Technische installaties / 2IV / LUCA School of Arts
TECHNISCHE INSTALLATIES
INHOUDSTAFEL
EPB
Energieprestatieregelgeving / p. 2
Hoe energiezuinig en gezond bouwen of verbouwen? / p. 2
Het E-peil (de energieprestatie) / p. 3
Het S-peil / p. 3
Compact bouwen / p. 4
Thermisch isoleren / p. 4
Luchtdicht bouwen / p. 5
Ventileren / p. 5
Nuttige zonnewarmte / p. 6
De verwarmingsinstallatie / p. 6
Bereiding van sanitair warm water / p. 7
Samenvatting voor bouwen / p. 7
Samenvatting voor verbouwen / p. 8
Opvolging EPB-regelgeving / p. 8
Energieprestatiecertificaat (EPC) / p. 8
Technische uitrustingen / p. 9
Verwarming
Samenstelling van de verwarmingsinstallatie / p. 9
De verwarmingsketel / p. 9
De warmtepomp / p. 10
Veiligheidstoestellen en accessoires bij de verwarmingsinstallatie / p. 12
De stookplaats / p. 13
Leidingen / p. 14
Verwarmingsinstallatie – verwarmingslichamen / p. 15
Verwarmingslichamen – berekening vermogen / p. 19
Ventilatie
Verluchting / p. 21
Ventilatieplan / p. 24
Zonwering / p. 24
Keuzecriteria voor zonwering / p. 27
Sanitair
Sanitaire installatie / p. 28
Combiketel of boiler / p. 28
Veiligheidstoestellen en accessoires / p. 29
Leidingen / p. 30
Accessoires / p. 34
Toestellen / p. 34
Tekenconventies sanitair / p. 35
Elektriciteit
De elektrische installatie – wetgeving / p. 36
Elektrische eenheden / p. 36
De elektrische installatie / p. 36
Vermogen van elektrische toestellen / p. 40
Vochtige ruimtes / p. 40
Verbouwingen / p. 41
Het elektrisch dossier / p. 41
Tekenconventies / p. 42
Verlichting
Basisbegrippen verlichting / p. 44
Lichtbronnen / p. 46
Licht in interieurs / p. 48
Verlichtingstoestellen of armaturen / p. 49
1
,Technische installaties / 2IV / LUCA School of Arts
EPB
Energieprestatieregelgeving
EPB = energieprestatie en binnenklimaat
Oorsprong:
- Gemiddeld energieverbruik in een doorsnee Vlaamse woning was hoger dan de rest van Europa
- Vlaamse overheid wil in het kader van Kyoto-protocol energiezuinig (ver)bouwen stimuleren
- Kyoto-protocol: Het Protocol van Kyoto of Verdrag van Kyoto werd in 1997 opgesteld in de
Japanse stad Kioto (ook Kyoto) en regelt de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen.
Het is een protocol onder het Klimaatverdrag.
- Gaat in vanaf 01/01/2006
- Vanaf dan moeten alle woningen waarvoor een aanvraag om te (ver)bouwen worden ingediend,
een bepaald niveau van thermische isolatie en energieprestatie behalen. Zo kan er een goed
binnenklimaat worden gecreëerd in de woning, en kan men de woningen energiezuiniger
maken.
- In een nieuwbouwwoning is ook een minimale gecontroleerde ventilatie nodig
Afhankelijk van:
- Isolatie (type + dikte)(hoe dikker isoleren, hoe beter, ongeacht het type isolatie)
- Verwarmingsinstallatie (type)(een die meer of minder energie verbruikt)
- Ventilatie (zorgt voor warmteverlies, dus een gecontroleerde ventilatie is belangrijk)
- Zonne-energie (enige kosten zijn installatiekosten)(kan voor elektriciteit of sanitair)
Voordelen:
- Beperkt het energieverbruik
- Gezonde binnenlucht en een gezonde woning
- Bevordert het algemene comfort
- Meerwaarde op verkoop-en verhuurmarkt à energieprestatiecertificaat (EPS)
Toepassing:
- Niet alleen op woningen
- Ook op nieuwe of verbouwde kantoren, scholen, industriële gebouwen, sporthallen,
ziekenhuizen, …
- Sinds 2014 ook op verbouwingen
Hoe energiezuinig en gezond bouwen of verbouwen?
- Compact bouwen
- Thermisch isoleren
- Luchtdicht bouwen
- Ventileren
- Zonnewarmte benutten
- Hoogrenderende installatie voor verwarming en warm water plaatsen (die weinig energie
verbruiken en veel resultaat geven)
- Het toepassen van alle aandachtspunten heeft effect op het energieverbruik van een woning
- Een maat voor het energieverbruik is de energieprestatie, kortweg het E-peil
- Hoe lager het E-peil, hoe energiezuiniger de woning
2
,Technische installaties / 2IV / LUCA School of Arts
Het E-peil (de energieprestatie):
Wat zegt de energieprestatieregelgeving…
Als we gaan bouwen:
- Vanaf 2018 moet het kleiner of gelijk zijn aan E 40
- Vanaf 2021 is dat E 30
- EPB-berekening moet gemaakt worden voor de start van de werken
Als we gaan verbouwen:
- Bij ingrijpende energetische renovatie moet het E-peil kleiner zijn/gelijk aan E 90
- Vanaf 2021 is dar E 70
Het S-peil:
Betekenis:
- Een indicator die alle energetische kwaliteiten van de gebouwschil, zowel winsten als verliezen,
gelijkwaardig evalueert ten opzichte van de vormefficiëntie (hoeveel warmte gaat er verloren
afhankelijk van de vorm en vrije muren van de woon-entiteit)
- Vervangt het vroegere K-peil (dat per gebouw was, S-peil is per woon-entiteit)
Wat zegt de energieprestatieregelgeving…
Als we gaan bouwen:
- Vanaf 2018 moet het kleiner/gelijk zijn aan S 31
- Vanaf 2021 is dat S 28
- EPB-berekening moet gemaakt worden voor de start van de werken
Als we gaan verbouwen:
- Geen eisen
Hangt af van:
- De isolatie van de schildelen
- De luchtdichtheid van het gebouw (zo kan er niks ontsnappen)
- Invloed van de bouwknopen (aansluiting tussen twee onderdelen)
- Impact van de zonnewinsten (hoeveel kan je recupereren van de zonne-energie)
Het S-peil bepaalt hoeveel energie de wooneenheid zal nodig hebben om de temperatuur van de woning
op peil te houden.
Hoe minder energie er nodig is en hoe efficiënter de vorm (van het huis), hoe lager het S-peil. Deze geldt
per wooneenheid. Hoe lager het S-peil, hoe beter het dus gesteld is met de schil van de woning –
energetisch gezien.
Aandachtspunten voor een laag S-peil:
- Luchtdichtheid van de woning
- Isolatie van de schildelen
- Invloed van bouwknopen
- Impact van zonnewinsten
- De grootte, oriëntatie en het type van de beglazing
- Aanwezigheid van gebouwgebonden beschaduwingselementen
- Aanwezigheid van thermische massa (materiaalkeuze)
- De vormefficiëntie van de geometrie (typologie van het gebouw)
3
, Technische installaties / 2IV / LUCA School of Arts
Compact bouwen
Het bewoonbare volume moet omsloten worden met een zo klein mogelijke buitenoppervlakte, zodat
we zo weinig mogelijk schil hebben waarlangs warmte kan verdwijnen.
Een rijwoning is compacter dan een vrijstaande woning en een kubusvormige woning is compacter dan
een langgerekte balkvorm.
Wat zegt de regelgeving…
Als we gaan bouwen:
- Geen specifieke eis aan de compactheid, alle bouwvormen zijn mogelijk
- Invloed van de compactheid wordt meegerekend in het niveau van de thermische isolatie en
energieprestatie
Als we gaan verbouwen:
- Geen eisen
Thermisch isoleren
Hoe:
- Het warmteverlies naar buiten wordt beperkt door de woning goed thermisch te isoleren
- Niet alleen de keuze van materiaal is van belang, maar ook de nauwkeurige plaatsing
- Buitenmuren, daken en vloeren isoleren
- Hoogrendementsbeglazing gebruiken
Begrippen:
- K-peil: isolatiepeil van een gebouw à houdt rekening met warmteverlies door buitenmuren,
daken, vloeren, vensters en met de compactheid van het gebouw (hoe lager het K-peil, hoe
minder warmteverlies)
- U-waarde: isolatiewaarde van een constructiedeel, warmtedoorgangscoëefficiënt, uitgedrukt in
W/m2K à geeft aan hoeveel warmte er per uur en per m2 verloren gaat als er tussen binnen en
buiten een temperatuurverschil is van 1°C, wordt bepaald door de verschillende materiaallagen
waaruit het constructiedeel bestaat en door de types en diktes van die lagen (hoe lager de U-
aarde van een constructiedeel, hoe minder warmte er door dat deel verloren gaat)
- Λ-waarde/lambda-waarde: isolerende waarde van een materiaal à geeft aan in welke mate
een materiaal warmte geleidt, wordt uitgedrukt in W/mK (hoe lager de λ-waarde, hoe beter het
materiaal isoleert en warmteverlies tegenhoudt
Isolatiemateriaal Afkorting λ-waarde
Glaswol MW 0,032 à 0,040
Rotswol MW 0,035 à 0,042
Cellenglas CG 0,042 à 0,050
Geëxpandeerd polystryreen EPS 0,033 à 0,042
Geëxtrudeerds polystyreen XPS 0,026 à 0,033
Polyurethaan PUR 0,023 à 0,032
Wat zegt de regelgeving…
Als we gaan bouwen:
- Voor de onderlinge constructiedelen moet de U-waarde kleiner zijn dan de opgelegde maxima
- De invloed van thermisch goed geïsoleerde constructiedelen wordt in rekening gebracht in het
S en het E-peil
Als we gaan verbouwen:
- Voor de verbouwde of vervangen constructiedelen moet de U-waarde kleiner zijn dan de
opgelegde maxima
De eis voor de minimale S-waarde van S 31 is strenger dan de eisen voor de U-waardes. Grotere diktes
zullen dus nodig zijn bij nieuwbouw.
4
