verwachtingen…
- Manier waarop evolutie geschetst
wordt is interessant
1. Technology trigger: jong en weinig impact van de technologie
2. Plots een piek van overdreven verwachtingen: “die technologie zal de SL veranderen”. Pos: zal SL
verbeteren/Neg: om zeep. De piek is een sterke verwachting van verandering van de SL.
⇨ Vb. Internet: iedereen zal informatie kunnen verkrijgen, verandering v democratie
3. Trough of disillusionment: ontgoocheling. De verwachting was overdreven.
⇨ Vb. Beurscrash van internet, niemand durfde nog investeren
4. Slope of enlightenment: een kleine opgang naar verlichting en inzicht
5. Plateau of productivity: volledig geïntegreerd in SL. Het heeft wel een impact maar niet die
overdreven verwachte impact of nul impact zoals bij 3 dan gesteld wordt. Dit is een meer
realistisch beeld, niet perse wat eerst werd verwacht. Er wordt gezocht naar een
evenwichtssituatie.
⇨ Vb. Internet: toch succesvol
Patroon die je vaak ziet terugkomen bij technologieën
Voorbeeld Gartner hype cycle:
TiVo: voorganger van digitale televisie (box die tv opneemt op harde schijf en daarbij ook maakt connectie
met internet om tv gids te tonen, video on demand…). Was revolutionair in jaren 2000. Eerste technologie
die gebruikt maakte om tv op te nemen was Amerikaanse bedrijf TiVo.
1. Technologie trigger: TiVo technologie wordt geïntroduceerd.
2. Peak of inflated expectations: Vanuit gartner hype cycle ontstond een enorme schrik bij
Amerikaanse tv-industrie want grootste deel inkomsten van tv kwam van reclame maar opnames
zorgt ervoor dat je reclame kan doorspoelen. Verwachte verwachting: Dit zal het einde zijn van
reclame op tv en dus ook einde van televisie überhaupt. Deze technologie zal een revolutie zijn
voor de TV-industrie.
3. Through of disillusionment: Werkelijkheid niet zo revolutionair: Slechts beperkt aantal mensen
keek via opnames naar tv, zeer weinigen skipten ads dus in totaal. Die verwachte revolutie was er
dus niet. In tegendeel door prime time programma’s op te nemen werden de succesprogramma’s
nog meer versterkt. De TV business werd dus geen verval maar net nog meer succesvol.
“Het is niet omdat een technologie mogelijk is, dat het ook gebruikt zal worden in SL”.
4. Slope of enlightenment: op zoek naar alternatieven en oplossingen/verandering in de TV
industrie ivm reclame en businessmodel: Streamingdiensten zoals Netflix, Disney+, HBOmax…
maken geen gebruik van ads.
2
,Ander voorbeeld Gartner hype cycle: komst van adblockers (apps die reclame blokkeren op smartphone)
1. Adblockers werd mogelijk op IOS systeem en zo websites bezoeken waarbij ads geblokkeerd
worden. Enorme schrik in de (marketing) industrie want het aantal global adblocking users steeg
enorm rond 2016, vnl. op mobiel platform.
2. Weerklank van deze schrik: allerlei oplossingen gezocht om dit tegen te gaan. Bedrijven kunnen
betalen om hun reclame niet te blokkeren. Zo betaalde Google, Microsoft en Amazon veel geld
aan Adblock Plus (=bekendste adblocker). Ook technologisch zocht Facebook oplossingen. Apple
trackte zijn gebruikers (connecteerde het gsm nummer aan welke apps er gebruikt worden…) nu
niet meer zomaar: ze geven nu meer transparantie hoe je getrackt wordt en welke privacy je
vrijgeeft. Facebook doet campagnes tegen Apple die zogezegd kleine bedrijven ermee wil
steunen omdat Apple hun inkomsten van die kleine bedrijven afneemt. Tegenreactie: privacy
labels voor apps (hoe veilig is deze app? Met transparantie als doel).
1 Wat is digitale media?
!!!! Drie perspectieven nodig om op een zinvolle manier naar digitale ontwikkeling te kijken in de SL. (zeer
belangrijke slide; basis structuur van cursus = deze driedeling)
1. Artefacten perspectief: om te weten wat dig media doen en de gevolgen die ze hebben, moet je
weten wat digitale media kunnen. Wat zijn de mogelijkheden en functionaliteiten? Welke actoren
zijn er? Affordances? Vb. Hoe werkt het algoritme, privacy… Wat kan technologisch en niet?
2. Praktijken perspectief: Hoe gaan gebruikers daar nu mee om? Hoe gebruiken ze digitale media?
Vaak onverwachte gebruiken. Vb. succes van adblockers; adskipping niet verwacht bij digitale TV
3. Socio-economische omkadering: wetgevingen en sociale afspraken, organisaties die gevormd
worden rond deze toestellen en handelingen Vb. niet meer mogen doorspoelen; economische
afspraken met bv shareholders, businessmodellen (vb. verdienmodel Facebook)
Vb. Films downloaden
1. Artefacten: aan de basis is technologie van MP4: een protocol of systeem dat het mogelijk maakt
om grote bestanden over smalle netwerken te vervoeren door ze te comprimeren en kleiner te
maken. (mp3 maakt geluidsbestanden kleiner, mp4 videobeelden). Het doel was dus niet om
films te downloaden. De materiële technologie.
2. Praktijken: Nu al wat minder gedaan. Torrents sites maakt gebruik van deze technologie. Andere
praktijk: jonge mensen streamen en downloaden films. Filmindustrie zat dus met handen in het
haar: ze zochten manieren om weerwerk te bieden.
3. Socio-economische omkadering: Juridische omkadering: weerwerk: strenger bestraffen.
Vb. Nepnieuws op Facebook
1. Artefacten: algoritme van Facebook werkt met formule: affinity (vrienden), weight (tekst/video),
tijd (iets recents). Vele parameters om jou iets te laten zien. Algoritme trekken fake news meer
naar voor reden is socio-economische omkadering: fb is afhankelijk van reclame.
2. Praktijken: mensen gebruiken dagelijks Facebook. Veel van onze tijd op onze smartphone wordt
gespendeerd aan facebook apps. Daarbij gebruiken jonge mensen sociale media kanalen om
nieuws te raadplegen.
3. Socio-economische omkadering: Facebook heeft belang bij om iets te laten zien dat vaak op
geklikt wordt, zo lang mogelijk hen erop laten (om data te verzamelen en advertenties te laten
tonen). Sociale omkadering: SL wil geen hate speech of foutieve informatie (bv zeker niet in tijden
van corona). Daarom juridisch: boetes voor verspreiden van nepnieuws, verbannen van Trump
(grote verspreider van fake news).
3
, Drie perspectieven haken continu in elkaar in.
Mutual shaping: belangrijk concept
= wederzijdse afhankelijkheid en beïnvloeding tussen digitale media en samenleving. Zien we terug in de
driedeling; deze drie (artefacten, praktijken, socio-economische omkadering) beïnvloeden elkaar continu.
Artefacten bepalen praktijken, maar worden beïnvloed door socio-economische omkadering…
Vb. Een technologie ontstaat, samenleving reageert, ontstaan wetgeving, omzeilen door bedrijven, reactie SL…
II - THEORETISCH KADER
Tweedeling: digitale technologie kan zowel een + (boom visie) als - impact (doom) hebben op de SL. (!!EX)
1. Doom visie: de SL zal ten onder gaan door de technologie; er zullen enkel negatieve gevolgen zijn.
o Boek: Evgeny Morozov – To save everything click here: technological solutionism:
technologie als de oplossing voor alle problemen (vb. Corona app bestrijdt corona)
o Facebook & Cambridge Analytica
2. “Digital sublime” (of digitaal verhevene - Mosco) of boom visie: vaak een verwachting of mythe
bij technologie dat het meer is dan technologie, ze overstijgen de sociale en materiële realiteit die
ze zijn en hebben een vergaande impact op de samenleving.
⇨ Vb. Internet: wereld zou in positieve zin ontwikkelen: meer informatie beschikbaar,
democratischer: iedereen kan stem uiten, participatie, gerechtigheid, economische
overvloed… individuen die machtiger worden ivg bureaucratische systemen…
Bestorming Capitool toont negatieve gevolgen aan.
⇨ Vb. Sociale media. Persoon van het jaar van TIME was een spiegel; ervan uitgaande dat
elk individu op sm een grote impact had (eigen video’s, teksten wereldwijd verspreiden)
Probleem = dit is ook technologisch determinisme: technologie heeft een 1 op 1 effect op de SL,
het beïnvloedt de SL zonder andere factoren. SL zelf heeft geen invloed op de technologie, dit
staat los van de SL.
!!! Nood aan demystificatie: deze mythe wegnemen, deze mythische visie wegnemen door grondig te
kijken welke impact de technologie allemaal heeft: welke culturele, sociale, politieke, economische
gevolgen? Hoe hangen deze samen met de SL en wat er al is in de SL? Dus niet enkel naar het
technologische /digitale media aspect kijken maar wel hoe ze gegrond zijn in bestaande maatschappelijke
ontwikkelingen. Pas zo een beter beeld krijgen van impact van digitale media.
Doel: een diepgaander beeld verkrijgen dat voorbij het technologische gaat maar ook voorbij de
tweedeling van boom en doom, dat gebaseerd is op technologisch determinisme.
Complexe relatie van digitale media
⇨ Ze hebben een transformerende kracht (positief gezien)
⇨ Maar kunnen tegelijk bestaande sociale en economische ongelijkheden bestendigen of
zelfs versterken (vb. digitale kloof: mensen die nog geen toegang hebben)
Risico: men beseft niet hoe belangrijk digitale media zijn, ze zijn vanzelfsprekend en onzichtbaar
geworden in ons dagelijks leven. Vaak beseffen we niet hoe het sociale medium kanaal functioneert, hoe
het aangestuurd wordt (vb. gerichte reclame maken). We stellen dit niet in vraag.
Dynamische relatie tussen digitale media en sociale verandering in de SL.
- We spreken van informatiesamenleving: vorm van sociale en economische organisatie gebaseerd
op productie, manipulatie en distributie van informatie, vandaag eerder platformsamenleving
- Om sociale veranderingen die dig media teweegbrengen te begrijpen, kijken naar 4 punten:
4
