PRACTICUM 2019 – 2020
INHOUDSTAFEL
Hoofdstuk 0: Inleiding
1. Evaluatie
2. Individuele opdracht
Hoofdstuk 1: Doelstellingen van de onderwijsactiviteit
Hoofdstuk 2: Materiaal
Hoofdstuk 4: Verantwoord testgebruik
1. Een testsessie goed voorbereiden
2. Test op de juiste manier afnemen
3. Zorgvuldig zijn bij het scoren en analyseren van de testresultaten
4. De testresultaten correct interpreteren
5. De resultaten op een duidelijke en correcte wijze aan andere betrokken partijen
meedelen
Hoofdstuk 5: De visie van Wechsler op intelligentie
1. Intelligentiebegrip volgens Wechsler
2. Kenmerken van intelligentie
3. Meting van intelligentie
4. Implicaties voor het gebruik van de Wechslerschalen
5. Historiek van de Wechslerschalen
6. Gebruiksmogelijkheden
Hoofdstuk 6: Wechsler Preschool And Primary Scale OF Intelligence (WPPSI – III)
1. Toepassingen van de WPPSI – III
2. Afname van de WPPSI – III
2.1. Inoefenen
3. Verbetering van de WPPSI – III
3.1. Scoring van de antwoorden
3.2. Kwantitatieve verwerking
Hoofdstuk 7: Wechsler Intelligence Scale For Children – V (WISC – V)
1. Toepassingen van de WISC – V
2. Afname van de WISC – V
2.1. Inoefenen
3. Verbetering van de WISC – V
3.1. Scoring van de antwoorden
3.2. Kwantitatieve verwerking
Hoofdstuk 8: Wechsler Adult Intelligence Scale – IV (WAIS – IV)
1. Toepassingen van de WAIS – IV
2. Afname van de WAIS – IV
2.1. Inoefenen
3. Verbetering van de WAIS – IV
3.1. Scoring van de antwoorden
3.2. Kwantitatieve verwerking
1
,Hoofdstuk 9: CoVaT-CHC Basisversie
1. Toepassingen van de CoVaT – CHC Basisversie
2. Afname van de CoVaT – CHC Basisversie
2.1. Inoefenen
3. Verbetering van de CoVaT – CHC Basisversie
3.1. Scoring van de antwoorden
3.2. Kwantitatieve verwerking
Hoofdstuk 10: Een kwalitatieve benadering van de Wechslerschalen
1. Inleiding
2. De kwalitatieve benadering
2.1. Het uitvoeren van de basale profielanalyse
2.2. De verbale niveauaanduiding van IQ-scores
2.3. Onderzoek van de verschilscores tussen factorscores/indexscores op significantie
2.4. De verbale appreciatie van de factorscores/indexscores
2.5. Bepaling van de sterke en zwakke prestaties op subtestniveau
2.6. Kritische opmerking
2.7. Hertesten
Hoofdstuk 11: Gebruik van Wechslerschalen bij kansarmen, cliënten met een
migratieachtergrond of cliënten met speciale behoeften
1. Het WPPSI-R onderzoek bij kansarme en kinderen met een migratieachtergrond
2. De verbale en culturele lading van de Wechsler subtests
3. Testafname bij cliënten met speciale behoeften
Hoofdstuk 12: Rapportering
1. Inleiding
2. Inhoud van het rapport
Hoofdstuk 13: Observeren
1. Observeren: eenvoudig… of toch niet?
1.1. Alledaags observeren
1.2. Professioneel observeren
1.3. Wetenschappelijke observatieproces van Janson en Memelink, 2005
2. WWW/H Professioneel observeren: waarom, wanneer, wat en hoe?
2.1. Waarom observeren we?
2.2. Wanneer observeren we?
2.3. Wat observeren we?
2.4. Hoe observeren we?
2.5. Welke rol heb je als observator?
3. Observatie en het brein: een intiem team
3.1. Selectiviteit van de waarneming
3.2. Subjectiviteit van de waarneming
4. Observatiebias: denk en voeleffecten
4.1. Welke drijfveren sturen onze perceptie?
4.2. Mogelijke waarnemings- en interpretatiefouten bij wetenschappelijk observeren
4.3. Observatiebias: denkeffect en voeleffect
4.4. Bijsturing observatiebias
4.5. Rol van cultuur bij observatie
4.6. Cultuur, het zelf en de anderen
5. Observeren herzien: betrouwbaarheid en validiteit
2
,6. Observatiestart
6.1. STAP 1: Waarom wil ik observeren?
6.2. STAP 2: Wie en wat wil ik observeren?
6.3. STAP 3: Hoe ga ik observeren
6.4. STAP 4: wanneer en waar ga ik observeren?
6.5. STAP 5: welke cognitief-emotionele en praktische uitdagingen zijn er?
6.6. STAP 6: Hoe selecteer ik het gedrag en de persoon?
7. Observatieschaal
7.1. STAP 7: Hoe organiseer ik het gedrag?
8. Meting en registratie
8.1. STAP 8: Hoe meer en registreer ik de observaties?
9. Interpretatie en rapportage
9.1. Hoe orden, interpreteer en rapporteer ik de observatie?
3
,HOOFDSTUK 0: INLEIDING
1. Evaluatie
Het examen bestaat deels uit een schriftelijke openboek examens tijdens de examen
periode en een mondeling examens. Ook krijgen jullie een individuele
observatieopdracht.
2. Individuele opdracht
De concrete opdracht komt op Canvas te staan. Je voert een observatie uit aan de hand
van het observatieschema van Hendriks (2014) tijdens een testafname. Nadien verwerk
je deze observatiegegevens in een verslag. Verslag dient INDIVIDUEEL gemaakt te
worden
Planning
Je kiest zelf tijdens welke testafname (WPPSI-III, WISC-V, WAIS-IV, CoVaT-CHC) je deze
observatie uitvoert. Uiteraard is het aan te raden om eerst de testafnames goed te
oefenen. Het is beter om de eigenlijke observatieopdracht uit te voeren bij het laatste
instrument dat je ontleent. Verder raden we jou aan bij elk oefenmoment ook het
filmen reeds in te oefenen. Op die manier ben je het materiaal waar je mee filmt
gewoon en heb je minder kans op technische problemen.
HOOFDSTUK 1: DOELSTELLINGEN VAN DE ONDERWIJSACTIVITEIT
Deze onderwijsactiviteit leidt de student op tot competente testafnemer of testbegeleider.
We beginnen met het bespreken van de 4 intelligentietesten die gekozen zijn. 3 hiervan
worden in praktijk heel frequent gebruikt en sluiten op elkaar aan.
1) WPPSI – III = Wechsler Preschool and Primary Scale of Intelligence, derde editie
Voor kinderen vanaf 2 jaar en 6 maanden tot en met 7 jaar en 11 maanden
2) WISC – V = Wechsler Intelligence Scale for Children, vijfde editie
Voor kinderen vanaf 6 jaar tot en met 16 jaar
3) WAIS – IV = Wechsler Aldus Intelligence Scale, vierde editie
Voor jongeren, adolescenten en volwassenen vanaf 16 jaar tot 85 jaar
De vierde is een zeer recente test en is gebaseerd op de theorie van het CHC – model
4) CoVaT – CHC = Cognitieve Vaardigheidstest volgens het CHC – model
Voor individuele of groepsafname bij kinderen vanaf 9 jaar en 6 maanden tot en met 13
jaar en 11 maanden
Volgende vaardigheden zullen hierbij ook een bijzondere aandacht krijgen:
• Afnametechniek
• Afname inhoud
• Observaties
• Score
• Verwerken van cijfergegevens
• Verbale appreciatie
• Profielanalyse
4
,HOOFDSTUK 2: MATERIAAL
Voor deze opleiding beschikt de student over de volgende materialen:
• Een cursus
• Een handboek
• Handleidingen van de geziene intelligentietesten
• Originele testformulieren van de geziene intelligentietesten
• Testkoffers
• Canvas
HOOFDSTUK 4: VERANTWOORD TESTGEBRUIK
Testgebruikers moeten over de noodzakelijke competenties beschikken om het testproces
uit te voeren. Hier worden stappen van een psychologisch onderzoeksprocedure besproken.
1. Een testsessie goed voorbereiden
• De betrokkenen tijdig en duidelijk informatie geven over het doel, de manier
waarop de test wordt afgenomen en de procedures die gevolgd moeten worden
• Personen die de test gaan doen inlichten met de taalachtergrond of
dialectachtergrond waarvoor de test van toepassing wordt geacht
• Voorbereidingsmateriaal opsturen naar de persoon die getest wordt
• Rechten en plichten uitleggen aan de persoon
• Expliciete toestemming krijgen om de test af te mogen nemen
• Praktische maatregelen uitleggen (voorbereiding, materiaal, instructies…)
2. Test op de juiste manier afnemen
• Positief blijven
• Testangst verminderen
• Afleiding en storingen vermijden
• Voldoende materiaal voorzien
• Duidelijke testinstructies geven
• Strikt volgens van de procedure
• Toezicht houden
• Het testmateriaal terug verzamelen
3. Zorgvuldig zijn bij het scoren en analyseren van de testresultaten
• Gestandaardiseerde scoringsprocedure gebruiken
• Ruwe scores omzetten in geschikte schaalscores
• Controle van berekeningen en testresultaten
• Volledig bijschrijving van de procedure in het verslag
4. De testresultaten correct interpreteren
• Inzicht test en onderliggende basis
• Inzicht in schalen, normgroepen, vergelijkingsgroepen en beperkingen
• Invloed van vooroordelen minimaliseren
• Rekening houden met beperkingen test, context van testgebruik, behoeften…
5. De resultaten op een duidelijke en correcte wijze aan andere betrokken partijen
meedelen
• Begrijpelijk voor ontvanger
• Aangepaste vorm en structuur conform de testsituatie
• TAAL
5
,HOOFDSTUK 5: DE VISIE VAN WECHSLERS OP INTELLIGENTIE
1. Intelligentiebegrip volgens Wechsler
Gedrag wordt bepaald door twee belangrijke factoren. Het aandeel van deze 2 factoren
in ons gedrag kan sterk verschillen. Intelligentie is een overkoepelende capaciteit die tot
uiting komt in al deze factoren.
1) Intellectuele factoren = cognitieve dimensie
• Waarnemen
• Denken
• Analyseren
• Synthetiseren
• Geheugen
2) Niet-intellectuele factoren = Motivationele en affectieve dimensie
• Aandacht
• Nieuwsgierigheid en interesse
• Doorzettingsvermogen
• Sociale, morele en ethische waarden
Intelligentie = De Geëigende, globale capaciteit van het individu om doelgericht te
handelen, rationeel te denken en effectief om te gaan met de
omgeving.
Wechsler benadrukt zowel de globale aard van de intelligentie als het specifieke
karakter ervan. Belangrijk om te weten is dat intelligentie niet gelijk staat met de
resultaten van een intelligentietest.
2. Kenmerken van intelligentie
Bij metingen van de intelligentie moeten we ons ervan bewust zijn dat we niet de
aangeboren capaciteiten meten, maar wel de capaciteiten die vorm kregen onder
invloed van: milieu, ervaringen, training en scholing.
• Het doelgericht handelen tegenover het reflexmatig handelen
• Aanwezigheid van bewustzijn, inzicht en redeneren
• Effectieve omgang met de omgeving
Men gaat de intelligentie meten aan de hand van taken die correleren met intelligentie.
De taken moeten aanleunen bij opleiding en beroep. Dit zorgt ervoor dat er minder
taken in voorkomen waarbij de invloed van niet-intellectuele factoren groot is.
3. Meting van intelligentie
De testtaken zijn zodanig gekozen dat ze correleren met erkende manifestaties van
intelligent gedrag. Maar het is ook nog steeds belangrijk om te weten op welke
cognitieve of niet cognitieve factoren deze taken een beroep doen. De diversiteit van de
taken is noodzakelijk om een juiste evaluatie te krijgen van de intelligentie.
6
,4. Implicaties voor het gebruik van de Wechsler schalen
De totaalscore (TIQ) geeft geen volledig beeld van de algemene intelligentie. Het is
echter een relatieve maat dat enkel maar een relatief niveau aangeeft. Het is wel de
meest betrouwbare schatting van de intelligentie.
Indexscores:
• VBI = Verbaal Begrip Index
Verbale vaardigeden die redeneren, begrip en conceptualisering vereisen
• PRI = Perceptuele Redeneer Index
Non-verbaal redeneren en perceptuele organisatie
• WGI = Werkgeheugen Index
Werkgeheugen, aandacht en concentratie
• VSI = Verwerkingssnelheid Index
Snelheid van mentale verwerking
Flynn-effect = IQ stijgt met 3 IQ punten per jaar, maar deze stijgt niet meer zo snel.
De technologieën veranderen snel, de maatschappij ook.
5. Historiek van de Wechsler schalen
Onder invloed van de hedendaagse theorieën
over intelligentie, zoals het CHC – model (Cattell-
Horn-Carrol Model), werd bijvoorbeeld in de
WISC – IV de VIQ-PIQ opsplitsing verlaten. Dit
model neemt alle domeinen van intelligentie mee
op en geeft een holistisch dynamische visie ervan.
CHC-model
7
,6. Gebruiksmogelijkheden
Een uitgebreide intelligentiemeting passen we in de praktijk niet altijd toe. De afname
van deze uitgebreide en intensieve intelligentietests heeft wel belangrijke voordelen:
• Je kan een algemeen intelligentieniveau bepalen
• Je kan een profiel analyse maken
• Ja ken een karakterologisch of observatieanalyse maken
8
,HOOFDSTUK 6: WECHSLER PRESCHOOL AND PRIMARY SCALE OF
INTELLIGENCE – III (WPPSI – III)
INLEIDING
De WPPSI – III is de herziene versie van de WPPSI – R. Deze Vlaams-Nederlandse versie heeft
een leeftijdsbereik van 2 jaar en 6 maanden tot 7 jaar en 11 maanden. Om recht te doen aan
de cognitieve ontwikkelingen wordt er een opsplitsing gemaakt in 2 leeftijdscategorieën.
Samenstelling
1) 2 jaar en 6 maanden tot en met 3 jaar en 11 maanden
- 3 verbale testen
- 2 performale testen
2) 4 jaar tot en met 7 jaar en 11 maanden
- 5 verbale testen
- 5 performale testen
- 2 verwerkingssnelheid testen
- 2 algemene taalindex testen
Beïnvloedende factoren
Men hierbij rekening houden met testen van kinderen die
speciale behoeften hebben en met aanmeldingen voor
een 2de onderzoek
Afname regels
1) Volgorde van de subtesten
- Bij voorkeur: één sessie afgenomen
- Subtest van verschillende indexen wisselen
- Aangegeven numerieke volgorde
2) Noteren van antwoorden
- Altijd alles noteren van de antwoorden. Dit gebeurt op het score formulier in de
voorziene ruimte. Noteer altijd volledig en noteer ook de benodigde tijd bij
tijdslimieten.
3) Beginregel
- Het startitem is het beginitem die bepaald is door de leeftijd
- Bij vermoeden van leermoeilijkheden altijd bij item 1 begonnen, onafhankelijk de
chronologische leeftijd.
4) Omkeerregel en ondergrensitem
- Items die voor het leeftijdsspecifiek beginitem zijn worden bij de meeste oudere
kinderen niet afgenomen
- Als de perfecte score is gehaald op de basisitems (eerste 2 items vanaf het
leeftijdsspecifiek beginitem) dan geef je ook alle punten voor de omkeeritems
5) Afbreekregel
- Dit gebeurt om de proefpersoon niet te demotiveren maar dit mag niet aangegeven
worden.
6) Afbreekregel bij omkeren
- Als bij het terugkeren of het omkeren de afbreekregel van toepassing is, dan stop je
ook gewoon.
9
, 7) Tijdswaarneming
- Chronometers indrukken na laatste woord van de vraag
- Net buiten de tijd moet je niet afbreken. Je noteert de prestatie op de tijd waarop
de tijdslimiet genoteerd is.
- Geen punten voor extra tijd
- De tijdsbonus = hoe sneller hoe meer punten
8) Kwalificatie items, demonstratie items, voorbeelditems en oefenitems
- Kwalificatie = Niet bij elke subtest – is om te zien of het kind de opdracht begrijpt
- Demonstratie = Demo die je zelf geeft
- Voorbeeld en oefen = door cliënt gemaakt en die op score formulier staan, hieraan
worden geen punten toegekend.
9) Doorvragen, aansporing en herhaling van de instructies
- Doorvragen en scoren na doorvragen
§ Dit wanneer er geen perfecte score
§ Bij verbale subtesten ga je meer vragen stellen (kan je meer vertellen, wat
bedoel je daarmee, vertel er is wat meer over ….= NEUTRAAL)
§ Bij alle antwoorden die niet volledig zijn of niet het maximale punt behalen bij
de verbale subtest
§ Noteren van een (d) op het moment waarbij je doorvraagt
- Aansporingen
§ Belangrijk bij kinderen wanneer ze niet willen meewerken of zeggen dat ze het
niet weten, daarom beetje aanmoedigen aan de hand van te zeggen “denk nog
is heel goed na” bijvoorbeeld.
§ “doe maar flink je best”
§ Je mag geen feedback geven: niet zeggen dat het juist is
- Herhalen van items
§ Mag niet altijd (bij geheugenoefeningen bijvoorbeeld)
Afkortingen
D Doorvragen è op het scoreformulier zetten IN het antwoord A Aansporen
H Herhaling
WN Zegt het niet te weten
GR Geen antwoord
WC Kind wijst antwoord correct aan
WX Kind wijst foutief antwoord aan
R Rotatie figuur
TJ Opdracht beëindigd na tijd & opdracht is juist uitgevoerd
TF Opdracht beëindigd na tijd maar opbracht is fout uitgevoerd
10
