1) Geriatrische patiënt
- Niet elke oudere pt is geriatrische pt.
- Ook tijdelijk geriatrische pt zijn.
De geriatrische patiënt wordt gekenmerkt door:
Verminderde - Om bij verstoringen te compenseren waardoor ze somatisch, psychisch en/of
homeostase sociaal kwetsbaar worden.
- Aantal zaken die verbeteren bij verouderen: geheugenfunctie van immuunsysteem,
coping gedrag + oordeelsvermogen.
- Klachten + symptomen -> vaak toegeschreven aan veroudering.
- Onderscheid normale veroudering + pathologische veranderingen van groot belang
- Voldoende kennis -> aantal orgaanfuncties bij het ouder worden minder worden.
- Homeostatische reserve bij oudere vaak verminderd is.
Cascade - Stoornissen -> cascade breakdown of kettingreactie ontstaat.
breakdown - BV: oudere pt met hypoxie tgv pneumonie.
- Marginale cardiale reserves zorgen dat cardiac output vermindert met als gevolg
slechte doorbloeding van hersenen delier ontstaan.
- Kan optreden van fysische naar psychische en sociale vlak.
Veel - Verhoogde kwetsbaarheid bij geriatrische pt leidt tot complicaties die bijdragen tot
complicaties de ernst van ziekte of letale afloop.
immobiliteit, instabiliteit, urine-incontinentie, psychiatrische aandoeningen en
ondervoeding
Trage - Bestaande pathologie + aard + ernst ziekte -> rol bij herstel wat vaak traag en
reconvalescentie onvolledig verloopt.
- Ernstige aandoeningen: CVA, collumfractuur, griep.
- Tijdens herstel moet pt beoordeeld worden op zijn draagkracht.
- Aan de hand daarvan wordt mobilisatie, kine en ergo van pt geleidelijk opgevoerd.
- Gemotiveerde, deskundige en aanmoedigende omgeving is belangrijk om apathie
of depressie te voorkomen
Andere presentatie 1) Anamnese
van ziekten - Diagostiek van aandoening op oudere leeftijd moeilijker dan jongeren -> ziekten
zich bij ouderen vaak ander presenteren: anamnese is vaak vaag + symptomen
niet duidelijk.
- Heteroanamnese: afgenomen van naaste van pt (familielid redenen kan hebben
om gegevens te kleuren: angst voor uit-huis-plaatsing partner + wens tot uit-huis-
plaatsing partner.
Problemen die zich kunnen voordoen tijdens anamnese?
- Oudere heeft andere beleving van ziekte + schrijft ziekteverschijnselen toe aan de
ouderdom met als gevolg dat klachten niet ter sprake komen;
- Oudere wil klachten niet onder ogen zien of bang voor gevolgen: onderzoeken
- Oudere met depressie of cognitieve functiestoornissen uit zijn klachten minder
goed
- Oudere vermeldt klachten die met inspanning samenhangen niet (angina pectoris,
claudicatio intermittens) pt inspanningen aanpast of geen inspanning kan leveren.
- 4 opvallende klachten: immobiliteit, instabiliteit, incontinentie en psychische
stoornis ‘giants of geriatrics’ of ‘geriatrische reuzen’.
- Deze klachten: kenmerk: meervoudige oorzaak, chronisch beloop, oorzaak van
hulpbehoevendheid, moeilijke genezing
2) Symptomen
- VB: aandoenign atypisch kan komen -> urineweginfectie.
- Oudere -> geen last van koorts + ipv pijn bij plassen -> incontinent raken.
- Incontinentie: vaak als symptoom van normaal verouderen beschouwd waardoor
urineweginfectie kan verergeren zonder dat deze wordt opgemerkt.
- Een te laat opgemerkte + laat behandelde urosepsis doodsoorzaak!
Redenen wrm ziekte zich bij oudere pt als symptoomarm kan presenteren?
- Hogere pijndrempel en veranderde pijnbeleving
- Verminderde reactiviteit van °Ccentrum + dorstprikke
- Slechtere baroreceptorreflex.
, Symptoomverarming komt vooral voor bij volgende pathologieën:
- Myocardinfarct zonder typische pijn op borst, soms alleen gepaard met kortAH,
verwardheid of bewustzijnsdaling;
- Pneumonie zonder koorts, hoesten of tachypnoe
- Peritonintis zonder symptomatologie van acute buik
- Ernstige uitdroging zonder dorst
- Delier bij onopgemerkte bronchopneumonie.
Veranderingen van symptomatologie bij ouderen ingedeeld in?
Symptoomverarming: acuut hartinfarct met weinig of geen pijn op borst
Symptoomverschuiving: delier bij hartinfarct ipv pijn
Symptoomomkering: apathie bij thyreotoxicose ipv gejaagdheid
Symptoomvermeerdering: pijn bij heupfractuur waar coxarthrose aanwezig was
Multipathologie Geriatrische pt -> meerdere aandoeningen tegelijk: fysisch, psychisch/sociaal
vlak.
- Gevolgen van arteriosclerose: coronair lijden, hartfalen
- Artrose van wervelkolom, heupen, knieën met pijn, slechte mobiliteit
- Osteoporose (vrouwen) met verhoogde kans op fracturen, rugpijn
- Gucose-intolerantie tgv overgewicht + onvoldoende beweging
- Manne chronisch obstructief longlijden: roken of vroegere arbeidsomstandigheden
- Afwijkingen maag-darmkanaal: galstenen, colondivertikels
- Slechte visus en gehoor
- Delier, dementie, depressie
Tussen deze ziekten -> interacties optreden -> multipele pathologie de zorg
complex maakt + deskundige zorg nodig -> rekening houden met aspecten:
- Hoofdzaken onderscheiden van bijzaken;
- Waken over zelfstandigheid + kwaliteit van leven.
Functioneren van geriatrische pt bepaald door?
- Aantal + aard van lichamelijke en psychische aandoeningen
- Betekenis van deze aandoeningen voor zelfredzaamheid.
Belangrijk niet elke afwijking behandelen -> polyfarmacie: vaak voorkomen +
onder meer in de hand gewerkt door:
- Multipathologie
- Steeds herhalen van voorschriften zonder na te gaan of er nog een indicatie is
- Zonder overleg voorschrijven van meerdere artsen tegelijkertijd
Geriatrische - Vaker psychische gevolgen bij somatische problematiek: delier bij hartinfarct of
trias: somato- depressie bij CVA.
psycho-sociale - Psychiatrische ziektebeelden: presenteren als somatische aandoeningen (maag-
verwevenheid darmklachten en ondervoeding bij depressie)
- Sociale factoren: labiel evenwicht verstoren omdat oudere meer afhankelijk is van
zijn omgeving.
- Functiestoornissen: lichamelijk, psychisch en sociaal vlak (geriatrische trias)
bij begeleiding -> ieder probleem, hiermee rekening houden
- Naast somatische + psychische anamnese -> psychosociale context bevrage
VB: van life events zijn partnerverlies, pensionering, verhuis naar WZC
Leeftijdspecifieke 2 groepen ‘ouderdomsziekten’ onderscheiden worden:
ziekten - Ziekten die sluipend op jonge leeftijd beginnen + in ouderdom het meest
uitgesproken ziektebeeld vertonen (artrose, osteoporose, longemfyseem)
- Ziekten die zich vooral bij ouderen mensen manifesteren (dementie, ziekte van
Parkinson)
Gewijzigde - Wijzigingen leiden over algemeen tot hogere plasmaspiegels.
farmacokinetiek en - Gebruikelijke dosis voor jongeren leidt bij ouderen vaak tot hogere plasmaspiegels
dynamiek door tragere uitscheiding -> intoxicaties kan veroorzaken.
- Degelijke kennis van veranderde farmacokinetiek, farmacodynamiek +
bijwerkingen GM op oudere leeftijd is essentieel in de zorg voor ouderen.
, 2) Geriatrische reuzen
- Omschreven als stoornissen -> door hun ernst + frequentie de gezondheid + zelfstandigheid van
oudere mens het meest bedreigen
A) Gestoorde mobiliteit: immobiliteit
B) Gestoorde stabiliteit: duizeligheid en vallen
C) Gestoorde communicatie: slecht horen/zien
D) Psychische stoornis: delier, dementie en depressie
E) Incontinentie: voor urine en faeces
- Tegenwoordig worden iatrogenese, chronische nierziekten + slechte mondhygiëne aan de lijst
toegevoegd
- Geriatrische reuzen: complexe problemen -> combinatie van verminderde orgaanreserve +
dikwijls subtiele effecten van acute en chronische ziekten op ouder wordend lichaam en
verstandelijke vermogens.
- Elk van deze ‘reuzen’ opsporen -> screening en differentiaaldiagnose om multiple oorzaken van
elk vaststellen.
Gestoorde mobiliteit - Mobiliteit heel vaak achteruit sociale contacten bemoeilijkt + leiden tot
en stabiliteit depressie, verlies van activiteit, belangstelling en zelfstandigheid.
- Doorgaans zijn minder mobiele ouderen, meer afhankelijke ouderen.
Veroudering kan zich uiten in?
- Geleidelijke vermindering van bewegingscapaciteit + bestuursvaardigheid;
- Afname van bewegingsinitiatief
- Aard + mate van mobiliteitsstoornissen kunnen sterk uiteen lopen.
- Sommige gevallen: alleen ingewikkelde handelingen vertraagd of bemoeilijkt,
soms alleen mobiliteit over grotere afstanden gestoord, soms ook de zelfzorg
- Veel aandoeningen van ZS, botten, gewrichten, spieren + verzwakte conditie ->
mobiliteit beperken.
- Evenwichtsstoornissen: duizeligheid + vaak oorzaak van vallen.
- Afgenomen mobiliteit -> gevolg van afgenomen initiatief, inactiviteit, depressie en
angst + sociale omstandigheden
A) Duizeligheid - Matige tot ernstige impact op hun dagelijks leven.
6 factoren: aangeven welke pt meest lijden zonder oorzaak te kennen?
- Chronische duizeligheid (≥ 6 maanden)
- Frequentie: minstens dagelijks
- Duur duizeligheid (<1 minuut)
- Hebben van angts/depressieve stoornis
- Gebruik van sedativa (benzodiazepines)
- Hebben van povere functionele mobiliteit
Duizeligheid kan zich op 2 wijzen manifesteren?
- Draaiduizeligheid/vertigo: afwijkingen in labyrint of hersenstam (ziekte van
Ménière)
- Liftduizeligheid: verder wordt uitgewerkt
Oorzaken van duizeligheid?
- Cardiale, vasculaire, neurologische en metabole stoornissen en anemie zijn de
belangrijkste oorzaken.
- Duizeligheid veroorzaakt door cardiale aandoeningen wordt veroorzaakt door
RRdaling bij daling van hartminuutvolume.
- Plotseling? Bewustzijnsverlies syncope.
- Daling hartminuutvolume niet zo ernstig -> enkel duizeligheid + geen syncope
- Duizeligheid: hoofdpijn en shockverschijnselen (bleek zien, zweten en oligurie)
Duizeligheid kan veroorzaakt worden door vasculaire aandoeningen?
- Vertebrobasilaire insufficiëntie: hoofd abrupt draaien ver achterovergebogen
-> vertebrale arteriën tegen spondylotische of spondylartrotische botuitwassen van
halswervels afgeklemd -> vermindering hersendoorbloeding -> duizeligheid +
syncope.
- Drop attack: plots duizelig + door krachteloze benen zakken -> blijft liggen + kan
niet opstaan zonder hulp -> GEEN BWZverlies + andere neurologische
symptomen -> normaal lopen zonder restverschijnselen .
- Transient ishemic attack: stroomgebied a. basilaris -> duizeligheid,
evenwichtsstoornis en syncope -> vallen gevolg.