Dit is een samenvatting van het onderdeel Allemaal Taal dat wordt gegeven door vakdocent T. Belmans in het eerste academiejaar van de opleiding lager onderwijs op de Odisee Hogeschool, campus Brussel.
Allemaal taal
Taal is een systeem
Taalsysteem: je kijkt naar taal als een systeem, d.w.z. een geordend geheel van elementen (klanken,
letters, woorden, zinnen,…) en regels om die elementen met elkaar te verbinden.
Taalgebruik: het taalsysteem wordt door mensen gebruikt om allerlei dingen te doen. Taal is m.a.w.
niet alleen een systeem, maar ook een instrument. Net als bij andere instrumenten, zijn er regels en
conventies (afspraken) hoe je het goed gebruikt.
Inleiding
Taalwetenschap over klanken en letters
De fonetiek of klankleer: wij kunnen klanken voortbrengen door te spreken. Hierdoor komen we bij
de articulatorische fonetiek (= de productie van de respectievelijke klanken, hoe en waar die
gevormd worden). Fonetiek gaat over hoe mensen geluid produceren en hoe mensen geluid
interpreteren.
Medeklinkers (consonanten) en klinkers (vocalen).
Fonetisch schrift: via dit schrift kunnen we een geschreven voorstelling maken van de klank.
Fonetisch schrijven is weergeven hoe een taaluiting klinkt. Het is dus iets anders dan hoe je iets
schrijft of spelt!
Assimilatie: het is een verschijnsel waarbij de uitspraak van een aantal medeklinkers aangepast
wordt onder invloed van naburige verwante medeklinkers (vb. de b klinkt soms als een p krabsla).
Woordaccent: waar ligt het accent binnen één bepaald woord (archipel of archipél).
Zinsaccent: welke woorden krijgen het accent in de zin (belangrijkste informatieve waarde)?
Intonatie: de toonhoogte die tijdens de spraak door stembuiging wordt verkregen
Mimiek: gelaatsexpressie, gelaatsuitdrukking of een gezichtsuitdrukking is het gevolg van de
samentrekking bepaalde gelaatspieren en wordt beschouwd als een van de vormen van niet-verbale
expressies van emoties.
Fonologie: het bestudeert de klankkenmerken die betekenisverschillen tot gevolg hebben. Het zoekt
naar de kleinste betekenis onderscheidende elementen.
Foneem/fonemen: de kleinste betekenis onderscheidende elementen die genoteerd worden als:
p/ , /b/ , /y/ , /R/ …
Grafeem/grafemen: het zijn de kleinste betekenis onderscheidende eenheden in de geschreven taal.
Over woorden
Morfologie: het is de deelwetenschap die zich bezighoudt met de vorm van het woord. Eigenlijk
behelst dit de woordvorming en de woordsoorten. Men bestudeert grammatische eenheden binnen
een woord.
Morfeem/morfemen: de grammatische eenheden binnen een woord.
Een voorbeeld hiervan staat op de volgende pagina:
Taal is een gebruiksinstrument Pagina | 1
, Druivensapglaasjes
o Druif: grammatisch ongestructureerde eenheid (= vrij morfeem)
o -en: meervoudsmorfeem (= gebonden morfeem)
o Sap: grammatisch ongestructureerde eenheid
o Glas: grammatisch ongestructureerde eenheid
o -je: dimunitiefsmorfeem (verkleinwoordmorfmeem)
o -s: meervoudsmorfeem
Voorvoegsel: prefix (‘be-‘ in ‘bedraden’)
Achtervoegsel: suffix (‘esk’ in ‘grotesk’)
Neologisme: dit is een nieuw woord in een taal. Het is een eerste woordvormingsprincipe, nl. het
creëren van een nieuw woord naargelang dat de behoefte zich voordoet.
Letterwoorden: EHBO, LPG, LSD,…
Leenwoorden: dit is een woord dat wij in het Nederlands gebruiken, maar we hebben het
overgenomen uit een andere taal (computer, tango, piano).
Bastaardwoorden: dit is wanneer we woorden overnemen uit een andere taal, maar we gaan ze dan
min of meer aanpassen aan de taal van de ‘ontlener’ (elektriciteit, fabriek, dineren,…).
Barbarismen: dit is wanneer een ontlening in onze taal foutief is.
Gallicismen (fout overgenomen uit het Frans): een camionette of een camion
Anglicismen (uit het Engels): het meest gevaarlijke punt
Germanismen (uit het Duits): ik ga me omkleden
Purismen: als er Nederlandstalige tegenhangers gezocht werden voor woorden of uitdrukkingen
waar dit helemaal niet voor nodig was.
Samenstelling: als men nieuwe woorden moet vormen gebruikt men ook wel eens bestaande
woorden die dan ‘samengevoegd’ worden. Vb. keukenhanddoek
Afleiding: wanneer een woord samengesteld is uit een bestaand woord en affixen (voorvoegsels,
tussenvoegsels en achtervoegsels). Vb. herexamen
Klanknabootsing (of onomatopee): hier worden geluiden of klanken nagebootst
Welk geluid maakt een mus? ‘Tsjilpen’.
Jargon: een taalgebruik dat heel specifiek is voor een bepaalde groep of een welbepaald vakgebied.
(computerjargon: hacken, downloaden; schippersjargon: bakzeil, loef).
Semantiek (of betekenisleer): het bestudeert de betekenisaspecten van woorden, d.w.z. de
betekenis, gevoelswaarde en afkomst van deze woorden.
Semantisch veld (of woordveld): sommige woorden hebben meer met mekaar te maken dan andere
en dan kunnen ze behoren tot één betekenisgebied.
Verzamelnaam: voorbeelden hiervoor zijn zoogdier, fruit,…
Antoniem: dit is een tegengestelde van een woord (nat-droog, vertrekken-aankomen).
Taal is een gebruiksinstrument Pagina | 2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Gloria20. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.06. You're not tied to anything after your purchase.
