HULPVERLENING & CULTURELE
DIVERSITEIT
Michelle De Belser
2020-2021
,INTRODUCTIE – CASUSANALYSE
TRAN SC UL TU RE LE GE STE LI JKE GE ZO NDHE ID SZOR G & PSYC HOTHE R AP IE
• Culturele sensitiviteit & responsiviteit in zorg
o Adequate interculturele communicatie
o Valide diagnostische beeldvorming
o Cultuursensitieve interventie
• Drempels in toegang tot zorg & verlaagde zorgparticipatie
o Toegang & informatie zorgaanbod
o Taboe & stigma rond geestelijke gezondheid
o Handelingsverlegenheid & impliciete vormen van segregatie/stereotypering
▪ Bv werken met tolken weigeren
▪ Impliciet: houding van HV
➔ Culturele & sociale factoren in diagnose & behandeling
Casusanalyse – tweevoudige doelstelling
1) Sociale & culturele factoren in psychisch lijden & herstel (inkijk in alle factoren)
2) Verwachtingen evaluatie opleidingsonderdeel
SOC IA LE & C UL TURE LE DIM E NSIE S V AN LI JDE N E N HE R STE L
1) Toeleiding & opbouw vertrouwensrelatie
2) Diagnostische beeldvorming
3) Therapeutische relatie
4) Therapeutische interventies
TOE LE I DIN G & O P BOU W VE RT ROU WE N SRE L ATIE
• Stigma en taboe in culturele & religieuze gemeenschap (“na opname psychiatrie: hoe opgenomen in m’ij?”)
• Collaboratief traject van toeleiding
• Mobiliseren van culturele verandering in hulpzoekgedrag & copingstrategieën
DIAG NOS TISC HE BE E LDV ORM I NG
• Traumatisering in kindontwikkeling & cultureel weefsel
o Trauma verweven met culturele “wortels” vaak; bv collectief geweld
• Depressieve stemming
o Survivor’s guilt & actuele maatschappelijke positie
▪ Casus: jongen kon niet vatten dat er niets in de krant stond over de problemen en
situatie van zijn land, want voor hem was dat zo erg, werd hier geminimaliseerd
o ‘filial duty’ & genderrolverwachtingen
▪ Als oudste zoon instaan voor fysieke en materiële veiligheid van familie (filial duty)
▪ Daarom werden ze vaak “gestuurd” naar een beter land dus schuld als dat niet lukt bv
▪ Intergenerationele loyaliteit; verschilt enorm van onze visie op opvoeding
o Pervasieve isolatie & discriminatie op religieuze identificatie: bestendiging van psychisch lijden
• Veerkracht en steunbronnen in culturele continuïteit
o Culturele loyauteit als drager van transnationale gezinsrelaties
o Religieuze praktijken als steunbron
o Reactieve identiteitsmobilisatie
1
,THE RA PE UT ISC HE RE LA TIE
• Wantrouwen in therapeutische relatie
• Echo’s van stereotypiering in therapeutische positie
• Micro-cosmos van wijzigende genderrolopvattingen
• Hulpverleningsrelatie – doorbreken of bestendigen van sociale isolatie?
THE RA PE UT ISC HE I NTE R VE N TIE S
• Culturele loyauteit als dragen van trauma-herstel
• Culturele verandering als drager van toekomstperspectief
• Oriëntatie van therapeutische relatie op sociale inbedding & steun
LES 2
KE NN ISC L IP 0
PAK KE T VA N 3 LE SSE N “ B OU WSTE NE N”
Asynchroon: kennisclips, artikels lezen, opdrachten over leerinhoud of reflectie
Synchroon: interactie via discussiegroepjes
• Week 2:
o Asynchroon: Zijn er culturele verschillen in het functioneren van de psyche?
o Synchroon: Hoe kunnen we die kennis inzetten in de hulpverlening?
• Week 3:
o Asynchroon: Culturele dynamieken en culturele systemen, ook van gezondheid
o Synchroon: Hoe vormen we deze inzichten om tot ‘nuttige’ culturele competenties?
• Week 4:
o Asynchroon: Migratie, acculturatie en vormen van uitsluiting
o Synchroon: Een cultuur psychologische visie op acculturatie en insluiting
Leerdoelen week 2:
• L1: Kennen van de best gedocumenteerde culturele verschillen in zelf, motivatie, agency, perceptie, cognitie
en emotie
• L2: Begrijpen hoe we ‘culturele contexten’ conceptualiseren en wat dit betekent voor de studie van culturele
psychologie en de toepassing in hulpverleving
• L3: Toepassen van deze notie op jezelf om zo je eigen culturele biases te (beginnen) ontdekken.
• L4: Analyseren wat de gedocumenteerde culturele verschillen betekenen voor onze omgang in
interculturele settings
• L5: Evalueren hoe we beter wel en beter niet met deze kennis omgaan in de praktijk van de interculturele
hulpverlening.
2
, KE NN ISC L IP 1: W AT IS C U LT URE LE PS YC HO LO GIE E N W AAR OM HE B BE N WE HE T NODI G?
WAT IS C UL TUU R?
• Een werkdefinitie…
o Edward Burnett Tylor (1871): …that complex whole which includes knowledge, belief, art, morals,
law, custom, and any other capabilities and habits acquired by man as a member of society.
o Geert Hofstede (2001): …the collective programming of the mind that distinguishes the members
of one group of people from another
o Steven J. Heine (2008): …any kind of information (ideas, beliefs, technology, habit, practice) that is
acquired from other members of one’s species through social learning that is capable of affecting
an individual’s behaviors
• Gedeeld binnen een groep (sociale klasse, gender, zelfde voetbalclub supporters…)
• Doorgegeven / aangeleerd (via andere leden van die culturele groep → volwaardig lid worden)
• Gesitueerd ‘in the head’
o Overtuigingen, waarden, doelen…
o Zelf-beelden, emoties… (programming of the mind)
• Én ‘in the world’
o Gewoontes, regels…
o Organisatiestructuren (bv binnen scholen,
ziekenhuizen…)
o Boeken, reclame en andere ‘producten’ (bv
fiets in Nederland)
• 4 niveau’s (vier I’s)
o Micro: individuals
o Interacties tussen mensen
o Instituties
o Macro: ideeën binnen culturele groep
• Allemaal met elkaar verbonden
o Bv idee van ‘autonomie’: geeft vorm aan instituten (hoe school wordt georganiseerd: autonoom
denken en handelen); invloed op interactie (elkaar blijven beschouwen als autonoom individu) en
invloed op onze individuele minds (denken, voelen, zijn)
o Geen cultuur zonder dat er mensen zijn: elk individu heeft invloed op interacties etc
WAT IS C UL TURE LE P SYC HO LO GIE ?
GE E N A L GE M E NE PSYC HO LO GIE
Algemene psychologie:
• Context en inhoud doen er niet toe → ze vormen ruis voor de psyche
• ~ computer: psyche is de hardware; maakt niet uit welke inhoud er is (bv excell of word) en doet er niet toe
in welke context of locatie de computer staat → inhoud & context vormen ruis → experimenten gebeuren
vaak in steriel labo: zo veel mogelijk ruis verwijderen
• Er is “Psychic unity” → hardware werkt bij iedereen op dezelfde manier (dus genoeg ruis wegstrippen)
• Doel: zoeken naar universele wetten van psychologisch functioneren
PSYC HE IN C O NTE X T
• Culturele psychologie
• Context en inhoud maken deel uit van de psyche → maken dus deel uit van het te-begrijpenfenomeen
3
