Staatsrecht
1
,0) Inleiding
Dit is een schilderij van de Belgische Revolutie, waardoor België onafhankelijk werd.
We zien op deze foto’s een aantal politici. We zien links in het midden de Vlaamse regering, de
minister-president Jan Jambon, Bart Somers, Ben Weyts, Connor Rousseau… We zien ook de federale
volksvertegenwoordigers (150 man), zij worden gekozen om onze wetten te maken. De EU is ook van
groot belang in het Belgisch staatsrecht.
2
,De teksten achteraan in de cursus staan los van de cursus maar gaan wel over het Belgisch
federalisme. Hierover gaan de meerkeuzevragen, je mag ze meenemen naar het examen!!
De slides komen op Ufora na het doen van een opdracht. Die opdrachten zijn een soort van
testvragen over de leerstof die we in de colleges/vorige slidereeksen hebben gezien. Die opdrachten
worden niet verbeterd & er staan geen punten op, maar het is gewoon goed voor jezelf. De
modelantwoorden komen een week later op Ufora. De casussen van de casuslessen kan je op
voorhand bekijken en maken. Je kan de voorbereiding indienen op Ufora & dan krijg je extra nuttige
slides om de casusles te volgen. Dit staat wederom niet op punten.
Over de teksten achteraan de cursus worden geen les gegeven, maar in week 7 zal wel 1,5u tijd
gemaakt worden om vragen over de teksten te beantwoorden.
Om vragen te stellen bestaat ook een discussieforum, dit is wel alleen onder de studenten om op
elkaars vragen te antwoorden.
1) België, zijn burgers en hun rechten
3) Wat is de Belgische staat?
3.1 Constitutieve bestanddelen van de Staat
Een staat heeft constitutieve bestanddelen. Je moet beschikken over een bevolking (dit gaat om
onderdanen & niet-onderdanen), er moet een afgebakend gebied zijn (incl. het luchtruim & de
territoriale zee) & er moet een overheid zijn.
3
,Kunnen we België als staat beschouwen in de vorm van internationaal recht? Ja!
3.1.1 Permanente bevolking
Permanente bevolking: op 1 januari werden 11.507.163 inwoners geteld bij ons
3.1.2 Een afgebakend gebied
Afgebakend gebied: In het begin was veel discussie over waar de grenzen precies lagen, maar sinds
het Verdrag van Maastricht in 1843 hebben we besloten de grenzen definitief vast te leggen. De
grenzen zijn tegenwoordig wel veranderlijk (bv. België en Nederland hebben een aantal jaar geleden
kleine stukjes territorium geruild langs de Maas)
3.1.3 Een overheid
Overheid: Een overheid die een aantal basistaken heeft in functie van de bevolking. Ze moeten
wetten maken, recht spreken en besturen. Voor België zich had afgescheurd van de Nederlanden
waren er een heleboel ontevreden om de manier waarop het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
(waar we deel van uitmaakten) werd bestuurd. Er was een afkeer voor het regime van de
Nederlanden. In de dagen september-oktober 1830 kwam er een revolutie en werden de Zuidelijke
Nederlanden onafhankelijk verklaard. Er waren veel Orangeisten van de burgerij die hier niet
tevreden over waren & ook internationaal was dit heel controversieel. Men wist niet of België wel
erkenning zou krijgen. Als de internationale grootmachten dit niet zouden doen zou de revolutie
nooit gelukt zijn, dus de Belgische staat heeft hier geluk in gehad. De grootmachten waren allen
akkoord, op voorwaarde dat de Belgen hun bufferfunctie zouden blijven uitvoeren & opdat ze zich
neutraal gingen opstellen. Met het Verdrag van Londen (1938) heeft ook Nederland België erkend. 4
jaar later met het Verdrag van Maastricht erkende Nederland ook de grenzen van ons grondgebied.
3.1.4 Erkenning
Het is ook noodzakelijk dat andere staten u erkennen, vooraleer je echt van een staat kunt spreken.
Dit is niet echt een constitutief bestanddeel, maar eerder een declaratief aspect. De Belgische staat
erkent heel wat andere staten (bv. Nederland), maar we zullen ons niet bezighouden met het
erkennen van een regering hoe een staat zich intern organiseert is voor ons niet van belang!
De internationale erkenning kan veel complexen met zich meebrengen, staten zoals Kosovo en
Palestina worden door veel landen niet erkend.
3.2 Gevolgen van de kwalificatie als staat
3.2.1 Rechtspersoonlijkheid
Wat zijn de gevolgen van gekwalificeerd te worden als staat? De staat krijg in de eerste plaats
rechtspersoonlijkheid, dit betekent dat de staat een afzonderlijke entiteit wordt met een eigen
juridisch bestaan. Intern betekent dit dat de staat beslissingen kan nemen, er kan tegen
geprocedeerd worden… Extern betekent dit dat de staat kan optreden in het internationaal
rechtsverkeer met of tegen andere staten, bv: verdragen sluiten. België heeft intern & extern rechten
en plichten.
4
, 3.2.2 Soevereiniteit
Staten beschikken over soevereiniteit. Intern betekent dit dat de staat zelf beslist hoe hij zich
organiseert. Extern betekent dit dat zij ongestoord haar ding mag doen zonder dat andere staten zich
moeien. Artikel 2 Handvest VN wijst op deze regel. Elke staat is in principe even veel ‘waard’.
Het begrip soevereiniteit is vager geworden, o.a. door het overdragen van taken aan de EU of aan de
gemeenschappen & de gewesten.
3.2.3 Internationale immuniteit
Nog een gevolg van soevereiniteit is dat staten immuun zijn. Dit betekent dat de rechtscolleges van
andere staten zich niet mogen uitspreken over het bestuur van de andere staten.
3.2.4 Rechtsmacht
Tenslotte beschikken staten ook over rechtsmacht, wat betekent dat zij gezag mogen uitoefenen,
regels opmaken, recht spreken… Ze beschikken ook over een geweldmonopolie: de beslissingen die
ze nemen mogen worden afgedwongen, soms zelf door fysieke dwang! De rechtsmacht van een staat
is territoriaal. De Belgische Staat heeft geen rechtsmacht in Frankrijk, Duitsland of Nederland.
Uitlevering is een ander verhaal. (?)
4) Burgerschap
4.1 Personen met de Belgische nationaliteit
In principe is de Belgische wet van toepassing op elke persoon op ons grondgebied, maar soms ook
extraterritoriaal.
Nationaliteit betekent dat je een onderdaan bent van een bepaalde staat & dat er een rechtstreekse
link wordt gelegd tussen de staat en de persoon onder de rechtsmacht van de staat.
Hoe wordt bepaald wie Belg is en wie geen Belg is? Het nationaliteitsrecht is een soevereine
aangelegenheid: elke staat bepaalt zelf wie zijn onderdanen zijn. Er zijn 2 manieren om dit te
bepalen: ius sanguinis (afstamming) en ius soli (plaats van geboorte). Een bijzonder geval is
bipatriditeit, nl. het hebben van 2 nationaliteiten. Stel je voor dat in België het ius sanguinis geldt als
beide ouders Belg zijn, maar in Amerika geldt het ius soli. Wanneer je geboren wordt in Amerika als
je ouders op reis zijn, zal je dus een dubbele nationaliteit hebben. Als volwassene kan je ook later in
je leven nog een dubbele nationaliteit verkrijgen. Wat ook bestaat is de apatriditeit, als je
bijvoorbeeld je Amerikaanse ouders jou krijgen in België. In het internationaal recht probeert men
staatloosheid zoveel mogelijk te vermijden.
4.1.1 Toekenning
In België kan je de nationaliteit verkrijgen door toekenning: dit zijn alle omstandigheden waarbij je
zomaar de nationaliteit krijgt. Ook kan je de nationaliteit krijgen door verkrijging: hiervoor moet je
wel nog een handeling stellen. De regels staan in het Wetboek Belgische Nationaliteit (deze staat niet in
de codex maar misschien geeft hij hem nog in bijlage!). Iedereen die in België geboren wordt uit Belgische
ouders wordt automatisch Belg. Stam je af van een Belg, maar ben je niet geboren in België dan zal je
5
