Samenvatting Context C
Examen Maandag 7 Juni
9.00u Hoogstraat/Stad
0. Inleiding
0.1 Definitie van landschap
~ de omgeving zoals de mens die waarneemt
~ schilderij van een landschap
→ Vb: Jacob van Ruisdael, Gezicht op Haarlem, 1670
Toont het fysieke landschap zoals het op dat moment was maar
is ook een representatie aangezien het een afbeelding is van de
werkelijkheid. Door deze definities samen te bundelen kunnen
we tot de conclusie komen dat er een actie en interactie
plaatsvindt tussen menselijke en natuurlijke factoren:
- platteland in interactie met de stad: productie (op de
boerderij) voor de stad; stad en platteland vormen een
samenhangend systeem.
- Hoe het land gebruikt wordt hangt samen met
landschappelijke kenmerken: boerderijen als kenmerk
lokaliteit en de stad bouwen op hogere grond (kan gezien
worden vanaf een afstand)
0.2 Landschap in sociale, economische en politieke context
De inrichting van het landschap bepaalt niet alleen de relatie tussen de mensen en sociale groepen
onderling, maar ook tussen mensen en sociale groepen onderling. De manier hoe we hiernaar kijken
en het representeren van zijn hierin zeer belangrijk. Wat is de relatie van het landschap met de
samenleving?
→ Vb: de voortuin, als expressie van sociale status. Door een voortuin aan te leggen legt men de
basis voor sociale affirmatie; ‘wij behoren tot’. Wat men met deze tuin doet zegt veel over de
identiteit van de eigenaar/bewoner. Landschap <> identiteit.
0.3 Historische context landschap ~ aangenomen door sociaalgeograaf Denis Cosgrove
‘Het landschap werd ‘uitgevonden’/ ontdekt in de 15e eeuw: het tijdperk waarbij er een overgang
plaats vond van het feodale systeem naar een kapitalistisch systeem waarin een groeiende elite
toegang had tot land’. → Gevolg: ‘Afstand’ tot het land: landschap wordt gemeengoed maar óók een
esthetisch concept ‘het met landschap aankleden van.’ dit i.t.t. de boer of lijfeigene die een veel
meer directe verhouding heeft tot het land. De representaties van het land wordt bepaald door
machtsrelaties: een nieuwe orde wordt op het land gelegd. Vb: centrale as naar landgoed of
representatie van de grote van een stuk grond in vergelijking met het landschap om aan te duiden
hoe veel men bezitten.
→ Uitvinding perspectief: creëren meerdere manieren van het ontwerpen en representeren van
landschap in schilderkunst en ontwerpstudies.
Vandaag de dag
De vormgeving en de representatie van het landschap
hangt nog altijd zeer nauw samen met sociale,
economische en politieke context. Landschapsontwerp
gaat inmiddels wel niet meer alleen over esthetiek, maar
ook over maatschappelijke uitdagingen (wonen en toegang
tot groen, infrastructuur, etc.). Hedendaagse problematiek:
klimaat, duurzaamheid, ecologie. Vb: LOLA Landscapes,
design For ecological power line networks 2011, creëren
ruimte onder hoogspanningsmast.
,0.3 Definitie van landschapsarchitectuur
~ Wat is landschapsarchitectuur? – Tim Waterman
• Zowel stedelijke als landelijke context
• Interactie tussen mens en natuur
• Sociale, culturele, Context
• Op veel verschillende schalen
• Zowel kunst als wetenschap
• Overlap met architectuur en stedenbouw
• Belangrijke rol in hedendaagse maatschappelijke uitdagingen.
0.4 Landschapsontwerp (NIET! Architectuur) als interdisciplinaire discipline
Landschapsontwerp staat in relatie tot andere disciplines: architectuur, stadsontwerp, stedenbouw,
landschape Urbanisme (opkomen), etc. Grenzen tussen deze disciplines veranderen continue;
• Architecten steeds meer geïnteresseerd in landschappelijke aanpak
• Steeds meer invloed op stadsontwerp
• Groeiende invloed van externe discipline; ecologie
Vb: Parc La Villette, Bernard Tschumi
→ Architectuur, landschapsarchitectuur, urban design, landscape urbanism?
Vorm: esthetiek in relatie met vegetatie > ruimte ontwikkeld (Architect?)
Architectuur, vegetatie, de stad, techniek, programma, gebruik, ecologie, verandering
(deconstructivisme (het geometrische landschap) VS ecologische indicatie/ pedagogiek), beheer en
onderhoud, politiek.
Ofwel denken vanuit programma niet enkel vanuit vorm.
, 1.0 Het formele landschap – de natuur beheersen
1.1 de Italiaanse renaissancetuin (16e eeuw)
Lezen The Course Of Landscape – Christophe Girot
Geometrie in de tuin is niet iets wat ontstond in de Renaissance (kwam veel
eerder voor in de Arabische tuinen vb: Tuinen van Alhambra (13e eeuw). In het
westen werd deze vorm van tuinaanleg pas geintroduceerd na de uitvinding van
het perspectief 14e en 15e eeuw. Vb: piero della Francesco, de Ideale stad 1485.
Het was niet enkel het perspectief dat voor verandering zorgde voor geometrie in
de tuin, of het aanleggen van. Andere factoren waren:
• Opkomst van de rijke handelsklasse en landeigenaren
• Technische vooruitgang landbouw
Gevolg: dominantie over het landschap vanuit de villa: geometrie van de tuin wordt
doorgetrokken in het landschap d.m.v. perspectief
Overig kenmerk: inbreng van mythologische verhalen en thema’s in tuinen. Zeer
kenmerkend voor de Italiaanse renaissancetuin. ‘De tuin als paradijs’. Vb: Fontein van
Diana van Efeze, Villa d’Este, tivoli (1560-1572)
Voorbeelden de Italiaanse Renaissance:
Villa Medici, Fiesole, midden 15e eeuw Villa Pobbio a Caiano, eind 15e eeuw
1.1.1 Villa Lante, Bagnaia, Jacopo Vignola 1568
Kenmerkend:
• Gebruik van parterres; serie van geometrisch terrassen
• Trappen die rekening houden met de topografie van het terrein
en die tegelijk sterk manipuleert
• Geometrische compositie van vegetatie en architectuur/
symmetrie
• As-werking die de zichten om de omgeving manipuleert/stuurt
• Projectie van het geometrisch geheel op een ‘wild’ landschap,
het geometrische overheerst naarmate men afdaalt. Referentie
naar het tijdperk, de Renaissance; de reden, verstand v.s.
christelijke religie, de natuur = barbaars > orde scheppen
• Opkomst techniek, technisch experiment: grond verzetten, spelen
met water(!!) → water als allegorie van de natuur:
waterinfrastructuur wordt meer abstract en geometrisch naarmate
men afdaalt in de tuin. → Water als symboliek voor de reden, het
wetenschappelijke, domineert maar wordt in de Renaissancetuin gestileerd.
‘Overheersen en temmen van’
