Functieleer, deel 1
Hoofdstuk 1 Situering van
psychologie als wetenschap en
van functieleer als basisdomein
in de psychologie
1.1 oorspronkelijke definitie vanuit traditionele
opvattingen over het geest-lichaam-probleem
Begrip psychologie: samenvoeging van twee Griekse begrippen, psyche (ziel/geest) + logos
(woord/verhandeling) zielkunde/wetenschap van de geest.
Vroeg in de filosofie werd de geest al onderscheiden van het lichaam:
Plato (424/423 – 348/347 v.C.): door het bestaan van de vrije wil is de geest niet onderhevig
aan dezelfde wetten als het lichaam.
René Descartes (1596-1650): dualisme = geest en lichaam zijn duidelijk te onderscheiden.
Dualisme mind-body probleem: hoe vindt de interactie tussen de geest en het lichaam plaats?
Descartes: de interactie vindt plaats ter hoogte van een klier in de kleine hersenen (pijnappelklier)
centraal gelegen + niet gelateraliseerd door externe stimulatie veroorzaakte zenuwprikkels
worden omgezet in bevelen, die door de motorische zenuwen omgezet kunnen worden in zichtbare
acties.
Fysiologie: de pupil wordt kleiner naarmate er meer licht is ter bescherming van het oog
tegen te veel lichtinval.
Psychologie (1960): de grootte van de pupilopening is ook een maat voor hoe interessant
iemand het waargenomene vindt.
Meetbare reactie kan een fysische als een psychologische oorzaak hebben.
Monisme
Sommigen stellen dat het beter is om geest en lichaam niet op te vatten als twee afzonderlijke
entiteiten, maar als twee aspecten van één entiteit. Dit idee komt voort uit de ontevredenheid van
diverse vormen van interactionisme (vooral het missen van belangrijke details) en de interactie. Van
het monisme bestaan twee versies:
1. Materialisme
De nadruk ligt op het ontologisch (zijnleer) aspect: alleen het fysische bestaat echt.
Epistemologisch: enkel het fysische kan wetenschappelijk bestudeerd worden
reductionisme: alles wordt tot één soort werkelijkheid herleidt.
, 2. Idealisme
De nadruk ligt op het epistemologisch aspect: men kent de werkelijkheid enkel via de
zintuigen en ons eigen denken solipsisme: elke geest zit opgesloten in zijn eigen ‘bubbel,
met zijn eigen leef- en betekeniswereld.
Ontologische versie van idealisme panpsychisme: alles in de natuur heeft een ziel.
materialisme epistemologisch reductionisme
monisme
solipsisme
idealisme
panpsychisme
Voorstander van
het monisme: Gustav Theodor Fechner (1801-1887):
Verwerpt Cartesiaans dualisme
Verdedigt een monistische visie op de relatie op het fysische en psychische als twee facetten
van hetzelfde beeldspraak met een cirkel (hol vs. bol)
Boek: “Elemente der Psychophysik” (1860) nieuwe discipline: psychofysica = de exacte
wetenschap van de functionele relatie tussen lichaam en geest.
1.2 hedendaagse definitie vanuit visie op complexiteit
van de psychologie
Hedendaagse opvatting geest-lichaam-probleem: mentale processen zijn gebonden aan fysische
systemen, maar zijn niet te reduceren tot fysische processen. Mentale processen bestaan en moeten
bestudeerd worden om menselijk gedrag te verklaren.
Huidige omschrijving psychologie: de wetenschap van het gedrag en de factoren die dit beïnvloeden
(gedragsdeterminanten) fysisch als mentaal, zichtbaar en verborgen.
Gedrag wordt vaak door meerdere factoren bepaald, die complexe wisselwerkingen vertonen.
Voorbeelden uit de psychologie: complexe wisselwerkingen
1. Rorschach inktvlekkentest
Hermann Rorschach (1884-1922) stelt voor om de persoonlijkheid te testen adhv inktvlekken
(boek: “Psychodiagnostik” (1921))
Essentiële veronderstelling: elke betekenis in een betekenisloze prikkel moet uit de persoon
zelf komen, de persoon projecteert dus ahw een deel van zijn persoonlijkheid in zijn
antwoorden.
Pareidolia: het zien van betekenisvolle voorwerpen in vormloze prikkels.
Inktvlekken: geen afbeelding van bestaande dingen, maar niet totaal vormloos. Belangrijke
factoren zijn:
Symmetrie: vernietigd de toevalligheid
Kleur: meer emotionele responsen
Vorm: toelaten meerdere interpretaties
Schaduw: oppervlakte kenmerken
2
,Goede wetenschap moet alle factoren en processen in rekening brengen twee benaderingen in de
psychologie:
Nomothetische benadering: men zoekt naar algemene wetten, die voor iedereen hetzelfde
zijn.
Idiografische benadering: men gaat op zoek naar specifieke factoren, die individueel
verschillend kunnen zijn.
2. Hawthorne onderzoek
Hawthorne is een dorp in de VS, rond 1920 fabriek (in elkaar zetten telefoontoestellen).
Werknemers hadden slechte werkomstandigheden (vast salaris, 48 uur per week, geen
rustpauzes).
Hypothese: zorgt een verbetering in de werkomstandigheden voor het bevorderen van
arbeidstevredenheid en daarmee de arbeidsprestatie?
Veranderingen productieverhoging weghalen veranderingen nog steeds
productieverhoging.
De juiste verklaring productieverbetering: de meisjes voelde zich erkend en kregen extra
aandacht.
Gedrag kan dus beïnvloed worden door een veelheid aan factoren en het is niet gemakkelijk
om de echte gedragsdeterminanten te bepalen. Redenen:
Factoren zijn intern en dus niet direct observeerbaar
Alternatieve verklaringen mogelijk, dus goed de juistheid controleren
Men moet verborgen factoren zo goed mogelijk operationaliseren: vertalen in iets dat zichtbaar en
meetbaar is.
3. Betula studie
Grootschalige Zweedse studie met als belangrijkste doel welke factoren bepalen of mensen
succesvol ouder worden of juist niet.
Longitudinaal: sommige groepen werden op meerdere momenten onderzocht.
Cross-sectioneel: op sommige momenten werden meerdere groepen onderzocht.
Zowel cognitieve als niet-cognitieve factoren onderzocht.
Verrassende bevinding: één van de sterkste factoren voor succesvol ouder worden was het
hebben van eigen tanden.
Illustratie van de complexe samenhang tussen onafhankelijke en afhankelijke variabelen
en de moeilijkheid van de interpretatie van deze verbanden.
Correlationele verbanden: mogen niet vanzelf begrepen worden in termen van
oorzaak/gevolg Occam’s razor: het geheel van gegevens zo zuinig mogelijk te verklaren
met zo weinig mogelijk factoren en met factoren die zo eenvoudig mogelijk zijn.
Psychologie: wat voor soort wetenschap?
Wilhelm Dilthey (1833-1911):
Onderscheid natuurwetenschappen en menswetenschappen.
natuurwetenschappen menswetenschappen
*gericht op verklaren van wetmatigheden in *gericht op begrijpen van de mens en zijn
de natuur geschiedenis
3
, *onveranderlijk, externe krachten die van buitenaf *complexe interactie, veranderlijk,
inwerken op levenloze materie samenhangsel van langdurige samenwerking
tussen mensen
Hedendaagse opvatting psychologie: gedragsverschijnselen moeten proberen verklaard te worden,
maar ook begrepen worden (Newell, H5). Psychologie is dus zowel een natuurwetenschap als een
geesteswetenschap wat een bijzondere positie is tussen alle andere wetenschappen.
1.3 de positie van de psychologie naast andere
wetenschappen
Psychologie is multidisciplinair: verwant met veel andere wetenschappelijke disciplines.
John T. Cacioppo: psychologie kan beschouwd worden als een hub science: in het netwerk van
wetenschappelijke disciplines blijkt psychologie een centrale plaats in te nemen.
1.4 basisdomeinen van de psychologie
Bert Duijker maakt een onderscheid tussen vijf basisdomeinen in de psychologie:
1. Methodenleer: het fundament van de psychologie waarop de andere basisdomeinen rusten.
Er wordt beschreven hoe de psychologische fenomenen wetenschappelijk onderzocht
moeten worden.
2. Functieleer: de studie van de algemeen-menselijke functies/capaciteiten.
3. Persoonlijkheidsleer: de studie van datgene waarin het individu uniek is en zich onderscheidt
van anderen, de individuele persoonlijkheid, zowel normaal als abnormaal.
4. Ontwikkelingsleer: de studie van de ontwikkeling van de mens, van geboorte tot dood, in al
zijn aspecten.
5. Gedragsleer: de studie van de gehele mens in zijn wisselwerking met de omgeving.
1.5 geschiedenis van de psychologie
Psychologie: een wetenschap met een lang verleden, maar een korte geschiedenis er wordt al
lang nagedacht over zaken die tot het domein van de psychologie behoren, nog voor er sprake was
van een afzonderlijke wetenschappelijke discipline.
Psychologie: samengaan filosofie + fysiologie:
Filosofie: kenleer + epistemologie (kennisleer)
Fysiologie: stroomversnelling door belangrijke ontdekkingen met invloed op de filosofie.
1.5.1 empirisme haalt het van rationalisme in de 17 e en de 18e eeuw
Centraal debat filosofie: rationalisme vs. empirisme
rationalisme empirisme
*kennis komt voort uit het verstand *kennis komt voort uit zintuiglijke ervaringen
Kant John Locke (1632-1704)
George Berkeley (1685 – 1753)
David Hume (1711 – 1776)
Thomas Hobbes (1588 – 1679)
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur Maaike274. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €4,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
