Opfrissing, terminologie, indeling en
stemtherapeutische principes
Inhoud
Opfrissing ....................................................................................................................................................................2
Stem = ? ..................................................................................................................................................................2
Stemplooitrilling .....................................................................................................................................................2
Anatomie en fysiologie ...........................................................................................................................................2
Een stemstoornis is… ..............................................................................................................................................2
Symptomen ............................................................................................................................................................3
Etiologie ..................................................................................................................................................................3
Diagnostiek .............................................................................................................................................................3
Stemtherapie: inleiding ..............................................................................................................................................4
Terminologie ...........................................................................................................................................................4
Indeling van stemtherapie ......................................................................................................................................4
Directe stemtherapie → indirecte stemtherapie ...........................................................................................4
Indeling volgens Stemple et al. ...........................................................................................................................4
Taxonomie/classificatie/indeling volgens Van Stan et al. ..................................................................................5
Stemtherapie is multidisciplinair ............................................................................................................................6
Interprofessioneel vs multidisciplinair ...............................................................................................................6
Principes van stemtherapie ........................................................................................................................................6
Stemtherapie vs stemtraining ................................................................................................................................6
Stemtherapie: voor wie? ........................................................................................................................................6
Opstart en afronding van stemtherapie .................................................................................................................7
Duur, frequentie en intensiteit ...............................................................................................................................7
Individueel of in groep? ..........................................................................................................................................7
Therapeutische interactie.......................................................................................................................................7
Effectiviteit van stemtherapie ................................................................................................................................8
,Opfrissing
Stem = ?
Lucht zit in onze longen. Die duwen we eruit. De lucht passeert de trillingsbron (= stemplooien). Door die trilling
ontstaat er geluid. Het geluid komt terecht in onze mondholte, keelholte en neusholte (=resonantieruimtes) en
dit versterkt zo de stem.
Stemplooitrilling
De stemplooitrilling verloopt in een
doorsnede golfbeweging. Lucht van de longen gaat
naar de stemplooien toe. Door de
false vocal folds subglottisdruk worden de stem-plooien
= valse stemplooien open geduwd. De lucht passeert. De
luchtstroom versnelt door de vernauwing
vocal folds en versnelt daardoor (~Bernoulli effect).
De druk wordt daardoor ook kleiner en
= (ware) stemplooien
de stemplooien worden weer naar elkaar
toegezogen. De stemplooien sluiten.
Anatomie en fysiologie
De larynx (strottenhoofd) situeert zich ter hoogte van de 4e tot 6e cervicale wervel.
De functie van de larynx is fonatie en bescherming van de luchtweg bij slikken.
Het thyroïd is het kraakbeen dat zorgt voor de adamsappel die we hebben.
Het cricoïd is het ringkraakbeen, daarboven op de achterkant zitten de
arytenoïden. De stemplooien hechten aan de binnenkant van het thyroïd en de
processus vocalis van het arytenoïd. Het cricoarytenoïdaal gewricht (tussen
cricoïd en arytenoïd) is belangrijk om dat daar de beweging van de arytenoïden
en dus ook de stemplooien mogelijk gemaakt worden.
Een stemstoornis is…
“…Any time the voice does not work, perform or sound as it normally should, so that it interferes with
communication or anytime you experience foreign sensations in your throat, such as effort or soreness, during
or immediately after speaking” (Roy et al., 2004)
,Symptomen
• auditief
o bv. heesheid, ruwe stem, …
• sensorisch
o bv. pijn, stemvermoeidheid, kortademigheid, …
• visueel
o bv. stempoliepen, stembandknobbeltjes, …
Etiologie
Meestal een interactie van…
• medische factoren (bv. reflux, allergieën, trauma)
• stemabuses (=stemmisbruik) (bv. keelschrapen)
• sociale factoren (bv. druk gezin)
• psychische factoren (bv. stress)
• omgevingsfactoren (bv. passief roken)
Diagnostiek
• Anamnese
– Info over activiteiten & participatie
– Info over persoonlijke & omgevingsfactoren
• Perceptuele evaluatie:
– Info over laryngeale functies (stemkwaliteit, luidheid, toonhoogte, adem,…)
– o.a. de GRBAS
• Specifieke stemmetingen:
– Info over laryngeale functies (intensiteit, frequentie, kwaliteit, luchtverbruik,…)
– o.a. DSI, AVQI, HNR, F0, …
• Patiëntenoordeel:
– Info over activiteiten en participatie
– o.a. VHI
• Laryngoscopie met stroboscopie:
– Info over laryngeale structuren en functies
, Stemtherapie: inleiding
Terminologie
Stemtherapie = het proces waarbij een persoon geholpen wordt om te herstellen van een ziekte/letsel (in dit
geval een stemprobleem). De therapeut gaat werken met een ziekte of pathologische stem en heeft tot doel de
stem terug gezond te maken.
Stemtraining = training om een normale, gezonde stem te optimaliseren. Een stem wordt zodanig ontwikkeling
en geoptimaliseerd voor professionele doeleinden.
» geen pathologie
» “stemstoornis / stemprobleem”
» kan door logopedist, maar ook door een stemcoach/vocal coach gegeven worden
» stempatiënt → stemcliënt: iemand die stemtraining volgt (en geen behandeling)
Stemmethodes en stemtechnieken
• weinig verschillend voor stemtherapie en stemtraining, vaak zelfde basis
• verschil zit in hoever we gaan
o bv. technieken die we aanbieden voor iemand met stemplooiknobbeltjes zullen minder belastend
zijn dan de technieken die we geven aan een beroepszanger
• methode = reeks van oefeningen en technieken, die met een bepaalde strategie zijn samengebracht
onder één noemer
• techniek = een interventiestrategie die met een bepaald doel gebruikt wordt
Indeling van stemtherapie
Directe stemtherapie → indirecte stemtherapie
• indirecte therapie
o niet rechtstreeks ingrijpen op stemfuncties
o ingrijpen op de verschillende cognitieve, gedragsmatige, psychische en lichamelijke factoren die
aan het stemprobleem gerelateerd zijn
o ~stemopvoeding (bv. informatie omtrent stemzorg/stemhygiëne)
o ~counseling (bv. het herkennen van stressfactoren die het stemprobleem triggeren)
• directe therapie
o rechtstreeks werken op de componenten van de stemfunctie (bv. resonantie)
o aanleren van (stem)vaardigheden
o doel: stemverandering & gezonde manier van stemgeven
Indeling volgens Stemple et al.
5 groepen van verschillende stemtherapiemethodes- en technieken:
symptomatisch hygiënisch
eclectisch
fysiologisch psychogeen
