WETGEVING
1. ORGANISATIE VAN GGZ IN VLAANDEREN
1.1. BELANGRIJKE VRAGEN & UITDAGINGEN
Kerntaken klinisch psycholoog
- Beoordeling
- Begeleiding
- Behandeling
- Beleid
Centrale vragen
- Zou het anders kunnen? Inzake organisatie, wetgeving en beleid
- Zou het beter kunnen?
- Kunnen we leren van onze “fouten” én van andere landen?
Uitdagingen
- België zit met drie zelfdodingen per dag in de top drie van Europa (hoge suïcidecijfers)
- Overbehandeling (bv. terugbetaling medicatie, residentiële opnames,…) en onderbehandeling (bv.
terugbetaling psycholoog)
- Sterke klemtoon op psychofarmaca (overconsumptie) : 1/5 krijgt antidepressiva voorgeschreven
- Wachtlijsten in GGZ
- Groot aanbod/overaanbod (?) residentiële psychiatrie
- Betaalbaarheid GGZ
- Stigma: drempel naar GGZ is nog steeds hoog (huisarts > psychiater > psycholoog)
o Hoog gebruik van psychofarmaca
o Lange wachttijd om hulp te zoeken
o Beeldvorming/perceptie in media en cultuur
1.2. GEESTELIJKE GEZONDHE IDSZORG
Kerntaken
- Behandeling en begeleiding van mensen met psychische problemen en stoornissen (curatie)
- Voorkomen van psychische problemen (preventie)
Evoluties binnen GGZ
1. Van cure naar care
- “Cure“ functie: gespecialiseerde behandelingen in ziekenhuizen
- “Care“ functie: begeleiding/verzorging in psychiatrische verzorgingstehuizen, beschut wonen, ambulante
zorg en out-reaching
2. Fundamentele reorganisatie
- Van programmatie en financiering van bedden en erkenning van voorzieningen
- Naar programmatie en financiering van zorgcircuits en erkenning van netwerken
o Patiënt staat centraal en wordt opgevolgd
o Belang van zorgcontinuïteit
o Bv. wat hoor je nog van een patiënt na zijn ontslag?
1
,Residentiële hulpverlening
1. Psychiatrische afdeling binnen algemeen ziekenhuis (PAAZ)
- Één van vele afdelingen binnen een algemeen ziekenhuis
- Korte opname i.s.m. spoedgevallendienst of somatische afdeling: 2-8 weken
- Crisis vrij snel doen laten liggen
- Diagnostisch screenen om correct door te verwijzen
- Liaisonpsychiatrische functie op de niet-psychiatrische afdelingen
- Soms ook gespecialiseerde units voor psychosomatische aandoeningen
- Stigma omzeilen!
- Afhankelijk van ernst van het probleem doorverwijzing naar...
o Ambulante circuit
o Psychiatrisch ziekenhuis
2. Psychiatrische ziekenhuizen (PZ)
- Uitsluitend gericht op (vrij ernstige) psychiatrische problemen (3e lijn)
- Multidisciplinaire specialistische hulpverlening: psycholoog, psychiater, verpleegkundige
- Zowel kort- als langdurend: weken-maanden
- Volledige of partiële opname
- Ligging: dicht bij treinstation omwille van bereikbaarheid
3. Kinderpsychiatrische diensten (K-dienst)
- Bestaan nog niet lang, recente beweging (10-15j)
- Gericht op kinderen en jongeren (0-18 jaar)
- Acute opname, observatie en behandeling
- Hoofdzakelijk volledige hospitalisatie
- Recentelijk "forensische" K-diensten
4. Psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT)
- Woonvorm
- Voor patiënten met langdurige gestabiliseerde psychiatrische stoornis of mentale handicap
- Gedrag voldoende aangepast om in groep te functioneren
- Geen ziekenhuisbehandeling meer nodig, maar wel permanente zorg
- Continue begeleiding met oog op herwinnen van autonomie
o Psychosociaal rehabilitatiemodel (chronisch psychiatrisch patiënten)
o Ortho-agogisch model (mentaal gehandicapten)
Semi-residentiële hulpverlening
1. Beschut wonen
- Woonvorm
- Voor patiënten met psychiatrische problemen
- Geen ziekenhuisbehandeling meer nodig, maar wel onderdak en begeleiding
- Individueel of in kleine groepjes
- Opvolging en dagactiviteiten
2. Partiële hospitalisatie (enkel nacht of dag)
Ambulante hulpverlening
1. Centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGG)
- Kostprijs: €4-€11 of gratis
- Ambulante hulpverlening (advies, diagnose en behandeling)
- Voor psychiatrische of sociale problemen in dagdagelijkse leef-, werk-, school- en gezinssituatie
- Op doorverwijzing of eigen initiatief
- Ook hier multidisciplinair team
2
,- Preventieve activiteiten in samenwerking met andere hulpverleners (bv.ouder-kind groepen,
sensibilisering, out-reach,…)
2. Dagcenta voor drugshulpverlening
3. Poliklinische activiteiten georganiseerd door psychiatrische ziekenhuizen (vorm van nazorg)
RIVIZ conventie
- Specifieke probleemgebieden die minder passen binnen traditionele voorzieningen
o Revalidatiecentra
Multidisciplinaire behandeling in therapeutisch gestructureerd kader
Doel = functioneren van persoon in zijn hele leefwereld optimaliseren
o Centra voor drugshulpverlening
o Referentiecentra chronische vermoeidheidsyndroom, chronische pijn
- Diverse types voorzieningen met specifieke opdracht
- Kort- of langdurige zorg
- Ambulant of residentieel
Andere (nog niet erkende zorgvormen)
- Dagactiviteitencentra
o Bevorderen sociaal functioneren van psychiatrische patiënten
o Door het bieden van ondersteuning in de vorm van werk, dagstructurerende activiteiten, vorming
en ontspanning
o Vaak gekoppeld aan ontmoetingshuizen
- Psychiatrische zorg in de thuissituatie: psychiatrische begeleiding in woonomgeving van de cliënt
- Nog vele andere spelers: CAW, eerstelijn, privé-praktijken,...
1.3. NIEUWE ORGANISATIE G GZ
Ombudsfunctie
- Rechten van de patiënt (wet 2002)
1. Kwaliteitsvolle dienstverlening
2. Vrije keuze zorgverlener (niet absoluut)
3. Informatie over gezondheidstoestand
4. Toestemming na informatie
5. Inzage in patiëntendossier
6. Bescherming van persoonlijke levenssfeer
7. Klacht neerleggen bij ombuds
- Aan patiënten informatie verstrekken over patiëntenrechten
- Bemiddelen tussen patiënten en hulpverleners
Nieuwe organisatie van GGZ
- Reorganisatie van GGZ is in feite al volop aan de gang
- Uitgangspunt niet langer de klassieke opdrachten van voorzieningen maar wel de zorgvragen van
verschillende doelgroepen
- Accent op onderlinge afstemming van zorgverlening tussen voorzieningen, functionele samenwerking en
overleg
Decreet van 5 april 2019 betreffende de organisatie en ondersteuning van het geestelijke gezondheidsaanbod
- Dit decreet omvat alle bestaande regelgeving van de sectoren in de geestelijke gezondheidszorg
- Creëert een juridisch kader voor de geestelijke gezondheidsnetwerken die voordien op experimentele
basis liepen
3
, - Het nieuwe decreet wil ook de strijd tegen het stigma opvoeren
- Ervaringsdeskundigen: mensen die het psychisch moeilijk hebben of gehad hebben, zowel in de zorg als op
beleidsniveau betrekken
Duidelijke verschuiving in visie en aanpak
- Zowel gericht op kwaliteit individuele zorg als populatiegericht (bevordering geestelijke gezondheid,
verminderen stigma)
- Toegankelijkheid en aanvaardbaarheid GGZ verbeteren
- Ontwikkelings- en herstelvisie centraal
- Geïntegreerde netwerken zo dicht mogelijk aansluitend bij natuurlijke omgeving (bv. onlinehulp, 1e lijn)
GGZ-netwerken
- Een geformaliseerd samenwerkingsverband dat verantwoordelijk is voor een bepaald werkgebied en
betrokken is bij de zorg voor de deelpopulatie waartoe het samenwerkingsverband zich richt, en dat in
samenwerking met vertegenwoordigers van gebruikers en hun context het geestelijke gezondheidsaanbod
faciliteert en optimaliseert
- Zorgniveaus
o Zorgniveau 0a: zelfzorg en zorg of ondersteuning door de eigen context (bv. veerkracht)
o Zorgniveau 0b: initiatieven van vrijwillige en informele zorg of ondersteuning (bv. MindMates
KUL)
o Zorgniveau 1: generalistische basiszorg voor geestelijke gezondheid
o Zorgniveau 2a: gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg op regionaal niveau (bv. CGG)
o Zorgniveau 2b: gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg op supraregionaal niveau (bv. PZ)
Vroeger vooral focus op niveau 2a en 2b
- Onderverdeling netwerken
o Volwassenen: 20-tal netwerken, “oude” artikel 107 wetgeving: omschakelen ziekenhuisbedden in
outreaching/mobiele teams
o Kinderen/adolescenten: 11-tal netwerken, naar voorbeeld bij volwassenen
o Geïnterneerden: 5-tal netwerken
- Voor- en nadelen
o Belangrijke stap voorwaarts in ontzuiling en weghalen van schotten tussen de verschillende
instanties in de GGZ
o Maar kan een nieuw keurslijf worden waar vele patiënten en initiatieven moeilijk in te passen zijn
o Vergt nieuw financieringsmodel i.p.v. op basis van patiëntencontact dat er niet is
Einde van GGZ in zicht?
- Idee van “health in all policies”, dus inclusief GGZ
- Daarmee zou een einde komen aan de GGZ als aparte sector
- Psychologen en psychologische functie geïntegreerd in alle sectoren (werk, school, gevangenissen,
eerstelijn, buurt, gezondheidszorg, …)
1.4. CONCLUSIE
- Complexe organisatie van zorg omtrent psychische gezondheid
- Tendens naar diversificatie en netwerk vanuit erg curatief, verspreid en verzuild zorgaanbod
4