Hoofdstuk 3: Psychoanalyse
Het komt in opmars begin vorige eeuw. Freud is de grondlegger van de psychoanalyse, hij
komt met een theorie die heel schokkend was (seksualiteit). Psychoanalyse is tot vandaag
een heel belangrijke analyse. Hij heeft de grondslag gelegd van de clinische psychologie.
- Psychodynamische school: driften, emoties, verlangens, voorstellingen en zelfbeelden
staan centraal, de focus ligt op het ‘ik’.
- centraal: Affectief-relationeel verleden van de persoon (vb: ajuin en zijn rokken)
- Driften <–> Uber-ich
- Invloed van het onbewuste en verdrongen inhouden
Wat ervoor kwam
Mesmer (meester tovenaar)
Deed onderzoek naar de invloed van de planeten (magnetisch) op de mens. Hij bracht
mensen onder hypnose als methodiek. Hij wou ze zo genezen. Freud probeert hypnose te
leren bij hem. In het begin zal hij zijn patiënten ook onder hypnose brengen.
Charcot
Hij werkte in een ziekenhuis is Parijs als zenuwarts. Hij heeft zich vooral beziggehouden met
epilepsie. Hij wou inzicht krijgen in de zenuwen en de zenuwbanen en de stoornissen die
daarmee gepaard gingen. Door verbouwingen werden er patiënten overgebracht naar een
andere vleugel (epilepsie en mensen met hysterische verschijnselen worden
samengebracht). Hysterie kwam vaker voor bij de vrouwen volgens de artsen vroeger.
Hij wou de historische basis (biologische oorzaak) zoeken van hysterie. Vinden het niet
direct, het is niet biologisch, maar psychologische oorzaken.
- Leermeester Freud
- Hysterie:
• Lichamelijk (stuiptrekkingen…) -> sensorisch (zicht valt weg, gehoor val weg…) ->
psychisch (gedragsproblemen, depressies…)
• Psychologische redenen?
• Product van suggestie -> hoe meer aandacht, hoe groter problematiek kan worden
Hypnose
Breuer
Schrijven samen een boek: studien über hysterie. Breuer was hem beginnen interesseren in
trauma en paste hypnotische technieken toe. Onder hypnose -> terug naar het verleden. Als
je dit trauma beleefd, word je er een stukje van bevrijdt. Freud stapt af van hypnose van de
kritiek dat je je controle verliest en geen weerstand kon bieden. Hij kwam niet zo graag dicht
bij zijn patiënten.
Fliess
Theorieën en concepten
Psychoseksuele fasen
Opeenvolgende fasen waarbij de psychische energie focust op andere erogene zones
- Orale fase
Pasgeborenen baby’s. Psychische energie zit gefocust rond de mond. Een kind zuigt aan de
moederborst. Ze ontdekken de wereld door dingen in hun mond te steken. Deze fase
hangt samen met het lustprincipe. Centraal staat de dimensie tussen afhankelijk zijn en
zelfstandig zijn. Agressieve en hebzuchtige trekjes kunnen hier ook ontwikkeld worden. In
de volwassenheid houden we trekjes over (drinken, roken).
, - Anale fase
Periode van de zindelijkheid. Kind moet en afgeven. Volgens Freud heeft het te maken
met de regels volgen, volden aan de wensen van de omgeving, ordelijk zijn, proper zijn,
discipline hebben. Zindelijkheid is het grootste cadeau voor de ouders.
- Fallische fase
Periode dat kinderen ontdekken dat er 2 geslachten zijn. Interesse voor de genitale en
aanvankelijk baseert Freud zijn theorie op de studie dat hij doet over zichzelf. Op het
moment je merkt dat er een verschil is, dan ontstaat er het oedipuscomplex en
elektracomplex. (= oedipuscomplex is dat de jongen zich aangetrokken voelt tot de
mama’s dit loopt tot dat hij door heeft dat er een vader in het spel speelt en voelt
concurrentie en wordt bang en bij het elektracomplex voelen meisjes zich aangetrokken
tot de papa’s, dit duurt langer)
Oedipusverhaal -> koning en koningin krijgen kind (Oedipus). Dit kind gaat zijn eigen vader
doden. Onderdaan moet het kind doden, maar kan het niet, Oedipus groeit alleen op en
op een bepaald moment gaat hij terug en kruist het pad met zijn vader. Ze rake in conflict
en hij dood zijn vader. Thebe heeft een plaag, Oedipus moet een raadsel oplossen, dan
mag hij trouwen met de koningin. (zijn moeder) Hier kreeg hij 3 kinderen mee. Als hij dit te
weten komt, steekt hij zijn eigen ogen uit.
In deze fase komt het geweten, morele ontwikkeling op de proppen.
- Latentiefase
Dit gaat over kinderen die in de lagere school zitten (6 – 12 jaar). Rustperiode waarin
andere zaken op de voorgrond komen te staan (volgens Freud). Aseksueel wezen.
- Genitale fase
Seksuele energie focust zich, weer geactiveerd.
-> Elke fase heeft specifieke conflicten waar men succesvol mee moet omgaan.
Persoonlijkheidsstructuur
Persoonlijkheid = driedelige structuur
- Es – irrationele component (diepste/ongewilde fantasieën)
• Aangeboren driften (lust) – libidineuze energie
• Processen: onlogisch, chaotisch
• Ten dienste van het lustprincipe
- Ich – rationele component (laag boven Es)
• Onder invloed van de externe werkelijkheid
• realiteitsprincipe
- Uber-ich – maatschappelijk, normerende context (laag boven Ich)
• Geweten
• Weergaven van ons ideaalbeeld (wie willen we als mens zijn)
Onbewuste
Centraal thema voor Freud.
- Bewuste: waar je over kan spreken, in ons hoofd zit en kunnen benoemen.
- Voorbewuste: wat we vergeten zijn, maar terug toegankelijk kunnen maken.
- Onbewust
• Nooit bewust, bewust -> onbewust (nooit bewust geweest, diep onbewuste)
• Driften: Eros (levensdrift: seks, eenheid…) <–>Thanatos (doodsdrift, onbewuste)
