INTERNATIONAAL EN EUROPEES
RECHT
INHOUD
1 internationaal recht.................................................................................................................................3
1.1 Indelingen van het recht.............................................................................................................................3
1.2 Internationale rechtsorde...........................................................................................................................3
1.3 Verenigde Naties........................................................................................................................................3
1.4 Raad van Europa.........................................................................................................................................4
1.5 EU als bijzondere rechtsorde......................................................................................................................6
2 internationaal privaatrecht basisbeginselen.............................................................................................8
2.1 Situering......................................................................................................................................................8
2.2 Bronnen......................................................................................................................................................8
2.3 Belgisch IPR.................................................................................................................................................9
2.4 Rechtsvragen? Het antwoord.....................................................................................................................9
3 Europees integratieproces......................................................................................................................12
3.1 Ontstaan Europese Unie...........................................................................................................................12
3.2 Uitbreiding Europese Unie en Brexit.........................................................................................................13
3.3 Verdieping Europese Unie........................................................................................................................16
3.4 Aantal gegevens........................................................................................................................................23
3.5 Andere Europese samenwerkingsvormen en internationale organisaties................................................24
4 Recht van de Europese Unie...................................................................................................................26
4.1 Bevoegdheden Europese Unie..................................................................................................................26
4.2 Bronnen Europese Unie............................................................................................................................29
4.3 Invloed recht Europese Unie.....................................................................................................................31
5 Europese instellingen.............................................................................................................................36
5.1 Instellingen...............................................................................................................................................36
5.2 Organen....................................................................................................................................................43
5.3 Toezichthoudende instanties....................................................................................................................43
6 Europese besluitvorming........................................................................................................................45
6.1 Gewone wetgevingsprocedure.................................................................................................................45
6.2 Specifieke regels en procedures...............................................................................................................47
6.3 Europa met meerdere snelheden.............................................................................................................47
7 Vrij verkeer en Europees burgerschap....................................................................................................49
,7.1 Kader: interne markt.................................................................................................................................49
7.2 Vrij verkeer van goederen.........................................................................................................................49
7.3 Vrij verkeer van personen en Europees burgerschap...............................................................................55
7.4 Vrij verkeer van diensten..........................................................................................................................64
7.5 (Vrij verkeer van kapitaal).........................................................................................................................64
8 Europese rechtsbescherming..................................................................................................................65
8.1 Samenstelling............................................................................................................................................65
8.2 Bevoegdheden..........................................................................................................................................65
8.3 Belangrijkste procedures (VWEU).............................................................................................................66
9 mededinging..........................................................................................................................................70
9.1 introductie - voorafgaand.........................................................................................................................70
9.2 Regels voor ondernemingen.....................................................................................................................70
9.3 Regels voor lidstaten: staatsteun (Art. 107 – 109 VWEU).........................................................................75
,Europees integratieproces
1 INTERNATIONAAL RECHT
1.1 INDELINGEN VAN HET RECHT
o Klassieke indeling
o Indeling nu moeilijker hanteerbaar door toenemend overheidsoptreden in de onderlinge
relatie tussen burgers, toenemend belang van het sociaaleconomisch recht
Privaatrecht Publiekrecht
Verhouding tussen burgers Verhouding tussen burgers en overheid
Interne organisatie overheid
Verhouding tussen staten
o Andere indeling
o Ook deze indeling is historisch achterhaalt door evolutie van sterke nationale staten
waarvan de juridische macht in 2 richtingen wordt afgezwakt
Naar ‘beneden’, decentralisatie
Bv. naar gemeenschappen en gewesten
Naar ‘boven’, supranationaal
Bv. EU
Nationaal recht Internationaal recht
Rechtsregelen uitgevaardigd door bevoegde Rechtsregelen uitgevaardigd door
politieke instelling van een staat op niveaus supranationale politieke instelling, verdragen
tussen staten
= internationaal of volkenrecht
Enkel toepasselijk binnen de grenzen van een Rechtsregelen van een staat ivm de toepassing
staat van nationaal recht op privaatrechtelijke
verhouding tussen burgers van staten
= internationaal privaatrecht
1.2 INTERNATIONALE RECHTSORDE
Oorsprong: nationale staten
o Nationale staten die onderling verdragen afleggen die politieke organisaties opzetten
=> afspreken/instellingen zijn maar zo sterk naar gelang de staat dit heeft toegelaten/bepaald
Minder sterk ontwikkeld – overlegorganen
Veelheid van rechtsordes
1.3 VERENIGDE NATIES
1945
Vandaag: 193 landen
www.un.org
2020 – 2021 Pagina 3
,Europees integratieproces
Doelstellingen
o Bevorderen en handhaven vrede
o Realiseren gelijke rechten en zelfbeschikking volkeren
o Ontwikkelen vriendschappelijke betrekkingen tussen naties
o Bevorderen economische, sociale, culturele en humanitaire samenwerking
o Eerbiedigen rechten van de mens en fundamentele vrijheden
Organen
o Algemene vergadering – politiek orgaan
o Veiligheidsraad – beslissingsorgaan
o 5 permanente leden (met veto)
o 10 tijdelijke leden (2 jaar)
o Vetorecht hangt vast aan de samenstelling
Ze kunnen hiermee elke resolutie/beslissing blokkeren
Deze landen zijn VS, Frankrijk, Rusland, China en het VK
o Internationaal Gerechtshof (Den Haag)
o Illustratie: boodschap van Antonio Gutterres
o Global pandemic has claimed 2 million lives
o Deadly impact of the pandemic has been made worse by the absence of a global coordinated
effort
o COVID-19 vaccines are being rolled out and the UN is supporting countries to mobilize the
largest global immunization effort in history
Committed to making sure that vaccines are seen as global public goods
Requires full funding for the access to COVID-19 tools accelerator and its COVAX facility
dedicated to making vaccines available and affordable to all
o Vaccine vacuum
Vaccines are reaching high income countries quickly, while the world’s poorest have
none at all => solidarity is failing
Governments have responsibility to protect their populations, but ‘vaccinationalism’ is
self-defeating and will delay a global recovery
=> need countries to commit now to sharing excess doses of vaccines
=> would help vaccinate all health care workers around the world on an urgent basis
and protect health systems from collapse
Others on the frontline must be prioritized
o To gain public trust, we must boost vaccine confidence with effective communication grounded
in facts
o Global solidarity will save lives, protect people and help defeat this vicious virus
1.4 RAAD VAN EUROPA
o 1949
o Vandaag: 47 landen
o www.coe.int
o Doelstellingen
o Bescherming mensenrechten
EVRM = grote focus van de Raad van Europa
2020 – 2021 Pagina 4
,Europees integratieproces
o Ontwikkeling culturele, sociale en wetenschappelijke politiek
o Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM)
o 1950
o Leden Raad van Europa verbinden zich ertoe grondrechten te eerbiedigen
Recht op leven, op persoonlijke vrijheid en veiligheid, een eerlijk proces, eerbied
voor het privé-leven, vrije mening,….
o men kan daar terecht met klachten over schending EVRM door betrokken lidstaten
o Illustratie: cases en procedures EHRM
o Gevolg staat voor Hof: beoordelen van schending vaststellen: staat veroordeeld belangrijk
moreel gezag => de betrokken lidstaat moet de situatie stopzetten
o Persbericht rechtspraak 19/1/2021
Keskin v. The Netherlands
Wie zijn de partijen?
o Vahap Keskin en de Nederlandse staat
Welke stappen werden reeds gevolgd?
o Strafrechter fraude aangetoond met 6 getuigenissen
o Beroep aangetekend kruisverhoor, ondervraging geweigerd
o Cassatieberoep aangetekend ontoelaatbaar verklaard
Wat is de uitspraak van het Hof?
o Schending van artikel 6 §§ 1 en 3 (d) EVRM
o De schending op zich was voldoende voor niet-geldelijke schade bij
Mr Keskin => de Nederlandse staat moet hem 692,65euro betalen
voor kosten
Aktiva DOO v. Serbia
Wie zijn de partijen?
o Onderneming Aktiva DOO en de staat Servië
Welke stappen werden reeds gevolgd?
o Autoriteiten hebben een inbeslagneming van de goederen
gevorderd gehandhaafd door het relevante ministerie
o De Hoge Raad heeft uiteindelijk de inbeslagname geannuleerd
o Maar een nieuwe inbeslagname werd gevorderd en werd door de
Hoge Raad aangenomen
o Beroep werd aangetekend bij het Hoog Gerechtshof, maar die
werd verworpen
Later werd een nieuw onderzoek voor het Hoog
Gerechtshof gevorderd op basis van een gelijkaardig
proces bij de lagere rechtbanken
o De administratieve rechtbank heeft bevolen om de goederen terug
te geven aan de onderneming
Wat is de uitspraak van het Hof?
o Schending van artikel 1 van protocol 1
o De schending op zich was voldoende voor niet-geldelijke schade bij
de onderneming Aktiva DOO => de Servische staat moet hun 1
200euro betalen voor kosten
o De schending van artikel 41 van protocol 1 was nog niet klaar voor
beslissing
2020 – 2021 Pagina 5
,Europees integratieproces
Mehdi Tanrikulu v. Turkey
Wie zijn de partijen?
o Mehdi Tanrikulu en de Turkse staat
Welke stappen werden reeds gevolgd?
o Hof van Assisen Mehdi moest in hechtenis
Heeft 2 procedures samengevoegd
Vond Mehdi schuldig aan propaganda in het voordeel van
een terroristische organisatie
o Hof van Cassatie heeft de beslissing van het hof van Assisen
vernietigd
Wat is de uitspraak van het Hof?
o Schending van artikel 5 §1 en 10 EVRM
o De schending op zich was voldoende voor niet-geldelijke schade bij
Mehdi => de Turkse staat moet hem 5 000euro betalen
o Interstatelijke procedure Nederland t. Rusland
Vliegtuig in Oekraïne
Interstatelijke procedure settlement of veroordeling en een compensatie aan
koppelen (kan hoog oplopen)
o Q&A interstatelijke procedures
o Navalny statement (Navalny is al twee keer vergiftigd en nu is hij opgepakt -> hof heeft al
een veroordeling uitgesproken tegen Rusland -> Rusland maakt blijvende schendingen)
Te kennen van de arresten!!
Interstatelijke procedures (staten tegen staten) = uitzondering (vb.: kunnen geven!)
20 interstatelijke procedures sinds de oprichting
Onderwerpen: conflicten
Procedure: klacht -> staat waartegen de klacht: op de hoogte + verweren -> zitting voor het
hof -> uitspraak
Gevolgen interstatelijke procedure/uitspraak
- Vasstellen van de inbreuk (morele aspect)
- Schadevergoeding (zeer hoog)
Privézaken -> gevolg: veroordeling EHRM (morele kracht) + schadevergoeding (beperkt, het gaat meer
over de feitelijke genoegdoening)
Zaken in strijd met het EVRM -> landen moeten dat aanpakken, wijzigen, nieuwe wetten
maken (grote opvolging, waarschuwingen, sancties
1.5 EU ALS BIJZONDERE RECHTSORDE
o Europa?
Europese Unie Raad van Europa
27 lidstaten 47 landen
Zeer ruim takenpakket Mensenrechten ea
2020 – 2021 Pagina 6
,Europees integratieproces
Supranationaal Intergouvernementeel
Brussel aantal instellingen (ook Staatsburg
parlementsgebouw)
Luxemburg EU rechter
Staatsburg parlementsgebouw
Hof van Justitie EHRM
Raad van Europa is een aparte internationale organisatie!
Situering
Formeel Internationaal recht, volkenrecht
Materieel Veel privaatrecht, sociaal & economisch recht
Europees recht (= recht van de EU) heeft een eigen karakter = Sui generis karakter
Bevoegdheidsoverdracht (via verdragen)
Rechtstreekse band tussen de Europese burgers en de EU (identiteit van een van de lidstaten van
de EU -> men is een Europese burger)
Rechtsbescherming (procedures voor Europese rechters in Luxemburg)
Om de vijf jaar -> Europese verkiezingen -> wij als Belg gaan Europese parlementsleden aanduiden
2020 – 2021 Pagina 7
,Europees integratieproces
2 INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT BASISBEGINSELEN
Casus kunnen oplossen = examenvraag
2.1 SITUERING
De tak van het recht die in een internationale situatie zal uitmaken :
1. Welke rechtbank van welk land bevoegd is = internationale bevoegdheid (bevoegdheidsrecht)
2. Welk recht van welk land toepasselijk is = het toepasselijk recht (conflictenrecht)
3. Hoe andere landen die rechterlijke uitspraak (eventueel) zullen erkennen en uitvoeren = erkenning
en uitvoerbaarheid van buitenlandse vonnissen en akten (exequaturrecht)
Voorbeeld rechtsvragen
o 2 toeristen, een Duitser en een Rus bieden zich aan bij de ambtenaar burgerlijke stand van Gent
o Mag de ambtenaar het huwelijk sluiten ?
o vader (BEL) – moeder (ESP) kind geboren in Parijs
o Is geboorteakte (FR) geldig in BEL/ESP ?
o Is er vrije keuze voornaam en familienaam kind
o Iraanse man
o Belgisch-Iraanse vrouw met woonplaats: Brussel
o Vrouw vordert : echtscheiding en onderhoudsgeld voor zichzelf en de kinderen
o Man werpt op : de echtscheiding werd reeds uitgesproken in Iran
o Rechtbank (FR) veroordeelt Gérard tot het betalen van € 25.000 aan Sony Nederland
o Kan Sony Nederland (krachtens dit vonnis) beslag leggen op de villa van Gérard in Brussel ?
IPR anno 21ste eeuw: globalisering
o Harmoniseren / uniformiseren materieel recht
o EU-recht
o Administratieve samenwerking
o Internationale verdragen
o Europese verordeningen
o Gerechtelijke samenwerking
Toegang tot het buitenlandse recht
Verkrijgen van bewijs
Voorkoming parallelle procedures
2.2 BRONNEN
o Recht van de Europese Unie
o Voor 1999 : intergouvernementele samenwerking inzake IPR
o Na 1999 : Verdragen van Amsterdam, Nice en Lissabon : bevoegdheid van de EU inzake IPR
subsidiariteit
proportionaliteit
interne markt
2020 – 2021 Pagina 8
,Europees integratieproces
Hof van Justitie
o Internationaal recht
o specifieke IPR-verdragen (voorrang)
o bilaterale verdragen
o mensenrechtenverdragen (EVRM)
o lex mercatoria (handelsgebruiken)
o soft law (beginselen)
o Nationaal recht
o Wetboek Internationaal Privaatrecht (WIPR)
o Specifieke wetten (bvb. adoptie)
2.3 BELGISCH IPR
WIPR, art. 2
Kan worden toegepast onder voorbehoud van de toepassing van internationale verdragen, het recht van de
Europese Unie of bepalingen van bijzondere wetten Van toepassing als er GEEN Internationaal, Europees
IPR van toepassing is
Structuur :
o Algemene bepalingen (internationale rechtsmacht, toepasselijk recht en uitwerking van buitenlandse
rechterlijke beslissingen en akten)
o Bijzondere bepalingen (natuurlijke personen, huwelijksrelatie en relatie van samenleven, afstamming,
onderhoudsverplichtingen, erfopvolging, goederen, verbintenissen, rechtspersonen, insolventie)
2.4 RECHTSVRAGEN? HET ANTWOORD
Casus 1
1 Huwelijk
- bevoegdheid Belgische ambtenaar om het huwelijk te sluiten
2 X
3 X
2020 – 2021 Pagina 9
, Europees integratieproces
4 Art 44 WIPR : neen, de Belgische administratieve overheden zijn alleen bevoegd indien één
van de toekomstige echtgenoten Belg is, of woonplaats heeft in België of meer dan drie
maanden in België verblijft
er moet een voldoende band zijn met België
Stel: indien aan een van de criteria van art. 44 WIPR wordt voldaan (welk nationaal recht gaan we gaan
toepassen?)
De grondvereisten (=inhoudelijke voorwaarden) voor het huwelijk vallen onder het recht van de
nationaliteit van elke toekomstige echtgenoot (art. 46 WIPR) -> we moeten naar Duits en Russisch
recht kijken -> Rusland: problemen met huwelijk hetzelfde geslacht.
Maar: voor huwelijk van persoon met hetzelfde geslacht volstaat het dat een van beiden de
nationaliteit heeft of verblijft in een land da dit huwelijk toestaat (art. 46, lid 2 WIPR)
Vormvereisten worden bepaald door het recht van de Staat waar het huwelijk wordt voltrokken
Casus 2
1 Erkenning buitenlandse geboorteakte: Naamgeving
2 X (rechtspraak van Hof van Justitie : vrij verkeer van personen)
3 X
4 Tenzij de ambtenaar de akte niet rechtsgeldig acht (volgens Frans recht) : erkenning de
plano (dwz zonder verdere procedure)
Opmerking: kan de familienaam van het kind worden gewijzigd?
o Principe : de ouders kiezen het toepasselijke recht op de vaststelling van naam
o België is alleen bevoegd om de naam te veranderen indien die persoon ook de Belgische nationaliteit
bezit
Casus 3
1 Echtscheiding - Onderhoudsvordering
2 Brussel II bis : internationale bevoegdheid (=verblijfplaats)
Rome III : de echtgenoten kiezen het toepasselijke recht
3 x
2020 – 2021 Pagina 10
